Ενα βράδυ αυτού του Νοεμβρίου, στο Παρίσι, λίγη ώρα προτού το τελευταίο του έργο, «Ενας μαγικός αυλός» παρουσιαστεί για πρώτη φορά σε ένα ανυπόμονο κοινό. Ο μέγας Πίτερ Μπρουκ μάς περιμένει επάνω στη σκηνή. Και αποκαλύπτει τους διαδρόμους ενός μαγικού μυαλού.

Θεωρείται ο σημαντικότερος θεατρικός «εγκέφαλος» από την εποχή του Μπρεχτ: Πίτερ Μπρουκ, 85 ετών. Εγγλέζος, που ζει εδώ και 40 χρόνια στο Παρίσι. Σκηνοθέτης, κινηματογραφιστής, συγγραφέας, ζωγράφος και πιανίστας. Ενας γίγαντας της παγκόσμιας τέχνης. Σε ηλικία 17 ετών σκηνοθέτησε Φάουστ και τον παρουσίασε στην Οξφόρδη με τεράστια επιτυχία. Στα 20 του έγινε ο νεαρότερος στην ιστορία σκηνοθέτης του RoyalShakespeareTheatre. Το 1968 έγραψε το βιβλίο «The Empty Space», του οποίου οι πρώτες 40 λέξεις είναι κάτι σαν τις «Δέκα Εντολές» του θεάτρου: «Μπορώ να πάρω οποιονδήποτε άδειο χώρο και να τον ονομάσω “γυμνή σκηνή”. Ενας άνθρωπος περπατάει κατά μήκος αυτού του άδειου χώρου, ενώ κάποιος άλλος τον κοιτάζει, και αυτό είναι όλο που χρειάζεται σε μια θεατρική πράξη ώστε να συμβεί».

Το 1985 παρουσίασε στο κοινό το μνημειώδες, πλέον, «Μαχαμπαράτα». Εχει σκηνοθετήσει πάνω από 40 κύρια θεατρικά έργα, είναι δημιουργός δέκα ταινιών, ένας άνθρωπος της τέχνης μέχρι το μεδούλι. Οτιδήποτε πρόκειται να παρουσιάσει αναμένεται να είναι σταθμός και ορόσημο στα παγκόσμια θεατρικά πράγματα. Βρεθήκαμε στο Παρίσι με την ευκαιρία της πρεμιέρας, πριν από δύο εβδομάδες, της καινούργιας παραγωγής του «Ενας μαγικός αυλός», μια ποιητική διασκευή του στην «Οπερα» του Μότσαρτ. Μια δουλειά που το Παρίσι την υποδέχτηκε με τεράστιο ενθουσιασμό. Το σοκ του Απλού: «Ενας μαγικός Πίτερ Μπρουκ».

Τον συναντήσαμε στο θέατρό του, το Bouffes du Νord – για την πραγματοποίηση της συνέντευξης πολύτιμη υπήρξε η αρωγή της Αττικής Πολιτιστικής Εταιρείας, η οποία μαζί με το Πίκολο του Μιλάνου, το Μπάρμπικαν του Λονδίνου και το Λίνκολν Σέντερ της Νέας Υόρκης συμμετέχουν στην παραγωγή της παράστασης.

Το σκηνικό σουρεαλιστικό: Ενα θέατρο που είχε καταστραφεί από πυρκαγιά πριν από μερικά χρόνια, το πήρε ο Πίτερ Μπρουκ, ανακαίνισε μόνο τους κοινόχρηστους χώρους και το μπαρ, έβαλε καθίσματα, μαξιλάρια και τίποτε άλλο. Οι παραστάσεις του ανεβαίνουν σε αυτό το καμένο θέατρο, με τα τρία θεωρεία να έχουν ακόμη επάνω τους το μαύρο του καπνού. Μας υποδέχτηκε καθισμένος σε μια καρέκλα στη μέση της άδειας σκηνής, η οποία σε δύο ώρες θα υποδεχόταν την επίσημη πρεμιέρα του νέου του έργου. Καθήσαμε απέναντί του, στην καρέκλα που είχε ήδη τοποθετήσει για εμάς, και η μαγεία ξεκίνησε.

