Τι είναι, επιτέλους, η πατρίδα μας; Για τον Οδυσσέα Ελύτη είναι: «Βαπόρι στολισμένο (που) βγαίνει στα βουνά/ κι αρχίζει τις μανούβρες “βίρα μάινα”./ (…)/ Από τα βάθη φτάνει,τους παλιούς καιρούς,/ βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς./ (…) / Τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο,/ χρόνους μας ταξιδεύει/ δε βουλιάξαμε…». Θα έγραφε σήμερα ο ποιητής με τον ίδιο παιγνιώδη τρόπο, όπως και το 1971 οπότε εκδόθηκε «Ο Ηλιος ο ηλιάτορας»; Ακόμη και τώρα, που «μπατάρισε ο καιρός κ΄ έχει χαλάσει», για να ανατρέξουμε στον Νίκο Καββαδία ; Που το «τρελοβάπορο» έχει παραδοθεί σε πρωτοφανείς, για τις τελευταίες γενιές, φουρτούνες; Που ακόμη και τα σύμβολα της ιστορίας του απαξιώνονται και λοιδωρούνται;
Θωρηκτό «Αβέρωφ», 10 Ιουνίου 2010: Εκατό χρόνια μετά την καθέλκυσή του (4 Μαρτίου 1910) και εκατό χρόνια παρά κάτι μήνες από την ημέρα- 11 Σεπτεμβρίου 1911- που κατέπλευσε στο Φάληρο, στο κατάστρωμά του διοργανώνεται εκδήλωση για τη λήξη των «Ποσειδωνίων 2010». Η αποκάλυψη ότι τελικά οι μουσικές και οι χοροί αφορούσαν τη γαμήλια δεξίωση του εφοπλιστή Λέοντα Πατίτσα και της Σταρ Ελλάς, μοντέλας και παρουσιάστριας Μαριέττας Χρουσαλά σκάει σαν βόμβα. Βόμβα με θύματα: ο διευθυντής του πλοίου-μουσείου αρχιπλοίαρχος Ε. Γαβαλάς υποχρεώνεται σε παραίτηση, οι νεόνυμφοι εμπαίζονται όσο λίγοι επώνυμοι αυτής της χώρας τα τελευταία χρόνια. Την ίδια στιγμή ο βουλευτής της ΝΔ Εμμ. Κεφαλογιάννης καταθέτει ερώτηση προς τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Ευ.Βενιζέλο για «τη μετατροπή με άδεια του υπουργείου Εθνικής Αμυνας του ζωντανού μνημείου της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας σε νυκτερινό κέντρο», και ο υπουργός δηλώνει «είναι επικίνδυνο το να βρισκόμαστε αιχμάλωτοι της ισχύος του πλούτουή της
επιπολαιότητας ατόμων της δημοσιότητας» και χαρακτηρίζει το γεγονός βαριά προσβολή της τιμής του Πολεμικού Ναυτικού και της πατριωτικής ευαισθησίας μας.
Αν έχουμε πατριωτική ευαισθησία, έχουμε και κοντή μνήμη- ή άγνοια της νεότερης ιστορίας μας; Πόσοι, αλήθεια, από εμάς- από εκείνους που έχουν διασκεδάσει στα καταστρώματά του, από εκείνους που διαμαρτυρήθηκαν έντονα για τα έκτροπα, από εκείνους που χαρακτήρισαν τις διαμαρτυρίες υπερβολικές…- θυμόμαστε τα γεγονότα που αναδεικνύουν το πλοίο σε «κιβωτό» των εθνικών αγώνων, ώστε να το αντιμετωπίσουμε με τον σεβασμό που του αξίζει; Γιατί το παροπλισμένο σήμερα «Αβέρωφ» είναι σύμβολο. Ενα σύμβολο που «γεννήθηκε» στα ναυπηγεία του Λιβόρνο της Ιταλίας, αρχικά ως παραγγελία του Ιταλικού Ναυτικού. Η παραγγελία ακυρώθηκε ακριβώς τη στιγμή που η κυβέρνηση της Ελλάδας θεωρούσε επιτακτική ανάγκη τη δημιουργία αξιόμαχου στόλου. Η άμεση προκαταβολή του 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου, ποσού που αντλήθηκε από τη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ, μας επέτρεψε την απόκτησή του. Τα υπόλοιπα χρήματα καλύφθηκαν με εξωτερικό δανεισμό. Και το «Αβέρωφ», από την 11η Σεπτεμβρίου 1911, οπότε κατέπλευσε στο Φάληρο (όπου έγινε δεκτό με ενθουσιασμό), ξεκίνησε τα ταξίδια του σε όλους τους πολέμους, σε όλες τις τρικυμιώδεις περιόδους της νεότερης ιστορίας μας. Για να φθάσει σήμερα, δεμένο στην προκυμαία του Φαλήρου, να χρησιμοποιείται επισήμως ως μουσείο, ανεπισήμως ως πίστα.
