Σίγουρα δεν είναι πραγματικός φίλος. Η οθόνη, όμως, λέει πως είναι. Πάντα υπάρχει ένας παλιός συμμαθητής στο Facebook, ένας τύπος από το δημοτικό που εκπροσωπεί όλα όσα δεν πιστεύεις. Μπορεί να είναι λάτρης των ρατσιστικών απλουστεύσεων, να γράφει – συνήθως ανορθόγραφα, όπως επιτάσσει για κάποιον ανεξήγητο λόγο το εθνικοπατριωτικό ιδεώδες – “διόξτε όλους τους ξένους”, πιθανότατα μιλάει με στόμφο για όλα τα ζητήματα, ακόμη και για το ποδόσφαιρο, αν και τον θυμάσαι καλά, εκεί στο προαύλιο έπαιζε μπάλα σαν να φοράει δύο αριστερά παπούτσια.

O ηλίθιος συμμαθητής

Τα τραγούδια που ανεβάζει είναι ενοχλητικά, η φλυαρία του, κατά πάσα πιθανότητα σε greeklish, επίσης, η παρουσία του το ίδιο. Ακόμη και αν δεν έχεις ποτέ συνομιλήσει μαζί του με την ενήλικη φωνή σου και η τελευταία ανάμνησή σου από αυτόν είναι να τρέχει ατσούμπαλα με ένα βρεγμένο μπλουζάκι από το μπουγέλο στη Στ΄ Δημοτικού, είναι ένας ενοχλητικός φίλος. Πιθανότατα και αυτός έχει την ίδια ακριβώς άποψη για τη δική σου ψηφιακή εικόνα, και ας είναι φίλος σου. Είσαι το κοινό του και είναι το κοινό σου σε ένα τεράστιο γκρουπ εκατομμυρίων ανθρώπων, όπου όλοι, συνειδητά και δείχνοντας να το απολαμβάνουν, συμμετέχουν στη μεγαλύτερη οικειοθελή έκθεση προσωπικών δεδομένων στην Ιστορία. Είναι γνωστό άλλωστε: μην υποτιμάς ποτέ την επιρροή των ανόητων σε ένα μεγάλο γκρουπ ανθρώπων.

Πρόσφατα εμφανίστηκε ένα τσιτάτο, γραμμένο σε ένα εντυπωσιακό φόντο. Εγραφε με αφαιρετικό τρόπο: «Αν είσαι κάπου που δεν πληρώνεις για να μπεις, δεν είσαι ο πελάτης. Είσαι μάλλον το εμπόρευμα». Ορθή σκέψη, αν εξαιρέσει κανείς πως εμφανίστηκε σε μια σελίδα ενός ψαγμένου, αλλά αγανακτισμένου φίλου, πάλι στο Facebook. Και όλοι από κάτω έκαναν ένα όλο νόημα «like», ξεχνώντας πως την ώρα που το απέρριπταν στυλιστικά, το δικαίωναν ουσιαστικά.

Η άνοδος και ο θρίαμβος του Facebook, είναι ήδη, μόλις 12 χρόνια μετά την είσοδο στον 21ο αιώνα, μια από τις πιο αποφασιστικές στιγμές της σύγχρονης εποχής. Από έναν κοιτώνα του Χάρβαρντ, με κίνητρο το κίνητρο των πάντων, τον ναρκισσισμό, τον έρωτα, τα λεφτά και την απόρριψη, ως την τωρινή μορφή των 800 εκατομμυρίων πελατών, όλα μοιάζουν να έχουν ειπωθεί διαφορετικά, να έχουν επανεφευρεθεί: η επικοινωνία, τα media, η κουλτούρα, η φιλία, η διαχείριση της πληροφορίας, η επανάσταση, τα προϊόντα και το εμπόρευμα. Δηλαδή οι φίλοι.

Σημασία έχει το μέσο. Και το μέσο αρέσει στον κόσμο. Περνάμε κατά μέσο όρο οκτώ ώρες τον μήνα μπροστά σε μια κακοσχεδιασμένη λευκή σελίδα με μπλε λεπτομέρειες. Ως τον Αύγουστο υπολογίζεται ότι 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι θα βρίσκονται στο Facebook. Δωρεάν.

