Από το Αγρίνιο ως την Αρτα και την Πρέβεζα κάτοικοι, ψαράδες, αγρότες, τοπικοί φορείς και οικολογικές οργανώσεις έχουν ξεσηκωθεί. Ο Αμβρακικός κόλπος και ο πλούσιος υδροβιότοπός του αργοπεθαίνουν από τη ρύπανση. Δεξαμενές καυσίμων, κτηνοτροφικές – χοιροτροφικές μονάδες χωρίς βιολογικό καθαρισμό, αστικά λύματα, μπαζώματα στις ακτές, ανεξέλεγκτη χρήση γεωργικών φαρμάκων στις καλλιέργειες. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από λίγες ημέρες στο Μενίδι Αιτωλοακαρνανίας εντοπίστηκαν περισσότεροι από 1.000 τόνοι νεκρών ψαριών σε κλωβούς ιχθυοκαλλιεργειών, που επίσης έχουν κατακλύσει την περιοχή. Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι ο Αμβρακικός προστατεύεται από τη Συνθήκη Ραμσάρ και είναι από τις σημαντικότερες περιοχές της Ελλάδας σε οικολογική αξία! Είναι ίσως από τις λίγες περιπτώσεις όπου τοπικές κοινωνίες έχουν πάρει μια περιβαλλοντική υπόθεση στην πλάτη τους πιέζοντας την πολιτεία να μη συνεχίσει τον ύπνο της στο όνομα της ανάπτυξης που έχει οδηγήσει σε αργόσυρτο θάνατο το οικοσύστημα της περιοχής. Πιο νότια, η λιμνοθαλάσσα του Μεσολογγίου έχει μετατραπεί σε δάσος αυθαιρέτων κατασκευών που έχουν μετατρέψει την παραδοσιακή δόμηση με τους πασσάλους σε… εργολαβία εξοχικών κατοικιών…


Καμπανάκι για την αυθαίρετη δόμηση στην παράκτια ζώνη της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου. Τα παραδοσιακά ξύλινα σπίτια των ψαράδων που στηρίζονται πάνω σε πασσάλους (πελάδες) έγιναν βίλες και καταστήματα αναψυχής! Η απόφαση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας να κατεδαφίσει 33 από τις εκατοντάδες αυθαίρετες κατασκευές προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των αυθαιρετούντων, με τη στήριξη τοπικών και πολιτικών παραγόντων της περιοχής. Τελικά μόνο δέκα από αυτές κατεδαφίστηκαν – καταστήματα αναψυχής που είχαν καταπατήσει τον αιγιαλό στην παραλία του Λούρου – αλλά ήδη, όπως καταγγέλλει ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Νεοχωρίου, επιχειρείται να επανεγερθούν. Η πληροφορία προκάλεσε την αντίδραση του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κ. Λέανδρου Ρακιντζή, ο οποίος με επιστολή του (28.2.2008) προειδοποιεί τις αρμόδιες υπηρεσίες ότι τυχόν αμέλεια θα επισύρει διοικητικές και ποινικές ευθύνες.


Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην επιστολή «τυχόν αμέλεια, η οποία θα οδηγήσει σε βλάβη των συμφερόντων του Δημοσίου, θα επισύρει διοικητικές και ποινικές ευθύνες για παράβαση καθήκοντος». Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Νεοχωρίου κ. Ναπ. Παπαδάτο «έχουν ήδη αρχίσει να αποψιλώνουν την περιοχή από δάφνες, κέδρα, μυρτιές και άλλα φυτά που υπάρχουν».


Το τοπικό τμήμα της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου έχει εκδώσει περίπου 150 πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής για παράνομες καταπατήσεις στις περιοχές της παραλίας Λούρου, του Διονίου, της Τουρλίδας, καθώς και για τη νησίδα Τουρλίδα. Ωστόσο μόνο το ένα τρίτο από αυτά έφτασαν στην Πολεοδομία για την έκδοση πρωτοκόλλων κατεδάφισης. Οπως τονίζει ο κ. Παπαδάτος, δεν είναι τυχαίο ότι ο προηγούμενος προϊστάμενος της Κτηματικής Υπηρεσίας κ. Δημ. Ντάουλας απομακρύνθηκε στη ΔΟΥ Αγρινίου διότι δεν υπέκυψε στις πιέσεις των προνομιούχων καταπατητών. Πριν από λίγους μήνες ο κ. Ρακιντζής παρέπεμψε τον νέο προϊστάμενο της τοπικής ΚΕΔ για πειθαρχικό παράπτωμα.