Στη ζωή πρέπει κάποιος να κάνει πάντα ό,τι θέλει. Πρώτα όμως πρέπει να είναι ένας από εκείνους που μπορούν να θέλουν. Εσείς από πάντα στο θέατρο, και στην τέχνη γενικότερα, μπορούσατε να θέλετε.
«Φοβάμαι ότι είναι πολύ απλό. Είναι φοβερό λάθος αν κάποιος υποτιμά την τρομακτική δύναμη που υπάρχει μέσα του, μέσα σε κάθε άνθρωπο. Βέβαια, το τραγικό λάθος είναι να υποτιμάς τη δύναμη που βρίσκεται μέσα σου. Εχουμε μέσα μας καταστάσεις που έρχονται από χιλιάδες χρόνια πριν και που πλέον περνούν γενετικά μέσα σε κάθε άνθρωπο. Ο καθένας μας έρχεται σε αυτόν τον κόσμο κουβαλώντας αυτές τις δυνατότητες και αυτά τα “προγράμματα”. Είναι απλό λοιπόν. Αποφασίζω να είμαι ό,τι είμαι και είναι τρελό να μην αποφασίζει κάποιος να είναι αυτό που μπορεί να είναι. Οι άνθρωποι ζουν μια συγκαταβατική και ταπεινωμένη ζωή, προσπαθώντας να βρουν την ισορροπία μεταξύ της ανάγκης τους για ελευθερία και της πραγματικότητας».

Ισως γι’ αυτό οι άνθρωποι σήμερα είναι τόσο εγκλωβισμένοι μεταξύ τρόμου και δικαιολογίας;
«Ακριβώς! Καθώς λίγοι άνθρωποι το αντιλαμβάνονται, το συνειδητοποιούν αυτό, έχουμε όλους αυτούς τους “τρόμους” στην ανθρωπότητα, ξεκινώντας από αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Πολλοί, επίσης, νομίζουν ότι μπορούν να εξαφανίσουν, να καταστρέψουν όλους αυτούς τους “τρόμους” χρησιμοποιώντας βία. Δεν γίνεται. Ο καθένας πρέπει πρώτα να ξεκινήσει την πορεία προς την ελευθερία ξεκινώντας από τον δικό του απειροελάχιστο χώρο, και έτσι να κάνει το πρώτο βήμα προς τους άλλους ανθρώπους».

Ναι, αλλά μερικές φορές οι επαναστάσεις δεν μπορούν – και δεν πρέπει – να περιμένουν. Πρέπει πρώτα να ανταποκρίνονται στην «ανάγκη» της εποχής και μετά να συναντούν τις ανάγκες του «νέου».
«Οπου οι επαναστάσεις ήταν αποτέλεσμα ιστορικής ανάγκης – και σωστά έγιναν – εκεί θα έπρεπε σχεδόν αμέσως να κάνουν και βήματα προς το “αντίθετο”, προς το “αντίπαλο”, αλλιώς καταστράφηκαν. Βλέπεις, είναι θέμα απλής λογικής».

