Ο στρατηγός και δικτάτορας της Ισπανίας Φρανσίσκο Φράνκο γεννήθηκε στο Ελ Φερόλ της Γαλικίας. Αν και η οικογένειά του είχε παράδοση υπηρεσίας στο ναυτικό, ο ίδιος, σε ηλικία 14 ετών, αναγκάστηκε να εγγραφεί στην Ακαδημία Πεζικού του Τολέδου από όπου αποφοίτησε ύστερα από τρία χρόνια
Το 1915 ο Φράνκο έγινε ο νεαρότερος λοχαγός του ισπανικού στρατού, και στις αρχές της δεκαετίας του 1920 τοποθετήθηκε υποδιοικητής και μετά διοικητής της ισπανικής Λεγεώνας των Ξένων, η οποία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην κατάπνιξη της εξέγερσης των Μαροκινών κατά της ισπανικής αποικιοκρατίας. Το 1927 ο Φράνκο είχε φτάσει στον βαθμό του στρατηγού και τοποθετήθηκε διοικητής της Στρατιωτικής Ακαδημίας της Σαραγόσας.
Το 1931 ο βασιλιάς Αλφόνσος ΙΓ’, με μειωμένη ήδη τη δημοτικότητά του λόγω της αντιλαϊκής πολιτικής του τα προηγούμενα χρόνια, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα όταν στις δημοτικές εκλογές θριάμβευσαν οι δημοκρατικές δυνάμεις. Οι τύχες του Φράνκο, φανατικού φιλομοναρχικού, ακολούθησαν τις διακυμάνσεις της πολιτικής ζωής με τις εναλλαγές κυβερνήσεων που επέφερε το νέο καθεστώς της δημοκρατίας. Ο Φράνκο αρχικά τέθηκε στο περιθώριο, αλλά το 1933 επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία, και κατά τη λαϊκή εξέγερση που ξέσπασε το 1934 απέκτησε φήμη που θα τον συνόδευε για πάντα λόγω της απάνθρωπης σκληρότητας που επέδειξε παίρνοντας μέρος στην καταστολή της. Τον επόμενο χρόνο τοποθετήθηκε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου.
Στρατός από το Μαρόκο
Στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 1936 το Λαϊκό Μέτωπο υπερίσχυσε του συνασπισμού των δεξιών κομμάτων. H πολιτική κατάσταση στην Ισπανία εκείνη την περίοδο είχε οδηγηθεί σε πόλωση, αποτέλεσμα της εντεινόμενης αντιπαλότητας ανάμεσα στα κόμματα και στις παρατάξεις, η οποία χαρακτήριζε όλη την ως τότε πορεία της νεοπαγούς δημοκρατίας. Τον Οκτώβριο του 1934 οι σοσιαλιστές είχαν εξεγερθεί ιδρύοντας επαναστατικά συμβούλια στην επαρχία των Αστουριών, ενώ στη Βαρκελώνη η επανάσταση ήταν απάντηση στις απόπειρες της δεξιάς κυβέρνησης της Μαδρίτης να τορπιλίσει τις αυτονομιστικές επιδιώξεις της Καταλωνίας. H επανάσταση είχε καταπνιγεί, είχε όμως αφήσει στην ισπανική κοινωνία βαριά κληρονομιά, ιδιαίτερο κεφάλαιο της οποίας αποτελούσε η αγριότητα με την οποία ο Φράνκο είχε καταβάλει τους εξεγερμένους ανθρακωρύχους των Αστουριών.
