Το εκκρεμές είναι ένα όργανο δημοφιλές. Οι φυσικοί και οι μαθηματικοί πολύ το εκτίμησαν και έκανε διάσημο τον Φουκό τον περασμένο αιώνα και τον Ουμπέρτο Εκο, για άλλους λόγους, πιο λογοτεχνικούς, στα χρόνια μας. Και οι σύγχρονοι μελετητές της Θεωρίας του Χάους βρήκαν και αυτοί ικανοποίηση από τη λεπτομερή μελέτη του.
Θυμήθηκα αυτό το απλό και σεμνό όργανο παρατηρώντας μια σειρά γεγονότα που δεν έχουν σχέση με τη Φυσική. Και πρώτα πρώτα διαβάζοντας για τα προβλήματα της ΔΕΗ και την ανυποληψία των εταιρειών ηλεκτρισμού στην Καλιφόρνια. Για τη ΔΕΗ τα ξέρουμε. Μετά την επιτυχημένη διοίκηση Νέζη- Παπούλια άρχισε μια συνεχής διοικητική κρίση που αποκάλυψε ότι είμαστε στα όρια του ηλεκτρικού κραχ, που στη γλώσσα της μηχανικής λέγεται μπλακάουτ. Ετσι, μας είπαν το καλοκαίρι ότι είμαστε στα όρια και ότι αγοράζουμε πολύ ακριβό ρεύμα από ξένους παραγωγούς. Αν κατάλαβα καλά, η κακοδαιμονία της ΔΕΗ αποδίδεται στο γεγονός ότι είναι κρατική και ότι η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δεν έχει ανοίξει ακόμη σε ιδιώτες, όπως προβλέπουν σχετικές αποφάσεις της Ενωσης. Την ίδια στιγμή στην Καλιφόρνια τα πράγματα για τους καταναλωτές, που τους εξυπηρετούν ιδιώτες, είναι χειρότερα. Επί Ρίγκαν, θυμόμαστε οι παλαιότεροι, η Καλιφόρνια ιδιωτικοποίησε την ηλεκτρική ενέργειά της μέσα σε ένα κλίμα ευφορίας. Ολοι λέγανε- λέγαμε- «Βρε, για κοίτα πόσο μπροστά είναι οι Αμερικανοί. Δίνουν τα εργοστάσια και τη διανομή στους ιδιώτες, που θα διαχειριστούν τα πράγματα πιο ορθολογικά, σε όφελος των καταναλωτών και χωρίς να πληρώσει ο φορολογούμενος». Σήμερα τραβάνε τα μαλλιά τους και οι καταναλωτές, που δεν ήταν, πριν από την κρίση, και οι φτωχότεροι των Αμερικανών, και η πολιτεία που βλέπει τις διακοπές έντρομη, συνειδητοποιώντας ότι οι ιδιώτες δεν επένδυσαν επαρκώς σε εργοστάσια όλα αυτά τα χρόνια.
Εμείς στην Ευρώπη με αρκετή καθυστέρηση υιοθετήσαμε ένα σύστημα ιδιώτη-κράτους λιγότερο δογματικά νεοφιλελεύθερο και να δούμε τι θα γίνει.
Τι συμβαίνει λοιπόν; Απέτυχαν οι ιδιώτες στην Αμερική και το κράτος σ΄ εμάς ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο; Μήπως και εδώ έχουμε το φαινόμενο του εκκρεμούς; Κινείται η δραστηριότητα αυτή από το κράτος στην ιδιωτική οικονομία και τούμπαλιν. Ή μήπως μπορούμε να δούμε το φαινόμενο σαν εφαρμογή του Νόμου του Μέρφι, δηλαδή ό,τι είναι να πάει στραβά θα πάει στραβά;
Κάτι παρόμοιο έγινε και με τη χρηματοπιστωτική κρίση. Ξεκίνησε με ιαχές επιτυχίας η απορρύθμιση και καταλήγει σε μερική κρατικοποίηση μέσα σε σύννεφα κατάθλιψης για τους επενδυτές και μη. Μοιάζουν όλα αυτά σαν να ταλαντώνεται το εκκρεμές μεταξύ κεϊνσιανού παρεμβατισμού και θατσερικού νεοφιλελευθερισμού. Και αν δεν είχε καταρρεύσει ο κομμουνισμός, τα άκρα του εκκρεμούς θα ήταν ακόμη ευρύτερα. Η ταλάντωση του εκκρεμούς, χωρίς να γνωρίζουμε την περίοδό της, δηλαδή τον χρόνο κίνησης από το ένα άκρο στο άλλο, θα ήταν μεταξύ κομμουνισμού και καπιταλισμού!
Το συμπέρασμα είναι ότι συνταγή απόλυτα επιτυχημένη δεν υπάρχει και ότι οι πολιτικοί πρέπει να είναι πραγματιστές, να μπορούν να προσαρμόζονται στις καταστάσεις και σε περιόδους κρίσης να είναι σε θέση να χορεύουν πιρουέτες. Απόδειξη η μετάλλαξη του Γκόρντον Μπράουν, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Εδωσε ελπίδα στο παγκόσμιο σύστημα, επαναφέροντας τις ιδέες της κρατικοποίησης, στη Μέκκα της απορρύθμισης, που υπηρέτησε με συνέπεια για δέκα χρόνια. Πέρυσι αρνήθηκε την πρόταση της Μέρκελ και του Σαρκοζί για δημιουργία συστήματος εποπτείας σε μια σειρά προϊόντα που μας οδήγησαν ως εδώ. Σήμερα λάμπει σαν αστέρι εισηγούμενος τα αντίθετα από αυτά που υποστήριζε, δηλαδή τη μερική εθνικοποίηση και την κρατική ρύθμιση. Και εδώ και λίγες ημέρες, κινούμενος στην άλλη άκρη του εκκρεμούς, έπεισε ακόμη και τους Αμερικανούς να μεταβάλουν θέση και να εφαρμόσουν τις ιδέες του για μερική κρατικοποίηση. Κάτι που για τους Αμερικανούς φαντάζει σαν επάρατος σοσιαλισμός. Και μια και μιλάμε με όρους μεταφορικούς και όχι επιστημονικούς, στο ερώτημα ποια είναι η δύναμη που υποκαθιστά τη βαρύτητα στο εκκρεμές της οικονομίας-πολιτικής θα απαντούσα αυθόρμητα: Η ανθρώπινη απληστία.
