Μετά τον Γιούνκερ το χάος…

Το αδιέξοδο που ανέκυψε το βράδυ της περασμένης Τετάρτης στις Βρυξέλλες, όταν οι «28» δεν κατάφεραν να καταλήξουν ούτε στον διάδοχο του Χέρμαν βαν Ρομπάι στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ούτε σε αυτόν της Κάθριν Αστον ως ύπατου εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική, παραπέμποντας τις αποφάσεις μετά τις καλοκαιρινές τους διακοπές στις… 30 Αυγούστου, έδειξε ότι η ευφορία από την ολοκλήρωση της εκλογής του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ως επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν πρόωρη και προσωρινή.

«Τι θα συμβεί όταν θα φθάσουμε στις δύσκολες πολιτικές αποφάσεις για την ανάγκη των οποίων μίλησε ο Γιούνκερ;» αναρωτιόταν μιλώντας στο «Βήμα» κοινοτική πηγή στο περιθώριο των εργασιών της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο. Αυτή τη φορά δεν υπήρξε ο… στρυφνός Ντέιβιντ Κάμερον ώστε να σφυρηλατήσει έναν, έστω απρόθυμο, συμβιβασμό γύρω από ονόματα. Ωστόσο, δεν ήταν και λίγοι αυτοί που έλεγαν ότι ο Βαν Ρομπάι, έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα, μέσα στον κυκεώνα της κρίσης, κατά το οποίο έδειξε ότι μπορεί να βρει τις «χρυσές τομές», δεν εμφανίστηκε καλά προετοιμασμένος σε αυτή τη σύνοδο.

Η «μπαγκέτα» περνάει πλέον στα χέρια του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Ο πρώην επικεφαλής του Eurogroup δεν πρόκειται να περιμένει ως το τέλος Αυγούστου για να στελεχώσει την Κομισιόν της επόμενης πενταετίας. Οι ακροάσεις των νέων επιτρόπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ξεκινήσουν άλλωστε τον Σεπτέμβριο. Ισως να μείνουν ανοιχτές δύο-τρεις θέσεις (ορισμένες χώρες ίσως καθυστερήσουν τις προτάσεις τους, όπως π.χ. η Σουηδία, όπου θα διεξαχθούν εκλογές, ή η Βουλγαρία, με τη διαμάχη γύρω από το πρόσωπο της Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα που δεν φαίνεται να θέλει η κυβέρνησή της), αλλά τα βασικά χαρτοφυλάκια θα κλείσουν. Κύκλοι με γνώση του παρασκηνίου σημείωναν ότι στην εξίσωση θα προστεθούν κι άλλες μεταβλητές που θα διευκολύνουν το μοίρασμα των κρίσιμων αξιωμάτων της κοινοτικής γραφειοκρατίας.

Το αδιέξοδο της Τετάρτης όμως κατέδειξε δύο πράγματα. Οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν πλέον ισχυρότερη φωνή στους κόλπους των «28» και ορθώνουν το ανάστημά τους στα παλαιότερα μέλη. Παράλληλα η Ιταλία του Ματέο Ρέντσι παίζει ένα παιχνίδι υψηλού πολιτικού ρίσκου σε διάφορα επίπεδα που αναμφίβολα θα απασχολήσει αρκετούς εταίρους της τα επόμενα χρόνια –και όχι μόνο το Βερολίνο.

Υπόγειες διαβουλεύσεις

Η εξεύρεση μιας νέας ισορροπίας θα απαιτήσει λεπτούς χειρισμούς. Χαρακτηριστικό επ’ αυτού είναι το παράδειγμα με τη διαφαινόμενη υποψηφιότητα εκ μέρους της Γαλλίας του Πιερ Μοσκοβισί για την Κομισιόν. Ο Φρανσουά Ολάντ προωθεί τον πρώην υπουργό Οικονομικών του και θα ήθελε να τον δει στη θέση του επιτρόπου για Οικονομικές και Νομισματικές Υποθέσεις. Με τον τρόπο αυτόν το Παρίσι θα μπορούσε να δώσει τη συγκατάθεσή του για την τοποθέτηση της δανέζας πρωθυπουργού Χέλε Τόρνινγκ-Σμιτ ως προέδρου του Ευρωπαϊκού, παρά το γεγονός, όπως σημειώνει η Γαλλία, ότι δεν προέρχεται από κράτος-μέλος της ευρωζώνης.

Αυτό όμως δεν θα είναι καθόλου εύκολο και οι αντιρρήσεις προέρχονται κατ’ αρχήν από τη Γερμανία. Οι δημοσιονομικές… αμαρτίες του Παρισιού δεν συνάδουν με το άμεμπτο πρόσωπο που πρέπει να έχει ο «τσάρος» της Κομισιόν. Η εμπλοκή θα μπορούσε να ξεπεραστεί αν στη θέση του γενικού διευθυντή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων τοποθετούνταν κάποιος όπως ο σημερινός επικεφαλής του Euro Working Group Τόμας Βίζερ. Ο Αυστριακός απολαμβάνει τη στήριξη του Βερολίνου, αν και δεν πρέπει να αποκλειστούν κι άλλες ιδέες.