Στην Ευρώπη ο φασισμός ανέβαινε και η ισπανική Αριστερά έβλεπε καθαρά τον κίνδυνο και προσπαθούσε να τον προλάβει. H Δεξιά, εκμεταλλευόμενη την επαναστατική φρασεολογία των ακροαριστερών στοιχείων του Λαϊκού Μετώπου, απαντούσε επισείοντας την απειλή της «δικτατορίας του προλεταριάτου». Τα πράγματα είχαν φθάσει σε κρίσιμο σημείο. Ο Φράνκο υπέδειξε στη δημοκρατική κυβέρνηση να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. H κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση και μετέθεσε τον εισηγητή της τοποθετώντας τον διοικητή των Καναρίων Νήσων. Εκεί, στις 18 Ιουλίου 1936, εκδηλώθηκε κατά της νόμιμης δημοκρατικής κυβέρνησης της Μαδρίτης στρατιωτικό κίνημα χούντας αξιωματικών με τη συμμετοχή του Φράνκο. Την επομένη ο Φράνκο αναχώρησε για το Μαρόκο όπου συγκέντρωσε στράτευμα και ακολούθως διαπεραιώθηκε με τις δυνάμεις του στην Ισπανία.
Generalissimo και Caudillo
Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος είχε αρχίσει. Την 1η Οκτωβρίου 1936 στη Σαλαμάνκα η στρατιωτική χούντα ανακήρυξε τον Φράνκο αρχιστράτηγο (Generalissimo) και αρχηγό (Caudillo) του ισπανικού κράτους. Επειτα από έναν μήνα η Γερμανία του Χίτλερ και η Ιταλία του Μουσολίνι αναγνώρισαν το καθεστώς του Φράνκο.
Οι δυτικές δημοκρατίες διαμαρτυρήθηκαν για το πραξικόπημα, αλλά δεν έκαναν τίποτε για να ενισχύσουν έμπρακτα τη νόμιμη κυβέρνηση.
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου οι κυβερνητικές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων και οι εργάτες, τους οποίους εξόπλισε η κυβέρνηση, είχαν μόνο τη βοήθεια της Σοβιετικής Ενωσης και των Διεθνών Ταξιαρχιών που συγκροτήθηκαν από εθελοντές δημοκρατικούς πολίτες από πολλές χώρες.
Από την άλλη, οι εθνικιστές του Φράνκο έλαβαν από τη Γερμανία και την Ιταλία άφθονη στρατιωτική βοήθεια σε κάθε είδους μέσα, περιλαμβανομένης και ισχυρής αεροπορικής δύναμης, και σε άνδρες. Χάρη σε αυτή τη βοήθεια οι εθνικιστές κατόρθωσαν να κάμψουν την ηρωική αντίσταση των δημοκρατικών. Στις 28 Μαρτίου 1939 οι δυνάμεις των εθνικιστών μπήκαν στη Μαδρίτη.
Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος έληξε επισήμως την 1η Απριλίου 1939 με ήττα των δημοκρατικών. Υπήρξε άγριος και πολυαίμακτος, και μεγάλο μέρος των πολυάριθμων θυμάτων του αποδίδεται στις εκτελέσεις δημοκρατικών από τους οπαδούς του Φράνκο.
Οι αγριότητες συνεχίζονται
Οι εκτελέσεις και οι άλλες αγριότητες των νικητών συνεχίστηκαν και μετά την επικράτηση του Φράνκο. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο η Ισπανία ήταν μια χώρα καθημαγμένη και κατερειπωμένη. Σε αυτή τη σκληρή πραγματικότητα εγκαθιδρύθηκε ένα φασιστικό καθεστώς που έκανε την κατάσταση στη χώρα ακόμη ζοφερότερη. Ο Φράνκο, για να στηρίξει τον πολιτικό μηχανισμό του καθεστώτος του, προσεταιρίστηκε, διαρκούντος ακόμη του πολέμου, τη Φάλαγγα, το φασιστικό κόμμα της Ισπανίας που είχε ιδρυθεί το 1933, συγχωνεύοντας σε αυτήν και τις δυνάμεις των καρλιστών, των οπαδών του διεκδικητή του ισπανικού θρόνου Δον Κάρλος (1788-1855) και των απογόνων του.