Γιατί η δεξίωση Πατίτσα- Χρουσαλά δεν ήταν η πρώτη φορά κατά την οποία το κατάστρωμά του μετατράπηκε σε πασαρέλα ή σε χώρο κοινωνικών συνεστιάσεων: στις 5.6.2008 και πάλι η οικογένεια Πατίτσα είχε διοργανώσει κοσμική εκδήλωση, ενώ μερικά χρόνια πριν η Ελένη Μενεγάκη είχε παρουσιάσει από εκεί τον «Πρωινό καφέ» (ΑΝΤ1). Με την αστρολόγο της να εξηγεί τις… επουράνιες συμπτώσεις ανάμεσα στην 28η Οκτωβρίου 1996 (ημέρα προβολής της εκπομπής) και στην 28η Οκτωβρίου 1940, τους γυμναστές της να κάνουν αεροβική και την Αντζυ Σαμίου να τραγουδά «ούτε καπνίζω/ ούτε πίνω/ ούτε χάνομαι/ ούτε για χάρη σου ξενυχτώ/ ούτε σε σκέφτομαι/ ούτε σε αισθάνομαι…». Τότε (βυθισμένοι στην εθνική μας λήθη;) δεν είχαμε αισθανθεί την παραμικρή ενόχληση για το καρακατσουλιό που είχε στηθεί επάνω στη «δόξα του Πολεμικού Ναυτικού». Αυτό σχολίασε και η μητέρα του γαμπρού Λέοντα, η Μαριγώ Λαιμού-Πατίτσα, δηλώνοντας: «Πρόπερσι είχαμε κάνει εκεί την ίδια γιορτή.Και είχαμε χορέψεικανονικότατα.Τότε δεν ενοχλήσαμε;Εκτός αυτού,πρέπει να σκεφτούν κάποιοι ότι αυτή η οικογένεια, η οικογένειά μου, έχει ίδρυμα και προσφέρει έργο. Βοηθάμε πολύ φτωχό κόσμο, έχουμε ενισχύσει οικονομικά το Μουσείο “Γεώργιος Αβέρωφ”…». Με τον παρά τους, λοιπόν, τα τσιφτετέλια, όσο κι αν μερικά πράγματα δεν έχουν τιμή. Οταν δε ρωτήθηκε η κυρία Λαιμού-Πατίτσα γιατί αυτή τη φορά έγινε ντόρος, απάντησε: «Δεν μπορώ να ξέρω,πηγαίνετε στις ψυχοθεραπείες,στα group therapy να τους ρωτήσετε.Εγώ δεν είμαι ψυχολόγος.Πηγαίνετε να ρωτήσετε τους ειδικούς,τους ψυχιάτρους».
Ισως να έχει δίκιο, και τελικά να χρειαζόμαστε εθνικό ψυχίατρο. Ισως, πάλι, να χρειαζόμαστε επειγόντως μαθήματα νεότερης ιστορίας, μήπως ξαναβρούμε τον χαμένο σεβασμό μας απέναντι σε πρόσωπα, γεγονότα, ιδέες… Μήπως ξαναθυμηθούμε την πνιγμένη σε ωκεανούς στείρου εθνικισμού και αφασίας εθνική μας ταυτότητα. Το έχουμε ανάγκη, ειδικά σήμερα που δεν μιλάμε απλώς για την (θλιβερή, ούτως ή άλλως) απαξίωση εθνικών συμβόλων όπως του παροπλισμένου «Αβέρωφ», αλλά για επικείμενο ναυάγιο του «τρελοβάπορού» μας.