Δωρεάν, αλλά στην πρόσφατη αποτίμηση της εταιρείας κοστολογήθηκε κοντά στα 100 δισ. δολάρια. Περισσότερα από την PepsiCο, την Disney και την Goldman Sachs. Πώς βγαίνουν τα δολάρια; Με την εμπορευματοποίηση των προσωπικών δεδομένων, την παρακολούθηση των χρηστών, την ανάλυση των προτιμήσεών τους και την πώληση όλων αυτών σε κάθε ενδιαφερόμενο διαφημιστή, από αυτούς που πληρώνουν ακόμη καλά.

Μήνυση στο Facebook

Οι περισσότεροι χρήστες, με την κυριολεκτική και τη μεταφορική σημασία του όρου, δεν ασχολούνται με αυτά τα «κομμουνιστικά». Θεωρούν ότι οι περίπου 8 ώρες την εβδομάδα που περνά ο μέσος χρήστης στο Facebook δεν θα σώσουν και τον κόσμο. Υπάρχουν αρκετοί που αντιδρούν, πολλοί που θεωρούν πως αν τους δινόταν ποτέ η επιλογή ανάμεσα σε ένα δίκτυο που φανερά πλέον εκμεταλλεύεται τόσο στυγνά τους υποστηρικτές του και σε ένα άλλο που θα προστάτευε και θα σεβόταν τον επισκέπτη, όλοι θα προτιμούσαν το δεύτερο. Και το φτιάχνουν ήδη. Την προηγούμενη εβδομάδα στη Νέα Υόρκη εξαγγέλθηκε μια γεμάτη πάθος αντίδραση στο μονοπώλιο του Facebook. Ελάχιστοι ασχολήθηκαν σοβαρά. Ο οργανωτής της δράσης ήταν ο Μαξ Σρεμς, ένας 24χρονος αυστριακός φοιτητής Νομικής που μήνυσε το Facebook σε ένα ιρλανδικό δικαστήριο επειδή δεν μπορούσαν να σβηστούν τα δεδομένα του από το δίκτυο. Ως απάντηση πήρε 1.222 σελίδες δικών του δεδομένων και μια ασαφή υπόσχεση ότι ίσως κάποια στιγμή αλλάξουν οι ιδανικοί για το Facebook όροι χρήσης σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα. Από την καρδιά της όχι και τόσο «κομμουνιστικής» Νέας Υόρκης, κήρυξε επανάσταση. Δεν έχει πολλά «like» προς το παρόν.

Οι περισσότεροι, στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, ασχολήθηκαν με την ανακοίνωση ότι το Facebook αγόρασε έναντι του ποσού του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων την πλατφόρμα φωτογραφιών Ιnstagram. Στην εταιρεία, στην οποία κάτοχοι iPhone μέχρι πρόσφατα ανέβαζαν φλου αρτιστίκ φωτογραφίες εμπνευσμένες από τη χρεοκοπημένη Kodak των 7.630 υπαλλήλων, δούλευαν μόλις 13 άτομα. Αυτό σημαίνει ότι κάθε υπάλληλος του Ιnstagram κέρδισε περίπου 77 εκατομμύρια από τη συναλλαγή. Σημαίνει επίσης πως όλες αυτές οι hip/retro φωτογραφίες ανήκουν πλέον στο Facebook, το οποίο είναι ελεύθερο να τις χρησιμοποιήσει κατά το εμπορικό συμφέρον του. Και θα το κάνει χωρίς να κοινοποιηθεί, χωρίς να πατήσει κανείς «like». Αλλά θα τους αρέσει.

Πρόσφατα, στη λίστα των ερευνών που βασίζονται στο Facebook (υπάρχουν εκατομμύρια διασκορπισμένες στο Internet, για το πόσο παρωχημένη είναι η φιλία, για το αν είναι πραγματικό, για χίλιους διαφορετικούς λόγους) προστέθηκε και άλλη μία. Ελεγε ότι «η απόρριψη στο Facebook, το να μη δέχεσαι ένα αίτημα φιλίας, πληγώνει τον χρήστη όσο και η απόρριψη στη πραγματική ζωή, κάνοντάς τον να αισθάνεται κενός, απομακρυσμένος και περιθωριοποιημένος». Ακόμη και αν μοιάζει με έρευνα εκπονημένη από ανθρώπους που δεν έχουν πληγωθεί στην πραγματική ζωή, ακόμη και αν έχουν δίκιο, είναι μια ευκαιρία να πληγώσετε τον ξενοφοβικό, ενοχλητικό, κακόγουστο συμμαθητή. Διαγράψτε τον από τους φίλους σας. Μπορεί να είναι η αρχή για μια καλύτερη ζωή.