Ως πελάδες θεωρούνται οι ξύλινες πασσαλόπηκτες κατασκευές, με σκεπή από καλάμια ή πούσι. Βρίσκονταν στα ιβάρια (ιχθυοτροφεία) και χρησίμευαν ως χώροι εξυπηρέτησης των ψαράδων και των ιχθυοκαλλιεργητών. Τα τελευταία χρόνια όμως ο χαρακτηρισμός «πελάδα» χρησιμοποιήθηκε ως… δούρειος ίππος για την ανέγερση μόνιμων εξοχικών κατοικιών, παντός είδους (με χρήση σκληρών υλικών όπως σκυρόδεμα και ελενίτ), σε εκτεταμένες, δημόσιου χαρακτήρα, περιοχές του νεοσύστατου Πάρκου. «Οπως έχουμε επισημάνει πολλές φορές, το φαινόμενο της αυθαίρετης – εκτός σχεδίου – δόμησης έχει αποκτήσει στη χώρα μας τεράστιες διαστάσεις και πιέζει καθημερινά τους φυσικούς πόρους. Ενα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της παραπάνω δραστηριότητας αφορά τις πελάδες στο Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού» σημειώνει ο συντονιστής της Νομικής Ομάδας Υποστήριξης Πολιτών του WWF Ελλάς κ. Ηλίας Τζηρίτης.


Η έκτασή τους καταλαμβάνει μεγάλα τμήματα του Εθνικού Πάρκου, από την περιοχή των εκβολών του Ευήνου ως τον όρμο Διόνι, και τοποθετούνται εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης, εντός υγροτοπικών εκτάσεων (μονίμως ή περιοδικά κατακλυζομένων) και χερσαίων εκτάσεων. Η περιοχή έχει εξαιρετική σημασία για την πανίδα και τη χλωρίδα, ανακηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο με την ΚΥΑ 22306 ΦΕΚ Δ 477/31.5.2006, είναι περιοχή Natura 2000 και αποτελεί διεθνούς σημασίας Υγρότοπο Ramsar. Η ΚΥΑ στις ΠΠ (Περιφερειακή Περιοχή) επιτρέπει τη διημέρευση και διανυκτέρευση και τη δημιουργία της αναγκαίας υποδομής (όχι σε δημόσιες εκτάσεις) σε μεμονωμένα διακριτά καταλύματα, με εμβαδόν ως 50 τ.μ. έκαστο και συνολικό ύψος ως 5 μέτρα από το πέριξ φυσικό έδαφος. Ανώτατο όριο καλυπτόμενης έκτασης ανά υποπεριοχή ορίζεται το 2% της έκτασης. Ομως, όπως επισημαίνει ο κ. Τζηρίτης, «τίποτα από τα παραπάνω δεν τηρείται καθώς πολλές κατασκευές έχουν έκταση άνω των 50 τ.μ., δεν στηρίζονται σε πασσάλους και καταλαμβάνουν τουλάχιστον το 50% κάθε υποπεριοχής».


Οι πληθώρα καταγγελιών για την κατάσταση που επικρατεί στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου ενεργοποίησε το νομικό τμήμα του WWF. Ο κ. Τζηρίτης και η κυρία Μαριάννα Καρίβαλη, από το Τμήμα Πολιτικής του WWF, ύστερα από αυτοψία στην περιοχή σημειώνουν ότι «για τη διαμόρφωση της σημερινής κατάστασης έχουν ευθύνη οι τοπικές αρχές που είτε με την αδράνειά τους είτε την ανοχή τους είτε ενίοτε και με την υποστήριξή τους έχουν δημιουργήσει αίσθημα νομιμότητας της δραστηριότητας και εμμέσως την προωθούν».