Εχετε πει ότι η βία είναι η «απόλυτη τεμπελιά». Ποια είναι η «απόλυτη δράση»;
«Αυτή είναι μια ερώτηση που δεν μπορεί να οριστεί με σαφήνεια. Μπορούμε εύκολα να ορίσουμε ό,τι υπάρχει τριγύρω μας και το βλέπουμε, όμως τα υπαρξιακά θέματα πρέπει να τα αναζητήσεις, να τα “ψάξεις” και να τα επιβεβαιώσεις με έναν τρόπο που αλλάζει από άνθρωπο σε άνθρωπο και ακόμη από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, εσείς στην Ελλάδα έχετε αυτήν την τεράστια παράδοση, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, και όλα αυτά τα σπουδαία μυαλά, τις σπουδαίες ψυχές, και με μεγάλη αφέλεια και χωρίς σεβασμό τα αφήσατε να εκφυλιστούν, έτσι ώστε πλέον να μην είναι αυθεντικά. Και σε άλλες χώρες της Ευρώπης όμως, στις οποίες έχουν υπάρξει κάποια πολύ σπουδαία μυαλά στο παρελθόν, είναι πλέον γραπωμένοι από το “κιτς”. “Κιτς” φιλοσοφία, “κιτς” πνευματικότητα, “κιτς” θρησκεία».

«Κιτς» θρησκεία; Για πείτε μου…
«Φυσικά! “Κιτς” θρησκεία. Δεν υπάρχει μια μεγάλη θρησκεία στον πλανήτη. Από τότε που εμφανίστηκαν οι τρεις θρησκείες άρχισε η προοδευτική υποβάθμιση της θρησκείας από τους ανθρώπους σε ένα όλο και χαμηλότερο επίπεδο. Παλιά οι άνθρωποι έφτιαχναν ναούς έχοντας μεγάλη αντίληψη και γνώση τού τι κάνουν. Δείτε πώς έφτιαχναν τους ναούς οι αρχαίοι Ελληνες. Περιέχεται τόση γνώση και τόση αντίληψη στην κατασκευή τους. Οι διαστάσεις τους και οι μετρήσεις κατασκευής τους δεν ήταν απλοί αριθμοί, ήταν ένα μέρος του σύμπαντος. Πηγαίνεις σε τέτοια κτίσματα, όπως ο Παρθενώνας, και για μια στιγμή η αναπνοή σου κόβεται, και για μια στιγμή μπορείς να βιώσεις κάτι που πριν από χιλιάδες χρόνια ήταν ακόμη πραγματική αίσθηση και όλη η ουσία. Και αυτό συμβαίνει παντού όπου υπήρξαν σπουδαία μυαλά και σπουδαίες ψυχές, στην Αίγυπτο, στην Ινδία, παντού. Ψυχές πέρα από το χάος, πέρα από κάθε διαλεκτική αμφισβήτηση, πέρα από οτιδήποτε μπορεί να σου διδάξει οποιοσδήποτε καθηγητής».

Ποια νομίζετε ότι είναι η χειρότερη στάση που μπορεί να έχει κάποιος απέναντι στη ζωή; Να είναι ανεπαρκής απέναντι στον έρωτα; Να είναι δειλός στις αποφάσεις του; Ή να φοβάται τον θάνατο;
«Ω! Δύσκολη ερώτηση, όλα αυτά όμως έχουν κόστος. Νομίζω ότι το πιο αφελές είναι να φοβάσαι τον θάνατο. Γεννιόμαστε σε μια στιγμή της αιωνιότητας, σε μια στροφή της Ιστορίας, ένα πρωινό, και μετά είναι φως, φως, φως και μετά σκοτάδι. Είναι όπως στην αρχή της ημέρας, που είναι πρωί και μετά μεσημέρι, απόγευμα και μετά βραδιάζει. Το σκοτάδι όμως δεν είναι τίποτε άλλο από τη στιγμιαία ή την παροδική απουσία του φωτός, ενώ κάπου αλλού, την ίδια στιγμή, υπάρχει φως. Το σκοτάδι δεν υπάρχει. Είναι η απουσία του φωτός, γιατί το φως υπάρχει. Ο θάνατος δεν υπάρχει. Είναι η απουσία ζωής, γιατί η ζωή υπάρχει. Το ξέρω ότι υπάρχουν μικρά παιδιά που πεθαίνουν προτού προλάβουν να ζήσουν και νεαρά άτομα που μπορεί να δολοφονηθούν από έναν τρελό στον δρόμο, όμως δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε ότι γεννιόμαστε σε αυτήν τη στιγμή της αιωνιότητας που τα περιέχει όλα αυτά. Ετσι είναι και η άγνοια. Η άγνοια είναι σαν το σκοτάδι. Είναι η απουσία γνώσης, η μη κατανόηση των πραγμάτων, η έλλειψη σοφίας».

