Πάντοτε πριν από την τελική κατάρρευση εκδηλώνεται μια καλά συντονισμένη αντίδραση, στην οποία, αν και ουσιαστικώς χωρίς βάσιμο λόγο, στηρίζουν οι αμυνόμενοι όλες τους τις (τελευταίες) ελπίδες. Μαζεύουν τις εναπομείνασες εφεδρείες και το εναπομείναν ηθικό και μεθοδεύουν μια καλά συντονισμένη αντεπίθεση, η οποία πείθει ότι διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις για να επιτύχει. Ετσι και η Γερμανία, η οποία στα τέλη του 1944 κατέρρεε και το τέλος της δεν ήταν πια μακριά, αποπειράθηκε με τη «Μάχη των Αρδεννών» να οδηγήσει τις συμμαχικές δυνάμεις πίσω στη Μάγχη. Μια νέα Δουνκέρκη όμως δεν ήταν πλέον δυνατόν να επαναληφθεί. Η κυριαρχία των Συμμάχων ήταν συντριπτική σε όλα τα επίπεδα και, ακόμη και αν οι τελευταίοι προς στιγμήν έδειξαν να αιφνιδιάζονται από την επιθετική πρωτοβουλία των Γερμανών, τίποτε δεν θα μπορούσε να ανακόψει για σοβαρό χρονικό διάστημα την προέλασή τους…
Παρομοίως, η διεθνής οικονομική τάξη, η οποία τα τελευταία δύο έτη δείχνει να οδηγείται σε έναν ολοκληρωτικό αποσυντονισμό, θα πρέπει να κάνει μια τελευταία κίνηση εντυπωσιασμού και ανασυγκρότησης. Μια κίνηση που θα πείθει για τη βιωσιμότητά της, ώστε όταν ξεκινήσει όλοι να ανακουφιστούν και όταν (και αν, φυσικά) αποτύχει όλοι να παραδεχθούν πως έγινε ό,τι ήταν δυνατόν να γίνει. Σήμερα, όλα τα δεδομένα συνηγορούν στην ταχεία κατάρρευση του υφισταμένου μοντέλου οικονομικής αναπτύξεως τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τα δυσθεώρητα επίπεδα του συνολικού (δημοσίου συν ιδιωτικού) χρέους των δυτικών οικονομιών, οι δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις, η υπερβάλλουσα παραγωγική ισχύς που υφίσταται σε πάρα πολλούς επιχειρηματικούς κλάδους και οι κουρασμένες κοινωνικές δομές συντείνουν στην επιβεβαίωση τής από καιρό εκπεφρασμένης άποψης (από εμάς τουλάχιστον) για μια επερχόμενη ζωηρή και έντονη αναταραχή τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Προ αυτής της καταστάσεως θα ήταν παράδοξο να μη λάβει χώρα κάποια προσπάθεια ανακοπής των δυσμενών εξελίξεων, κάποια προσπάθεια, με άλλα λόγια, ώστε είτε να κερδηθεί η μάχη είτε να κερδηθεί λίγος ακόμη χρόνος.
Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο η αντίδραση αυτή να έχει ήδη λάβει χώρα (θα θυμάστε το τελευταίο τρίμηνο του 2001, όταν τα διεθνή χρηματιστήρια υποβοηθούμενα από τις σημαντικότατες μειώσεις των επιτοκίων και από την, λογική, τεχνική ανάκαμψη που ακολούθησε την κατάρρευση των μετοχών μετά την 11η Σεπτεμβρίου εισήλθαν σε ένα «ράλι» που διήρκεσε τρεις ολόκληρους μήνες). Αν είναι έτσι, τότε δεν έχουν απομείνει πολλές ελπίδες. Ηταν όμως εκείνη η «Μάχη των Αρδεννών»; Θα είμαι αισιόδοξος αυτή τη φορά. Πιστεύω ότι η «μάχη» αυτή ακόμη δεν εδόθη. Δεν έχει λάβει χώρα, με άλλα λόγια, ένα ράλι το οποίο θα βασίζεται σε λογικοφανή και «μασίφ» επιχειρήματα και όχι σε απλά «τεχνικά χαρακτηριστικά». (Για να εξηγούμαστε όμως δεν πιστεύω ότι άμα δοθεί η «μάχη» αυτή θα μπορέσει και να κερδηθεί.)
Αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιορίσει κανείς το πότε θα μπορούσε να λάβει χώρα το ράλι αυτό, η εντύπωσή μου είναι ότι θα το έχουμε σχετικά σύντομα. Θα είναι ωστόσο ένα ράλι δίχως αύριο. Μια ηρωική έξοδος, αν θέλετε. Αν δεχθούμε ότι έχουν ακουσθεί ομοβροντίες πολλών και πολύ άσχημων νέων, αν υποθέσουμε ότι ο κόσμος καθίσταται έντονα ανήσυχος και ανυπόμονος όσον αφορά τις επενδύσεις του και θέλει «κάτι να γίνει επιτέλους», αν υποθέσουμε ότι οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις θέλουν να κάνουν κάτι ακόμη για να σώσουν τις οικονομίες των χωρών τους, τότε υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να περιμένει κανείς μια αξιοσημείωτη αντίδραση. Ωστόσο, δεν θα έπρεπε να αισιοδοξούμε ιδιαίτερα για τα αποτελέσματά της.
Οι πιθανότητες είναι ότι σε αυτή την «αντεπίθεση» δεν θα υπάρχουν αρκετά καύσιμα για να κινήσουν τις «μεραρχίες» των επενδυτών και ύστερα από λίγο καιρό τα πάντα θα ξανακυλήσουν προς τα πίσω. Ισως βέβαια και να μην υπάρχουν πια οι δυνάμεις για μια τέτοια αντεπίθεση. Θα δούμε…
Ο κ. Νίκος Α. Κεράνης είναι οικονομολόγος και οικονομικός αναλυτής της Πήγασος ΑΧΕΠΕΥ. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές.