Στις αρχές του χρόνου ο Δήμος Μεσολογγίου με επιστολή του προς τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κ. Γ. Σουφλιά ζητεί «την κατά χρήση και, γιατί όχι, την κατά κυριότητα παραχώρηση της έκτασης της Τουρλίδας και του νησιού Τουρλίδα στον δήμο για συμβατή με τη νομοθεσία αξιοποίηση της περιοχής». Επίσης, μεταξύ άλλων, ζητεί «την άρση του αιγιαλού ώστε να διατηρηθούν ως έχουν οι παραδοσιακοί λιμναίοι οικισμοί με τις πελάδες». Αλλωστε η θέση του δημάρχου κ. Ι. Αναγνωστόπουλου είναι σαφής. Οπως αναφέρει στην επιστολή του «η εκδίωξη ή απομάκρυνση αρκετών συμπολιτών μας και η κατεδάφιση των πελάδων τους από την περιοχή ενθαρρύνεται ευτυχώς από λίγους δημόσιους λειτουργούς και μεμονωμένα μέσα τοπικής ενημέρωσης που θέλουν να δείξουν έτσι το δήθεν οικολογικό τους ενδιαφέρον».


Από την πλευρά του ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου κ. Ι. Καλαβρουζιώτης μιλώντας στο «Βήμα» επισημαίνει ότι ο φορέας δεν έχει αρμοδιότητα για το ιδιοκτησιακό καθεστώς. «Για εμάς είναι νόμιμες όλες οι αποφάσεις που παίρνουν τα αρμόδια όργανα. Η πρότασή μας είναι να προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε την ΚΥΑ ώστε να δώσουμε τέλος σε αυτές τις εικόνες με τα κοντέινερ, τα ελενίτ, τις πισίνες κ.ά. Ετσι θα αναπτυχθεί οικοτουριστικά η περιοχή» καταλήγει.


Πάντως πολλοί φοβούνται ότι δεν αργεί μια δεύτερη καταδίκη από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) για τη μη εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας στην περιοχή. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2005 είχε καταδικάσει τη χώρα μας γιατί είχε παραβεί τις υποχρεώσεις της (βάσει της οδηγίας 79/409 περί διατήρησης των αγρίων πτηνών) μη θεσπίζοντας και εφαρμόζοντας ένα νομικό καθεστώς ικανό να εξασφαλίσει την αποτελεσματική προστασία της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου.


Τι συμβαίνει στην περιοχή


Εκβολές Ευήνου: Στην περιοχή παρατηρούνται κατασκευές που εκτείνονται από το κεντρικό αποστραγγιστικό κανάλι ως τις εκβολές του ποταμού Ευήνου. Πρόκειται για εξοχικές κατοικίες, κατασκευασμένες με παντός είδους υλικά (ξύλο, σκυρόδεμα, ελενίτ), οι οποίες περικλείονται από περίφραξη, ενώ ορισμένες έχουν διαμορφωμένο κήπο (με γκαζόν), υπαίθριο φωτισμό, τοιχία, πισίνα. «Οι περισσότερες εξ αυτών βρίσκονται στην αιγιαλίτιδα ζώνη και εγείρονται πολλές αμφιβολίες σχετικά με το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς» σημειώνει ο κ. Τζηρίτης.




Παραλία Τουρλίδας: Εκτείνεται από το κεντρικό αποστραγγιστικό κανάλι ως τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας άλατος. Ολες οι κατασκευές βρίσκονται μεταξύ του δρόμου που διασχίζει την περιοχή και της θάλασσας. Πρόκειται για εξοχικές κατοικίες, κατασκευασμένες με παντός είδους υλικά (ξύλο, σκυρόδεμα, ελενίτ), οι οποίες περικλείονται από περίφραξη και εντός ορισμένων υπάρχει διαμόρφωση κήπου (με γκαζόν και άλλα είδη φυτών). Μερικές από αυτές είναι αρκετά μεγάλες (100 τ.μ.), μοντέρνες και πολυτελείς. Δεν έχουν ρεύμα, νερό και αποχετευτικό σύστημα. Ολες σχεδόν φυλάσσονται από σκυλιά και έχουν ξύλινες ή συρμάτινες περιφράξεις. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες για τα συγκεκριμένα κτίσματα δεν έχει οριστικοποιηθεί η διαδικασία πρωτοκόλλων κατεδάφισης και πολλές εκτάσεις είναι αμφισβητούμενες.