Εχετε κάνει αυτό που περιμένει η ζωή από έναν άνθρωπο: Να δουλεύει και να γερνάει, και να γίνεται σοφότερος, και να έχει κάνει την αρχή για να κατανοεί τα πάντα. Αυτό δεν είναι σοφία;
«Η αληθινή πραγματικότητα του να είσαι σοφός και του να υπάρχει σοφία στην πράξη είναι τόσο σπάνια εδώ και καιρό, που θα έπρεπε οι λέξεις “σοφός” και “σοφία” να έχουν ήδη εξαφανιστεί από τα λεξικά».

Να, εσείς όμως είστε ένας σοφός άνθρωπος.
«Δεν είναι πολύ σοφό να χρησιμοποιείς τη λέξη “σοφός”».

Ωραία! Πείτε μου τότε το εξής: Ζούμε αυτήν τη ζωή και στο τέλος ανακαλύπτουμε ότι χρειαστήκαμε όλα αυτά τα χρόνια απλώς για να συνειδητοποιήσουμε μόνο μία και μοναδική αλήθεια. Για εσάς ποια είναι αυτή η μία αλήθεια σας;
«Οτι ζούμε μέσα σε απεριόριστες δυνατότητες και συνθήκες. Αν αυτήν τη στιγμή θεωρήσουμε ότι αυτό το μικρόφωνο που κρατάτε και αυτή η φωτογραφική μηχανή (της φωτογράφου) και αυτή η κουβέντα μας μπορεί να μας οδηγήσει σε μια ανώτερη πνευματική κατάσταση, στον κόσμο του Βούδα, ας πούμε, τότε μπορεί και να γίνει. Και τότε μπορεί να έρθουμε σε επαφή και να γίνουμε λίγο πιο γνώστες αυτού που αποκαλέσατε “σοφία”, αλλά αυτό απαιτεί εμείς οι δύο τώρα να είμαστε ανοιχτοί σε όλες τις πιθανότητές μας».

Μου μοιάζει σαν να είστε η «μέλισσα του αοράτου». Σαν να φέρνετε το μέλι από το αόρατο. Πώς συμβαίνει αυτό;
«Αν το πιστεύετε αυτό, τότε είμαι τυχερός, γιατί δεν μπορείς ποτέ να πας προς το αόρατο, το αόρατο έρχεται προς εσένα, πιθανόν από τύχη, πιθανόν από κάποιες μυστηριώδεις καταστάσεις της ζωής. Το “αόρατο” σου έρχεται όταν είσαι έτοιμος, και εφόσον είσαι έτοιμος θα έρθει σίγουρα προς εσένα. Πάντα θα σου έρθει αυτό για το οποίο είσαι έτοιμος να παλέψεις και να το κατακτήσεις, αλλά πρέπει επίσης να είσαι ήρεμος. Αν είσαι ένας απελπισμένα φιλόδοξος, σε ένταση άνθρωπος, το “αόρατο” δεν θα έρθει ποτέ προς εσένα. Εχετε δει το έργο μου “Το 11 και το 12”; Αυτό το θέμα πραγματεύεται».

