Δύο επιλογές για την Τουρκία

Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), που κυβερνάει την Τουρκία 13 χρόνια, υπέστη βαριά ήττα πριν από πέντε μήνες. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου η εκλογική βάση του κόμματος και ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου ήταν θετικοί προς την ιδέα να σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού αλλά ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διαφωνούσε. Η επανάληψη των εκλογών ήταν αναπόφευκτη. Τι άλλαξε το τελευταίο πεντάμηνο που μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα των σημερινών εκλογών;

Εν όψει των εκλογών, το κυβερνών κόμμα επικεντρώνεται στο να συρρικνώσει το φιλοκουρδικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP) κάτω από το 10%, που είναι το όριο εισόδου στην Εθνοσυνέλευση. Ωστόσο οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το HDP, αν και ενοχοποιημένο για τις διασυνδέσεις του με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), θα κατορθώσει να υπερβεί το όριο. Η κλιμάκωση των τρομοκρατικών επιθέσεων μετά τις εκλογές της 7ης Ιουνίου θεωρείται ένα σχέδιο πολιτικής χειραγώγησης με στόχο να μειωθούν οι ψήφοι προς το HDP. Ωστόσο πολύς κόσμος κατέληξε στο εξής σκεπτικό: δεν υπήρχαν συγκρούσεις πριν από τις εκλογές, άρα ποιος ο λόγος για την έκρηξη των βίαιων επιθέσεων αφότου το HDP ξεπέρασε το πλαφόν; Επιπλέον συγκεκριμένες εξελίξεις, όπως η ενίσχυση ακραίων ισλαμιστικών οργανώσεων (ιδίως του Ισλαμικού Κράτους) στην Τουρκία, καθώς και η στρατολόγηση μελών και ο φημολογούμενος εξοπλισμός τους από την Τουρκία συνεχίζουν να εγείρουν αμφιβολίες για την κυβέρνηση.

Τι θα συμβεί μετά την 1η Νοεμβρίου; Ως φαίνεται, υπάρχουν δύο επιλογές: είτε θα επαναληφθούν τα αποτελέσματα των προηγούμενων εκλογών και θα σχηματιστεί μια κυβέρνηση συνασπισμού –παρά τις διαμαρτυρίες του Ερντογάν –είτε το ΑΚΡ θα έρθει μόνο του στην εξουσία με πολύ μικρή διαφορά. Και οι δύο επιλογές περιέχουν την ίδια πικρή αλήθεια: η πολιτική ζωή της Τουρκίας είναι υποχρεωμένη να βρει μια συναινετική οδό, να επανοικοδομήσει την κουλτούρα της διακυβέρνησης και να επιστρέψει στη συμμετοχική και φιλελεύθερη δημοκρατία. Η Τουρκία έχει αποκλίνει από αυτούς τους στόχους την τελευταία τριετία. Η στροφή αυτή, που μπορεί να συνοψιστεί ως συνταγή του «ενός ανδρός και ενός κόμματος», έχει πολώσει την κοινωνία, έχει μετατρέψει το κράτος σε όργανο καταπίεσης και έχει αποξενώσει την Τουρκία από τον σύγχρονο κόσμο. Η κατάσταση αυτή δεν είναι βιώσιμη.

Το καταπιεστικό καθεστώς διατάραξε τις κοινωνικές ισορροπίες και κλόνισε την οικονομία. Οπως συμβαίνει σε κάθε περίοδο καταπίεσης, η Τουρκία είναι σήμερα αντιμέτωπη με διαρροή επιστημόνων και φυγή κεφαλαίων. Ως πριν από τρία χρόνια η τουρκική οικονομία έκανε θαύματα χάρη στα πλεονεκτήματα και στις ευκαιρίες που της παρείχαν το τουρκικό δικαστικό σύστημα που λειτουργούσε καλά και η προσήλωση στο διεθνές δίκαιο. Σήμερα η γενικότερη εντύπωση είναι ότι το δικαστικό κατεστημένο υπηρετεί τα συμφέροντα του Ερντογάν. Για παράδειγμα, έγινε κατάσχεση στην Bank Asya κατόπιν εντολής του Ερντογάν. Συνελήφθησαν επιχειρηματίες που έχουν συγκεκριμένες διασυνδέσεις και έγιναν προσπάθειες να κατασχεθεί η περιουσία τους.

Η Τουρκία έχει μόνο μία διέξοδο τόσο στην πολιτική όσο και στην οικονομία: τη δημοκρατία. Η επανεισαγωγή εγγυήσεων για την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα στο επιχειρείν θα επαναφέρουν την Τουρκία στον δημοκρατικό και μεταρρυθμιστικό δρόμο.

Αντίθετα προς πολλούς συναδέλφους μου, τρέφω ελπίδες για το μέλλον της Τουρκίας διότι οι συνταγματικές και νομικές προσπάθειες από τη δεκαετία του 1830 για να εξασφαλιστεί η ισότητα ανάμεσα στους πολίτες και να εγκαθιδρυθεί το κοινοβουλευτικό σύστημα έχουν μεταφραστεί σε σημαντικές εμπειρίες για τον τουρκικό λαό. Η τουρκική Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1923 και η χώρα εισήγαγε το πολυκομματικό σύστημα τη δεκαετία του ’50. Αν και πραξικοπήματα μπλοκάρισαν τη δημοκρατική πρόοδο της Τουρκίας αρκετές φορές, ο τουρκικός λαός συνέχισε να εκφράζει την απαίτησή του για εκδημοκρατισμό. Η συμμετοχή ήταν πάντα υψηλή σε όλες τις εκλογές, καθώς η πίστη του λαού στη δημοκρατία ενισχύεται με κάθε εκλογική αναμέτρηση. Είναι αδύνατο να κυβερνηθεί ένα έθνος που έχει εμπεδώσει τη δημοκρατία σε τέτοιον βαθμό με ένα μπααθικού τύπου καθεστώς. Στην Τουρκία η δημοκρατία πάντα νικά, αν και ενίοτε επισκιάζεται για λίγο. Και θα νικήσει ξανά.

Ο κ. Εκρέμ Ντουμανλί συνελήφθη στα τέλη του 2014 στο πλαίσιο της προσπάθειας των τουρκικών Αρχών να φιμώσουν τον Τύπο. Τον κατηγόρησαν για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση αλλά αφέθηκε ελεύθερος ύστερα από λίγες ημέρες ελλείψει αποδείξεων. Πριν από δύο εβδομάδες παραιτήθηκε από τη διεύθυνση της «Zaman» λόγω των τεράστιων πιέσεων που αντιμετώπιζε και παραμένει στην εφημερίδα ως αρθρογράφος.