Νησί Τουρλίδα: Πρόκειται για τεχνητό νησί που κατασκευάστηκε το 1968 από υλικά εκβάθυνσης κατά τη διάρκεια κατασκευής του λιμανιού του Μεσολογγίου. Η απόφαση κατεδάφισης των «πελάδων» στην περιοχή του νησιού Τουρλίδα έχει ενεργοποιήσει το θέμα της αυθαίρετης δόμησης εντός του Εθνικού Πάρκου. Υπάρχουν κατασκευές τόσο πάνω στο νησί όσο και στις απέναντι από αυτό χέρσες και υγροτοπικές εκτάσεις. Το νησί επικοινωνεί με την πόλη του Μεσολογγίου με φορτηγίδα, η λειτουργία της οποίας σύμφωνα με μαρτυρίες είναι παράνομη. Στη βορειοδυτική πλευρά της περιοχής υπάρχουν κατασκευές που κατοικούνται μόνιμα από άτομα χαμηλού βιοτικού επιπέδου. Οι υπόλοιπες κατασκευές είναι χώροι μη μόνιμης κατοικίας με παροχή ρεύματος και νερού.




Παραλία Λούρου: Υπάρχουν κατασκευές εντός του αιγιαλού (ταβέρνες, μπαρ, ενοικίαση εξοπλισμού). Οι εξοχικές κατοικίες είναι ως επί το πλείστον κατασκευασμένες μεταξύ του δρόμου που ενώνει την παραλία του Λούρου με το ιχθυοτροφείο Θολής και την παραλία. Πολλές από αυτές βρίσκονται πάνω στις αμμοθίνες της παραλίας, δεν έχουν ρεύμα, αλλά διαθέτουν αρίθμηση! Η περιοχή κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού χρησιμοποιείται από πολλούς λουομένους.




Ορμος Διόνι: Εντοπίζεται εκτεταμένη κατασκευή αυθαιρέτων κτισμάτων. Σχεδόν το σύνολο των κατασκευών βρίσκεται εντός υγροτοπικών εκτάσεων (μονίμως ή περιοδικά κατακλυζομένων), χωρίς ρεύμα και χωρίς την παρουσία μονίμων κατοίκων.


Μαζικός θάνατος από ασφυξία


Στις 17 Φεβρουαρίου, βράδυ Κυριακής, οι τεχνικές και γεωτεχνικές υπηρεσίες της Διεύθυνσης Αλιείας Αιτωλοακαρνανίας βρέθηκαν μπροστά σε ένα σοκαριστικό θέαμα. Ολα τα ψάρια σε τρεις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας στην περιοχή Μενιδίου του Αμβρακικού κόλπου ήταν νεκρά. Η αιτία που προκάλεσε τον θάνατο: έλλειψη οξυγόνου και ασφυξία. Οπως ανέφερε έκθεση του αναπληρωτή προϊσταμένου της Διεύθυνσης Αλιείας Αιτωλοακαρνανίας κ. Ε. Δημητρίου «ανάλογη περίπτωση μαζικού θανάτου σε περιοχή του Αμβρακικού είχε εκδηλωθεί κυρίως στις δυτικές ακτές τον Δεκέμβριο του 1998 με απώλειες περίπου 250 τόνων ψαριών που σημειώθηκαν σε 11 μονάδες». Επίσης τον Ιανουάριο του 1992 καταστράφηκε ολοκληρωτικά μονάδα που βρισκόταν στον όρμο Λουτρακίου Αμβρακικού με απώλεια περίπου 200 τόνων ψαριών. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, τον μαζικό θάνατο των ψαριών προκάλεσε η άνοδος ανοξικών στρωμάτων νερών (έλλειψη οξυγόνου) από τον πυθμένα του Αμβρακικού, εξαιτίας της εισόδου πολύ ψυχρών μαζών γλυκών νερών. Οι χαμηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν το διήμερο εκείνο στην περιοχή, σε συνδυασμό με τις περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις του κλειστού αυτού κόλπου από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες της χερσαίας ζώνης, διαμόρφωσαν το καταστροφικό «μείγμα».


Η υπόθεση αποτέλεσε τη θρυαλλίδα του ξεσηκωμού της Αρτας, της Αιτωλοακαρνανίας και της Πρέβεζας που εδώ και χρόνια βιώνουν την υποβάθμιση ενός από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι είχε πέσει νωρίτερα, όταν το Νομαρχιακό Συμβούλιο Αιτωλοακαρνανίας αποφάσισε να εγκρίνει την επέκταση δεξαμενών καυσίμων της Shell, που έχει ήδη πολλές στον Αμβρακικό. Οπως λέει ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αρτας κ. Ν. Γλυνάτσης, δεν είναι τυχαίο ότι οι κινητοποιήσεις πήραν τη μορφή ξεσηκωμού από τα εργατικά κέντρα, τις αγροτικές οργανώσεις, αλιευτικούς συνεταιρισμούς και τοπικούς φορείς της Αιτωλοακαρνανίας, της Πρέβεζας και της Αρτας. Χωριά ολόκληρα, όπως το Ψαθοτόπι, η Γαβριά, ζουν με τη μυρωδιά που αναδύεται από τα νερά, ενώ αγρότες βλέπουν τη γη τους να δηλητηριάζεται από χημικές ουσίες.