Κάποιος που ασχολείται με την τέχνη το κάνει περισσότερο για να καταστήσει τον εαυτό του κατανοητό στους άλλους ή για να κατανοήσει ο ίδιος τον εαυτό του;
«Δεν πρέπει να σκέφτεσαι καθόλου τον εαυτό σου. Οτιδήποτε παίρνεις από την τέχνη είναι ωριμότητα. Αν κάνεις τέχνη για να βελτιώσεις τον εαυτό σου, είναι ανόητο. Αν κάνεις τέχνη για να πεις στους ανθρώπους τι είναι σωστό και τι δεν είναι σωστό να ξέρουν, τότε η βλακεία είναι παρούσα. Αλλωστε, η τέχνη μπορεί να είναι παρούσα παντού και να την υπηρετεί ηθελημένα ή άθελά του οποιοσδήποτε σε οποιοδήποτε πεδίο, μικρό ή μεγάλο. Τέχνη είναι και το να ηγείσαι, με τον τρόπο που οφείλεις να το κάνεις, μιας χώρας, τέχνη μπορεί να είναι και μια νοικοκυρά σε κάποια κουζίνα. Βέβαια, στους πολιτικούς είναι πάρα πολύ δύσκολο να βρεις κάποιον που κάνει στην πολιτική πραγματική τέχνη, τραγικά συμπεριλαμβανομένου και του Ομπάμα. Εκτός από τον Μαντέλα. Ο Μαντέλα συνεχίζει να δίνει ελπίδα στους ανθρώπους, ακόμη και σε αυτό το σχεδόν αδύνατο πεδίο που λέγεται πολιτική στη Νότια Αφρική. Αυτή η οντότητα, ο Μαντέλα, έδινε ελπίδα στους ανθρώπους ακόμη και σε εποχές απόλυτου τρόμου και ενώ βρισκόταν στη φυλακή».

Αρα πιστεύετε ότι το όριο του κάθε ανθρώπου στη ζωή του πρέπει να είναι η μέγιστη δυνατότητά του;
«Πρέπει να ανακαλύψεις το πεδίο για το οποίο ήρθες να εργαστείς με το ταλέντο σου και τα καινούργια πεδία τα οποία θα φέρει μπροστά σου η δουλειά».

Πώς το κάνετε αυτό με τους ηθοποιούς; Βλέπετε την ικανότητά τους και τους δείχνετε τον τρόπο να την ανακαλύψουν και οι ίδιοι ή τους αφήνετε να ανακαλύψουν τις ικανότητές τους μόνοι τους;
«Μαζί το κάνουμε. Οι Ιταλοί έρχονται εδώ και με αποκαλούν “maestro”, δάσκαλο, επειδή αποκαλούν όλους τους σκηνοθέτες, διευθυντές ορχήστρας κτλ. Το αρνούμαι. Λέω ότι είμαι “συνεργάτης” των ηθοποιών και επίσης αρνούμαι να πιστέψω ότι η τέχνη είναι ιερή. Η τέχνη είναι όπως ένα χωράφι ενός αγρότη, όπως ένας κήπος όπου μαθαίνεις σταδιακά πώς να φυτεύεις. Η τέχνη δεν είναι πιο πολύτιμη από ένα χωράφι ή έναν κήπο και το χωράφι έχει αξία ζωής μόνο όταν μέσα από αυτό μπορείς να ταΐσεις άλλους ανθρώπους και τον εαυτό σου. Και πρέπει να μάθεις τον τρόπο να βγάζεις από αυτό τα “προς το ζην”. Ετσι και η αληθινή τέχνη, χωρίς συμβιβασμούς, μπορεί να κάνει κάτι πολύτιμο για τους ανθρώπους και να τους βοηθά να βγάλουν τα πνευματικά “προς το ζην”».

