Πέντε σχεδόν χρόνια μετά την κυκλοφορία του στην αγγλική κυκλοφορεί μεταφρασμένο το βιβλίο του Ρίτσαρντ Ντόκινς Ο εφημέριος του Διαβόλου. Ο βρετανός καθηγητής (ο Ντόκινς κατέχει την έδρα Εκλαΐκευσης της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) συγκέντρωσε εδώ κείμενα τα οποία συνέγραψε στη διάρκεια των 25 ετών που προηγήθηκαν της έκδοσης του βιβλίου. Τα κείμενα αυτά είναι άρθρα, εισαγωγικά σημειώματα ή κριτικές βιβλίων, νεκρολογίες, σκέψεις του συγγραφέα καθώς και μια επιστολή προς την κόρη του. Φυσικά ο κεντρικός άξονας που ενώνει τα κείμενα είναι η εξελικτική θεωρία, όπως φαίνεται και από την επιλογή του τίτλου του βιβλίου. Πρόκειται για μια πρόταση από γράμμα του Δαρβίνου προς τον φίλο του βοτανολόγο Joseph Dalton Ηooker: «Τι συναρπαστικό βιβλίο θα μπορούσε να γράψει ένας Εφημέριος του Διαβόλου για τις αδέξιες, σπάταλες,απερίσκεπτα ευτελείς και τρομακτικά σκληρές διεργασίες της φύσης». Εχοντας κάνει προσωπική αποστολή του τη διάδοση της εξελικτικής θεωρίας ο Ντόκινς φαίνεται ότι υιοθετεί τον ρόλο του εφημερίου του Διαβόλου, έναν ρόλο που προφανώς του ταιριάζει. (Είναι γνωστές άλλωστε οι θέσεις του για τη θρησκεία, τις οποίες ανέπτυξε λεπτομερώς στο μεταγενέστερο αλλά ήδη μεταφρασμένο στην ελληνική βιβλίο του Η περί Θεού αυταπάτη ). Εκτός από την πολεμική για τη θρησκεία, στα κείμενα του βιβλίου ανακαλύπτουμε όλα όσα παθιάζουν τον Ντόκινς: η ομορφιά της επιστήμης όπως αναδεικνύεται από τις μεθόδους που υιοθετούμε για να δοκιμάσουμε την αλήθεια των υποθέσεων, η «καθαρή αλήθεια» απαλλαγμένη από αυταπάτες. Οσο
για την ουσία της παραπάνω πρότασης του Δαρβίνου, ο συγγραφέας εξηγεί (τόσο στο πρώτο κεφάλαιο που δικαιολογεί τον τίτλο του βιβλίου όσο και σε επόμενα) ότι η ζωή δεν ενδιαφέρεται παρά μόνο για τη συνέχισή της και ως εκ τούτου μπορεί στα μάτια των ανθρώπων να φαίνεται εξαιρετικά ανάλγητη και αδιάφορη για τον πόνο που πιθανώς προκαλεί.
Αν σας αρέσει ο Ντόκινς, είναι βέβαιο ότι θα σας αρέσει και το συγκεκριμένο βιβλίο. Αν πάλι βρίσκετε το ύφος του πολύ επιθετικό, τότε θα βρείτε και τούτο το βιβλίο επιθετικό. Ποτέ ο συγκεκριμένος συγγραφέας δεν ακολούθησε το παράδειγμα του Δαρβίνου, ο οποίος προτιμούσε να αποφεύγει τις κατά μέτωπον επιθέσεις (ο μεγάλος φυσιοδίφης είχε πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι η θεωρία του προκαλούσε το θρησκευτικό αίσθημα των συμπατριωτών του, αλλά επέλεξε να μην αντιπαρατεθεί ευθέως με τους θρησκευόμενους επικριτές του). Αντίθετα, ο Ντόκινς επιτίθεται με την ορμή του ζηλωτή, πράγμα που συχνά δεν φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οσοι πάντως έχετε παρακολουθήσει την πορεία του βρετανού συγγραφέα θα διακρίνετε και μια κάποια διαλλακτικότητα (ίσως προϊόν της ώριμης ηλικίας): αφενός αναφέρεται πολύ θετικά για τον αντίπαλό του στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τον εκλιπόντα παλαιοντολόγο του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Stephen Jay Gould, αφετέρου νιώθει την ανάγκη να «λειάνει τις γωνίες» στην υπόθεσή του για το εγωιστικό γονίδιο. Αν και διαλλακτικότερος πάντως ο Ντόκινς παραμένει Ντόκινς. Γι΄ αυτό, «όσοι πιστοί, προσέλθετε»…