Πάντως δεν υπάρχει τόσο άγχος για τον διάδοχο του Χέρμαν βαν Ρομπάι όσο για εκείνον ή εκείνη της Κάθριν Αστον. Αλλωστε ο ύπατος εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική είναι και αντιπρόεδρος της Κομισιόν. Και πρέπει να είναι η πρώτη φορά που ένα θέμα εξωτερικής πολιτικής αναδείχθηκε σε κομβικό ζήτημα κατά την επιλογή ενός εκ των υψηλών κοινοτικών αξιωμάτων. Η ρωσο-ουκρανική κρίση έχει ανατρέψει εσχάτως πολλά δεδομένα στην ΕΕ. Το ενδιαφέρον δεν επικεντρώνεται αποκλειστικά στις διαφορετικές αντιλήψεις Δυτικών – Ανατολικών όσο σε εκείνες στους κόλπους των πρώτων.

Για τα μάτια μιας Ιταλίδας

Τη μεταβολή αυτή συνειδητοποίησε πολύ καλά η Φεντερίκα Μογκερίνι. Η ιταλίδα υπουργός Εξωτερικών είναι ένα από τα… πουλέν του Ματέο Ρέντσι, ο οποίος έχει καταφέρει να πείσει όλους τους Σοσιαλιστές να τη στηρίξουν. Επειδή όμως οι συμβολισμοί έχουν τη σημασία τους, η πρόσφατη επίσκεψή της στη Μόσχα (με την Ιταλία ασκούσα την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου) και η πρόταση προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν να επισκεφθεί το Μιλάνο τον Οκτώβριο για μια οικονομική σύνοδο εξόργισαν τις βαλτικές χώρες (Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία) και τα κράτη του Βίζεγκραντ (Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία).

Γιατί όμως επιμένει τόσο ο Ρέντσι; Κατ’ αρχάς, καθώς οι ιταλοί Σοσιαλιστές είναι η ισχυρότερη ομάδα εντός των ευρωπαίων Σοσιαλιστών, ο Ρέντσι θέλει να δει συμπατριώτη του σε υψηλό αξίωμα. Επ’ ουδενί, όμως, λένε οι κακές γλώσσες, δεν θα ήθελε να δει τον Ενρίκο Λέτα, τον άνθρωπο που ο ίδιος ουσιαστικά εκπαραθύρωσε από την πρωθυπουργία, να αναλαμβάνει πόστο στις Βρυξέλλες. Το ερώτημα είναι πώς πείθονται οι Ανατολικοευρωπαίοι να άρουν τις επιφυλάξεις τους. Μια ιδέα που έχει αρχίσει να κυκλοφορεί είναι να τους «χρυσωθεί το χάπι» με την παραχώρηση σε μία από τις προαναφερθείσες χώρες της πανίσχυρης θέσης του γενικού γραμματέα της Κομισιόν που σήμερα κατέχει η Ιρλανδή Κάθριν Ντέι.

Ενας παράγοντας που δεν πρέπει να παραγνωριστεί είναι αν οι Φιλελεύθεροι, η τρίτη ισχυρότερη πολιτική ομάδα στην Ευρώπη, θα κερδίσουν κάποια σημαντική θέση. Αυτό δεν θα πρέπει να αποκλειστεί ακόμη και ως καραμπόλα. Στους κοινοτικούς διαδρόμους ακούστηκε μάλιστα το όνομα της σημερινής επιτρόπου Σεσίλια Μάλστρομ, από τη Σουηδία, ως διαδόχου της Αστον. Οσο για τη Βρετανία; Η στάση του Κάμερον στην υπόθεση Γιούνκερ έχει αποξενώσει αρκετά το Λονδίνο, παρά τις προσπάθειες να πέσουν οι τόνοι. Η δήλωση μάλιστα του Μάρτιν Σουλτς ότι ο εκλεκτός του Κάμερον για τη θέση του επιτρόπου, ο λόρδος Χιλ, μπορεί να κοπεί στις φθινοπωρινές ακροάσεις της Ευρωβουλής είναι ενδεικτική των δυσκολιών της Βρετανίας να κερδίσει ένα ισχυρό χαρτοφυλάκιο όπως αυτό του εμπορίου ή της εσωτερικής αγοράς.

Αναδιοργάνωση της Κομισιόν

Δίνοντας το στίγμα του για το είδος της Κομισιόν που θα ήθελε ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είπε μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από λίγες ημέρες ότι η Επιτροπή πρέπει να είναι πιο πολιτική. Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν σκέψεις ώστε η νέα Κομισιόν να αναδιοργανωθεί γύρω από πέντε τομείς ευθύνης με βάση τα «υποκεφάλαια» του κοινοτικού προϋπολογισμού. Το σκεπτικό είναι να αναλάβουν την ηγεσία αυτών των τομέων πέντε αντιπρόεδροι, χωρίς όμως να υπάρξει διάκριση μεταξύ «υψηλόβαθμων» και «χαμηλόβαθμων» επιτρόπων. Τα πέντε υποκεφάλαια του κοινοτικού προϋπολογισμού είναι: α) «έξυπνη» και συμπεριληπτική (inclusive) ανάπτυξη, β) βιώσιμη ανάπτυξη και φυσικοί πόροι, γ) ασφάλεια και ιθαγένεια, δ) η Ευρώπη στον κόσμο και ε) διοίκηση.