Θα επιμείνω, καθώς θεωρείστε ένας «δάσκαλος». Κάποιος μαθητής σας θα σας ανταμείψει άσχημα αν παραμείνει πάντα μαθητής και δεν μαδήσει τον «στέφανό» σας;
«Μα δεν είμαι δάσκαλος! Και πάντα το αρνιόμουν. Δεν έχω μαθητές, συνεχίζω να το λέω και στους ίδιους. Είναι άνθρωποι με τους οποίους συνεργαζόμαστε. Εχω κάνει σεμινάρια μόνο με νέους σκηνοθέτες, με τους οποίους μοιράζομαι εμπειρίες. Δεν διδάσκω σκηνοθεσία, δεν ξέρω τίποτε εκτός από το πρακτικό κομμάτι τού να είμαι σκηνοθέτης. Δεν ήμουν ποτέ σε δραματική σχολή, ποτέ δεν ήθελα να διδάξω. Ολο αυτό που μπορώ να εκφράσω το κάνω μέσα από τη δουλειά μου, έργο με το έργο. Ολη μου η ζωή είναι μια συγκεκριμένη γραμμή, την οποία ο καθένας μπορεί να ακολουθήσει, αν θέλει, μέσα από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία».

Για να κατανοήσει κάποιος τη ζωή πρέπει να διαχωρίζει τα πράγματα με έναν ξεκάθαρο τρόπο ή να τα ενοποιεί με έναν ξεκάθαρο τρόπο;
«Αν θέλεις να καταλάβεις πραγματικά, πρέπει να αναλάβεις την ευθύνη. Αν το εννοείς αυτό που με ρωτάς, τότε πρέπει να “ψάξεις” – δοκιμάζοντας – και να γίνεις θεατής του εαυτού σου μέχρι να μπορείς να με κοιτάξεις μέσα στα μάτια και να πεις: “Εψαχνα τα τελευταία δέκα χρόνια και μέσα από αυτές τις εμπειρίες αυτή είναι σήμερα η κρίση μου για τη ζωή”. Αυτό μπορώ να το ακούσω με σεβασμό. Αν σου απαντούσα στην ερώτηση που μου έθεσες, θα έκανες πολύ μεγάλο λάθος αν πίστευες την απάντησή μου».

Νιώθω ότι πήρα την καλύτερη απάντηση που θα μπορούσα να περιμένω. Απλά.
«Απλά: Η ζωή είναι… ζωή!».

Και αυτό είναι όλο;
«Και αυτό είναι όλο. Πώς είναι η λέξη στα ελληνικά;».

Ζωή, z–o–e.
«“Zωή, ζωή, ζωή”! (στα ελληνικά). Αυτή η λέξη είναι απλώς ένας ήχος μέχρι να “γεμίσει” με κάτι που έχεις ζήσει. Δεν μπορείς να αρνηθείς τη ζωή, γιατί τη ζεις».

Υπάρχει ένα μυστήριο της ζωής που θα προτιμούσατε να μην αποκαλυφθεί στους ανθρώπους, γιατί χωρίς αυτό το μυστήριο η ζωή θα έχανε τον μυστικισμό της;
«Οχι. Αυτά δεν μπορούν να κλειστούν μέσα σε κουτιά, όπως με το κουτί της Πανδώρας. Δεν θα σας πω εγώ. Εσείς θα μου πείτε τι μυστικά μπορεί να φανερώσει η ζωή μέχρι να τη γνωρίσουμε. Δεν ξέρω περισσότερα από εσάς. Πρέπει να ξέρετε όμως ότι, όπως σε όλα τα πράγματα, όσο πιο δυνατό είναι κάτι τόσο πιο επικίνδυνο είναι».

Τι είναι αυτό που έχετε βελτιώσει σε αυτήν τη δουλειά που παρουσιάζετε τώρα, «Ενας μαγικός αυλός», σε σχέση με την προηγούμενη;
«Τίποτε! Απλώς και σε αυτήν τη δουλειά προσπαθώ να κάνω το καλύτερο που μπορώ. Σε όλες τις δουλειές αυτό προσπαθώ να κάνω, ό,τι καλύτερο μπορώ».

Τι είδους μαγεία μάς επιφυλάσσετε σε αυτόν τον «Μαγικό αυλό»;
«Αυτός είναι “Ενας μαγικός αυλός” μακριά από τους αναμενόμενους “οπερατικούς” δρόμους. Εχουν μπει στην άκρη όλα τα σκηνικά εφέ και οι βαρείς συμβολισμοί».

Και το «κενό» αυτό πώς το συμπληρώσατε; Ολα τα «κενά» συμπληρώνονται κάπως…
«Στη θέση αυτών το κοινό θα συναντήσει έναν παντοτινά νέο Μότσαρτ να περιστοιχίζεται από μια νεαρή και ταλαντούχα ομάδα τραγουδιστών και μουσικών. Παρουσιάζουμε έναν “Αυλό” που βράζει από ενθουσιασμό και όπου η επαφή του κοινού με τους ηθοποιούς θα επιτρέψει στην τρυφεράδα και στο βάθος του έργου να φανερωθούν».

Από όλες τις δόξες που έχετε εισπράξει, ποια ήταν η λιγότερο απατηλή;
«Αυτό με αφήνει παγερά αδιάφορο. Εκτιμώ το ότι ο κόσμος έρχεται και μου λέει καλά λόγια. Ποτέ δεν έχω υπάρξει αγενής απέναντί τους και πάντα λέω “ευχαριστώ”. Αλλά ίσως θα έλεγα τώρα για τον εαυτό μου ότι γεννήθηκα με ένα πράγμα, δόξα τω Θεώ, τη δυνατότητά μου να γελάω τόσο με τον εαυτό μου όσο και με τους άλλους, ώστε να μη με παίρνω τόσο στα σοβαρά. Οπότε, αν κάτι που έχω κάνει είναι μια τεράστια επιτυχία, δεν είναι και για να το γιορτάζω. Φυσικά είναι χρήσιμο και καλό για όλους. Αν κάποια δουλειά μου είναι αποτυχία για κάποιους και ο Τύπος είναι ωμός και επιθετικός, τον ακούω, γιατί ίσως να υπάρχει ένα κομμάτι αλήθειας σε αυτό. Αλλά δεν παίρνω τίποτε από αυτά στα σοβαρά».

Αν είχατε ένα μικρό παιδί τώρα στα πόδια σας και σας ζητούσα να του ψιθυρίσετε μία μόνο λέξη στο αφτί, ποια θα ήταν αυτή;
(Σκύβει προς το μέρος μου και μου ψιθυρίζει): «Αγάπη…».

Αγάπη; Κύριε Μπρουκ, νιώθω ενθουσιασμένος με αυτό που μόλις συνέβη. Θα ήταν πολύ ποιητικό να τελειώσει η συνέντευξή μου μαζί σας εδώ, αλλά έχω ακόμη μερικές ερωτήσεις.
«Πείτε μου».

Η ανθρωπότητα – και νομίζω ότι το ίδιο συμβαίνει και στην τέχνη – βρίσκεται άλλοτε σε μια άμπωτη και άλλοτε σε μια παλίρροια, χωρίς να μπορούμε να αντιληφθούμε πού ακριβώς βρισκόμαστε σε κάθε περίοδο. Πού πιστεύετε ότι βρισκόμαστε αυτήν την περίοδο;
«Δεν έχω ιδέα! Θα πρέπει όμως να είσαι τυφλός για να μη συνειδητοποιείς ότι ο κόσμος διέρχεται μια παρακμάζουσα φάση παντού γύρω μας? κοινωνικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά, ανθρωπιστικά, τα πάντα κατρακυλούν και πάει πολύς καιρός πλέον που στον κόσμο υπάρχει τόσο λίγη ελπίδα και τόσο πολλή απελπισία, οργή και αγανάκτηση. Ο καθένας μας μπορεί να το δει αυτό, σε κάθε εφημερίδα, σε κάθε τηλεόραση, μπορείς να το δεις στους δρόμους. Εσείς ζείτε στην Ελλάδα, και ξέρετε πολύ καλά για τι πράγμα μιλάω. Εκεί βρισκόμαστε. Αλλά όταν τα πράγματα πάνε ακόμη πιο κάτω, τότε πάντα υπάρχει η δυνατότητα να πας κόντρα στο ρεύμα. Αυτή τη θεωρώ μια πολύ σημαντική φράση ζωής: “κόντρα στο ρεύμα”. Φυσικά, υπάρχουν περιορισμοί και δεν μπορούμε να το αρνηθούμε, αλλά μπορείς να βρεις έναν τρόπο να πορευτείς όσο περισσότερο μπορείς κόντρα στον περιορισμό».