«Ο Αμβρακικός έχει φτάσει στα όρια της καταστροφής εξαιτίας παραλείψεων της πολιτείας στο όνομα της ανάπτυξης και της ασυδοσίας μικρών και μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων. Η επίκληση της ανάπτυξης πρέπει να σταματήσει. Ιδού πού οδήγησε. Εχει καταστραφεί ουσιαστικά ο υδροβιότοπος και η Ηπειρος είναι η φτωχότερη των φτωχότερων περιοχών στην Ευρωπαϊκή Ενωση» λέει ο κ. Γλυνάτσης.


Απαριθμεί συνοπτικά τα προβλήματα-πληγές του κόλπου: Τα λύματα χοιροτροφικών και άλλων κτηνοτροφικών μονάδων στα όρια των νομών Αρτας και Πρέβεζας καταλήγουν ανεξέλεγκτα στα νερά του κόλπου. Επίσης στον ποταμό Αραχθο, που εκβάλλει στον Αμβρακικό, έχουν δημιουργηθεί ένα μεγάλο και πέντε έξι μικρότερα φράγματα με αποτέλεσμα να μην ανανεώνονται τα νερά του Αμβρακικού. Δυσμενείς επιπτώσεις έχουν και η υπεραλίευση και η παράνομη αλιεία.


Ο Σύλλογος Ενεργών Πολιτών για την προστασία του Αμβρακικού περιγράφει σε ανακοινώσεις του με μελανά χρώματα την κατάσταση. Οπως ανέφερε ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Π. Χαραλάμπους σε ομιλία του κατά τις πρόσφατες κινητοποιήσεις στην Αμφιλοχία «η κατασκευή του νέου λιμανιού της Πρέβεζας μίκρυνε ακόμη πιο πολύ το άνοιγμα στο στόμιο του κόλπου, ενώ έχουν γίνει παρεμβάσεις μπαζώνοντας θαλάσσιο χώρο για την κατασκευή μαρίνας στην πλευρά του Ακτίου, με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη επιβράδυνση ανανέωσης των νερών». Οπως επίσης τονίζει, στον Αμβρακικό σήμερα λειτουργούν πάνω από 30 μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας και ο κόλπος από Εθνικό Οικολογικό Πάρκο «κινδυνεύει να γίνει πάρκο ιχθυοκλωβών». Κάτοικοι και φορείς επιμένουν ότι δεν θα δεχθούν άλλες δεξαμενές καυσίμων στην περιοχή. «Η συνεχής είσοδος πετρελαιοφόρων στον κόλπο μαζί με τις δεξαμενές καυσίμων στην Αμφιλοχία και στην Πρέβεζα αποτελεί μια βραδυφλεγή βόμβα που είναι έτοιμη ανά πάσα στιγμή να σκάσει. Την τελευταία πενταετία είχαμε επτά προσαράξεις, και μάλιστα σε μία από αυτές το πλοίο μετέφερε υγρή πίσσα και από θαύμα δεν προκλήθηκε διαρροή και οικολογική καταστροφή» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Σύλλογος Ενεργών Πολιτών.


Οικολογική ταυτότητα


* Τμήμα της περιοχής, που εκτείνεται σε 250.000 στρέμματα, είναι αναγνωρισμένο ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΣΠΠΕ)


* 105.000 στρέμματα αποτελούν Καταφύγιο Αγριας Ζωής (λιμνοθάλασσα Τσουκαλιού και βάλτος Ροδιάς).


* 236.490 στρέμματα αποτελούν Περιοχή Ramsar (Αμβρακικός κόλπος).


* 230.040 στρέμματα της περιοχής καλύπτονται από τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ): Αμβρακικός κόλπος, λιμνοθάλασσα Κατάφουρκου και Κορακονήσια. Οι περιοχές ΖΕΠ ανήκουν στο Δίκτυο Natura.