Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως όλοι οι Ελληνες ένιωσαν συντριβή και πόνο ψυχής για τον άδικο θάνατο του νεαρού Αλέξη. Συγχρόνως κανείς δεν έχει την πρόθεση να εξαιρέσει τον δράστη από τις πιθανές ευθύνες του.
Το μεμονωμένο όμως αυτό περιστατικό δεν δικαιολογεί τη γενικευμένη επίθεση κατά της Αστυνομίας. Εστω και αν παρόμοια περιστατικά συνέβησαν αρκετά την τελευταία εικοσαετία.
Η βία, οι καταστροφές περιουσιών, τα έκτροπα είναι αδικαιολόγητα φαινόμενα και κατακριτέα. Αποτελούν δε εγκλήματα κατά της κοινωνίας.
Γι΄ αυτό μια σύγχρονη πολιτεία οφείλει να αντιμετωπίζει την παραβατικότητα με τις νόμιμες δυνάμεις τάξεως- δηλαδή την Αστυνομία- και πάντα μέσα στα όρια και τις αρμοδιότητες που ορίζουν οι νόμοι και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναμφισβήτητα, υπάρχει μια διαχρονική παράλειψη εκπλήρωσης των υποχρεώσεων από την εκάστοτε πολιτική εξουσία αναφορικά με τον παθητικό τρόπο αντιμετώπισης της βίας στους δρόμους των πόλεων. Ιδιαίτερα απέναντι σε εκείνους που- δρώντας ομαδικά και κατά σύστημα- επιδίδονται σε βανδαλισμούς, λεηλασίες περιουσιών και προκαλούν το δημόσιο αίσθημα υπονομεύοντας την ασφάλεια, την τάξη και την κοινωνική ειρήνη.
Θεωρώ ότι ήλθε η ώρα να αλλάξουμε αυτή την εσφαλμένη διαχρονική πολιτική. Το κράτος οφείλει να επιβάλει τον νόμο και να διασφαλίσει τους όρους της ομαλής κοινωνικής ζωής. Το έγκλημα, η βία και οι καταστροφές περιουσιών δεν έχουν σχέση με την πολιτική, τη δημοκρατία και τις ελευθερίες των πολιτών.
Η «κουκούλα» εξάλλου δεν έχει σχέση με ιδεολογία. Δεν αποτελεί πολιτική. Είναι η αναίρεσή της. Είναι η συγκάλυψη της πρόθεσης για βία και καταστροφές. Πρέπει κάποτε να ξεσκεπάσουμε τους «κουκουλοφόρους» – εχθρούς της δημοκρατίας μας.
? Η ανομία και το άσυλο
Μήπως λοιπόν έχει έλθει η ώρα να επανεξετάσουμε και τη νομιμότητα της χρήσης της κουκούλας από συγκροτημένες ομάδες κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων και συλλαλητηρίων; Να πάψουν δηλαδή να δρουν οι γνωστοί άγνωστοι πίσω από την ασφάλεια της κάλυψης των προσώπων και της αληθινής τους ταυτότητας; Να περιορίσουμε την ασύδοτη ελευθερία της ανομίας των ολίγων που προβαίνουν σε κακουργηματικές πράξεις σε βάρος της κοινωνίας;
Μπαίνει όμως και ένα άλλο ερώτημα:
Μήπως έχει έλθει η ώρα να επανεξετάσουμε τη θωράκιση του πανεπιστημιακού ασύλου; Να αναπροσδιοριστεί ο ρόλος του, ως πραγματικού ασύλου ιδεών και ελευθερίας και όχι ως άνδρου και χώρου παραγωγής εγκλήματος, που τελικά καταλύει την ουσιαστική του σημασία; Μήπως έχει έλθει η ώρα- επιτέλους- η πανεπιστημιακή κοινότητα να προστατεύσει το ακαδημαϊκό άσυλο ως οφείλει εκ του νόμου και ως έχει υποχρέωση εκ του ρόλου της ως πνευματικού ταγού από όσους στην πραγματικότητα το έχουν καταστήσει «άσυλο ανομίας»; Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται και ένα ηθικό δίλημμα μείζονος σημασίας. Πού δηλαδή βρίσκονται τα όρια μεταξύ των ατομικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων της κοινωνίας. Ασφαλώς, τα ατομικά δικαιώματα αποτελούν σημαντική δημοκρατική κατάκτηση που πρέπει να διαφυλαχτεί και να προστατευθεί. Η ατομικότητα, όμως, και τα δικαιώματά της δεν μπορούν να προσκρούουν στα δικαιώματα κάποιας άλλης, αυτόνομης, ατομικότητας. Παράλληλα υπάρχουν και οι υποχρεώσεις του κάθε πολίτη μέσα σε μια δημοκρατική κοινότητα, καθώς και τα δικαιώματα της ολότητας, δηλαδή τα συλλογικά. Γι΄ αυτό και αυτά έχουν πρωταρχική αξία ως κοινωνικά αγαθά.
? Το «κοινωνικό συμβόλαιο»
? Ο ρόλος της Αστυνομίας
Σήμερα όμως, οι «αστυνομίες» δεν αποτελούν προεκτάσεις κάποιου συστήματος. Ούτε είναι οι «Ηρακλείδες» του «κατεστημένου», το οποίο άλλωστε διαθέτει «ιδιωτικές» δυνάμεις περιφρούρησής του. Συνεπώς δεν είναι ταξικός αντίπαλος η σημερινή Αστυνομία. Αντίθετα αποτελεί θεσμό προστασίας όλων των πολιτών των σύγχρονων πολιτειών.Ο ρόλος δηλαδή της Αστυνομίας στην εποχή μας είναι η αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων που προκύπτουν κυρίως από την παγκοσμιοποίηση, αλλά και από τις νέες μορφές της διεθνούς «νέας τάξης». Ρόλος συνεπώς της Αστυνομίας σήμερα δεν είναι η περιφρούρηση και η στήριξη κάποιου «κρατικού» status quo. Τέτοια παγκοσμιοποιημένα εγκλήματα που απειλούν όλες τις κατηγορίες πολιτών- πλούσιους και φτωχούς- είναι πιθανές παραβατικές πράξεις του Διαδικτύου, του trafficking, των ναρκωτικών, του εμπορίου όπλων, της θρησκευτικής τρομοκρατίας, των νέων φαινομένων αναρχίας κτλ.
Οι άνδρες άλλωστε και οι γυναίκες που στελεχώνουν σήμερα το σώμα της Αστυνομίας δεν προέρχονται από μια μοναδική «κατεστημένη» κοινωνική «πηγή» του συστήματος, αλλά ανήκουν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις του ελληνικού λαού. Η μεγάλη μάλιστα πλειονότητά τους προέρχεται από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος. Συνεπώς, το «επαναστατικό» μένος και οι συνεχείς επιθέσεις εναντίον της Αστυνομίας είναι όχι μόνον άδικα, αλλά και ιστορικά ξεπερασμένα, αφού ο κόσμος έπαψε να είναι «διπολικός». Ο «ψυχρός πόλεμος» είναι παρελθόν και η σύγκρουση των «δύο κόσμων»- με τις γραμμικές τους συστημικές προεκτάσεις (π.χ., Αστυνομία, «κράτος» κτλ.)- είναι ξεπερασμένη και αποτελεί ένα επικίνδυνο «ρετρό» και ένα παλιό ιδεολογικό «ταμπού». Το κύριο πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο επιβάλλεται στις ημέρες μας όχι από τα κράτη και τις προεκτάσεις τους, αλλά από διεθνή κέντρα και «αφανείς εξουσίες». Απέναντι σε αυτό το κέντρο εξουσίας οφείλει η πολιτική και η Αστυνομία να αντισταθεί και να αγωνισθεί. Για να επιτευχθεί όμως αυτό είναι ανάγκη να υπάρξει αλληλεγγύη των πολιτών μεταξύ τους, αλλά και απέναντι στην πολιτεία. Συγχρόνως πρέπει να ενδυναμωθούν ορισμένοι βασικοί κοινωνικοί μας θεσμοί.
? Η απουσία κοινωνικής δικαιοσύνης
Είναι ανάγκη συνεπώς να εξευρεθεί τώρα ένας κοινός τόπος για μια «κοινωνική αρμονία» μεταξύ των πολιτών και των ασκούντων εξουσία. Είναι χρέος όλων μας να στήσουμε γέφυρες για κοινωνική συναίνεση και συμφιλίωση μεταξύ των πολιτών που δεν βρίσκονται κατά κανόνα σε ταξική διάσταση. Παράλληλα όμως οφείλουμε να εφαρμόσουμε και τους κανόνες του κράτους δικαίου που τελευταία παραβιάζονται ασταμάτητα στο όνομα κάποιας αχαλίνωτης ελευθερίας ή μιας «χάρτινης» δημοκρατίας. Αλλωστε δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία χωρίς τάξη, ούτε όμως και τάξη χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη, όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Η απουσία όμως σήμερα κοινωνικής δικαιοσύνης σε βαθμό που να ικανοποιεί όλους τους πολίτες και κυρίως τους νέους είναι φαινόμενο της εποχής μας, δηλαδή της παγκοσμιοποίησης και των συνεχών οικονομικών και κοινωνικοπολιτικών ανατροπών. Οι νέοι μας συνεχώς εύλογα νιώθουν έντονη ανησυχία και μεγάλη ανασφάλεια για το μέλλον τους ως αποτέλεσμα των δραματικών αλλαγών που συντελούνται στο παγκόσμιο σύστημα. Αυτό όμως δεν αποτελεί αιτία να τους ξεσηκώνουμε εμείς οι ταγοί του συστήματος σε πράξεις αντίθετες προς τον νόμο. Οφείλουμε βέβαια να ενσκήψουμε στα προβλήματά τους και με νουθεσίες και κυρίως με το παράδειγμά μας να τους δείξουμε τον «παιδευτικό» δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν. Αυτό είναι το χρέος της πολιτικής, το χρέος μιας υπεύθυνης πολιτείας.
Ο κ. Σωτήρης Χατζηγάκης είναι υπουργός Δικαιοσύνης.