Οι δύο πλευρές της ζωής, η μεταφυσική και η πρακτική, είναι το ίδιο απαραίτητες για να απαντηθούν τα δύο βασικά ερωτήματα της ζωής, «ποιος είμαι» και «τι έχω να κάνω σε αυτήν τη ζωή». Εσείς έχετε απαντήσει σε αυτά τα δύο ερωτήματα;
«Φυσικά όχι! Είναι ερωτήματα που πρέπει πρώτα να τα ανακαλύψεις και μετά να τα “κουβαλάς” όλο και περισσότερο. Και αν διαλέξεις το ένα από τα δύο ερωτήματα και ξεχάσεις το άλλο, τότε αρνείσαι τη ζωή. Στην πραγματικότητα, θα ήμουν αρκετά ανόητος, αρκετά αδαής, για να απαντήσω στην ερώτησή σου λέγοντας: “Ναι, τα έχω απαντήσει αυτά τα δύο βασικά ερωτήματα”. Αν το έκανα αυτό, θα έπρεπε να αρπάξεις τα χαρτιά σου και το κασετοφωνάκι σου και να αρχίσεις να τρέχεις μακριά από μένα».

Εχετε να πείτε κάτι στους Ελληνες; Ξέρω ότι νοιάζεστε για εμάς.
«Ναι, νοιάζομαι παρά πολύ για εσάς τους Ελληνες και νομίζω ότι όλοι οι αληθινοί Ευρωπαίοι υποφέρουν από το γεγονός ότι περνάτε μια τόσο επώδυνη περίοδο. Νομίζω ότι όλοι θα περάσουμε μέσα από αυτήν τη στενωπό στα επόμενα χρόνια. Το γεγονός όμως ότι περνάτε μέσα από μια τέτοια στενωπό αυτήν την περίοδο δεν μπορεί να πλήξει την όλη σας παρουσία. Θα το βρουν μπροστά τους όλοι αυτοί, θα βρουν την “παγκόσμια συνείδηση”».

Θεωρείτε ότι η Ελλάδα παίζει τον «Μαγικό αυλό» και θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία, για παράδειγμα, τη δική μας μοίρα;
«Αυτό θα γίνει, και θα γίνει επειδή “κάποιος” θα θέλει να συμβεί αυτό. Οπως εσάς σας έβαλε “κάποιος” να μου κάνετε αυτές τις ερωτήσεις. Η ψυχή σας ελπίζω».

Ελπίζω να βρήκατε τις ερωτήσεις κάπως ενδιαφέρουσες.
«Αυτό που βρίσκω ενδιαφέρον είναι η ελπίδα μου για εσάς ότι έχοντας θέσει αυτές τις ερωτήσεις θα ξαναγυρίσετε σε αυτές και θα τις ξανακοιτάξετε. Είναι ερωτήσεις που απαντώνται μέρα με την ημέρα, ώρα με την ώρα, μέσα από την εμπειρία της ζωής. Είναι αληθινές ερωτήσεις που δεν απαιτούν απάντηση, και αυτό δείχνει ότι οι Ελληνες για αυτά τα θέματα νοιάζονται. Από τις απαντήσεις μου όμως να μην πιστέψετε καμία»…

Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 528, σελ. 28-36, 28/11/2010.