Ο Φράνκο έτρεφε φιλοδοξίες για αναβίωση του παλαιού μεγαλείου της Ισπανίας. Αλλά η ανελευθερία, η καταπίεση, οι οπισθοδρομικές αντιλήψεις που είχαν επιβληθεί στη χώρα, η κατάργηση των προοδευτικών μεταρρυθμίσεων των δημοκρατικών κυβερνήσεων και η επαναφορά αντιδραστικών θεσμών καταδίκασαν την Ισπανία σε μακροχρόνια καθυστέρηση. Παρά τον έντονα απολυταρχικό χαρακτήρα του καθεστώτος του Φράνκο, η Αγγλία και η Γαλλία το αναγνώρισαν τον Φεβρουάριο του 1939, αμέσως μετά την κατάληψη της Βαρκελώνης από τους εθνικιστές, και οι Ηνωμένες Πολιτείες την 1η Απριλίου 1939.
Συνάντηση με τον Χίτλερ
Ο Φράνκο δεν έκρυβε τη συμπάθειά του για τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία, τις οποίες άλλωστε είχε χρησιμοποιήσει ως πρότυπα για την οργάνωση του καθεστώτος του, και διατηρούσε καλές σχέσεις μαζί τους. Οταν ξέσπασε ο B’ Παγκόσμιος Πόλεμος, τον Σεπτέμβριο του 1940, ο Φράνκο υιοθέτησε αρχικά στάση ουδετερότητας. Συναντήθηκε όμως αυτοπροσώπως με τον Χίτλερ τον Οκτώβριο του 1940 επί γαλλικού εδάφους. H Γαλλία είχε ηττηθεί πριν από λίγους μήνες, τον Ιούνιο του 1940, και ο Φράνκο εξέταζε πλέον το ενδεχόμενο της εισόδου της Ισπανίας στον πόλεμο στο πλευρό του Αξονα με την προσδοκία να αποσπάσει τις γαλλικές κτήσεις στη Βορειοδυτική Αφρική. Φαίνεται όμως ότι ο Χίτλερ, για δικούς του λόγους, δεν δέχθηκε να δεσμευθεί ως προς τα αιτήματα του ισπανού δικτάτορα, και έτσι ο Φράνκο εγκατέλειψε την ιδέα της πολεμικής εμπλοκής της Ισπανίας, η οποία έμεινε ουδέτερη ως το τέλος του πολέμου.
Τα πρώτα χρόνια μετά τον B´ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ισπανία αντιμετώπισε τη διεθνή εχθρότητα. Βρέθηκε διπλωματικά απομονωμένη και ο ΟΗΕ αρνήθηκε να τη δεχθεί στους κόλπους του. Αργότερα όμως, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, οι δυτικές χώρες, και ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ανακαλύπτοντας τη χρησιμότητά της στον αντικομουνιστικό αγώνα τους, προσέγγισαν τον Φράνκο, και το 1955 η Ισπανία έγινε δεκτή ως μέλος του ΟΗΕ.
Στο εσωτερικό της Ισπανίας το καθεστώς του Φράνκο γνώρισε σοβαρές αντιδικτατορικές αντιδράσεις κυρίως από τους σπουδαστές και από τους βάσκους αυτονομιστές. Ο Φράνκο, μολονότι είχε εγκαινιάσει προσπάθεια επιφανειακής ανανέωσης του καθεστώτος του, απάντησε με τη συνήθη σκληρότητά του: οι πέντε τελευταίες εκτελέσεις πολιτικών κρατουμένων έγιναν λίγες εβδομάδες πριν από τον θάνατό του.
Προνοώντας για τη διαδοχή του ο Φράνκο είχε από το 1947 θεσπίσει ως πολίτευμα της Ισπανίας τη μοναρχία, χωρίς βασιλιά όμως όσο θα εξακολουθούσε να κυβερνά ο ίδιος. Το 1969 όρισε διάδοχό του τον Χουάν Κάρλος, εγγονό του Αλφόνσου ΙΓ’ και σημερινό βασιλιά της Ισπανίας.
KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ
