Ας κάνουμε τις ακόλουθες υποθέσεις. Το παλαιστινιακό πρόβλημα λύνεται. Ο πόλεμος στο Ιράκ τελειώνει και η χώρα αυτή αποκτά σταθερότητα. H ομαλότητα αποκαθίσταται στο Αφγανιστάν. Και, τέλος, έστω ότι η τρομοκρατία αντιμετωπίζεται, ώστε η ασφάλεια στην παραγωγή και στον εφοδιασμό των αγορών με προϊόντα πετρελαίου επανέρχεται στα επίπεδα προ της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Θα ήταν τότε εύλογο να αναμένουμε ότι η τιμή του πετρελαίου θα επανέλθει στα 25 δολάρια το βαρέλι; Αν όχι, γιατί μια τέτοια εκτίμηση θα φαινόταν ανεδαφική; Και τι συνιστάται να κάνουμε εν όψει της πιθανής εκδοχής η τιμή του πετρελαίου να φθάσει σύντομα, ας πούμε, στα 75 δολάρια από 49 δολ. που έκλεισε προχθές;
Δυστυχώς, σύμφωνα με όλες οι εκτιμήσεις των ειδικών, ακόμη και κάτω από τις πιο πάνω ακραίες υποθέσεις, η τιμή του πετρελαίου δεν θα επανερχόταν στα χαμηλά επίπεδα των 25 δολαρίων. Ο λόγος είναι ότι με την είσοδο της Κίνας και της Ινδίας στη φάση της ταχύρρυθμης οικονομικής ανάπτυξης έχει διαμορφωθεί μια σημαντική ανισορροπία στην αγορά. Ειδικότερα, παρατηρείται υπερβάλλουσα ζήτηση, η οποία σε συνδυασμό με την ανασφάλεια που χαρακτηρίζει την εφοδιαστική αλυσίδα, κυρίως λόγω της κοινωνικής και της πολιτικής αναταραχής στις περιοχές όπου βρίσκονται τα μεγαλύτερα βεβαιωμένα αποθέματα, θα πιέζει την τιμή του πετρελαίου όλο και υψηλότερα. Ως εκ τούτου η προσδοκία ότι η τιμή του μαύρου χρυσού μπορεί να υποχωρήσει σημαντικά θα ήταν αδικαιολόγητη, ενώ δεν αποκλείεται να ανέλθει σε επίπεδα που σίγουρα θα επιβραδύνουν την οικονομική ανάπτυξη. Γι’ αυτό χρειάζεται να καταστρώσουμε εναλλακτικά σχέδια αντιμετώπισης των εξελίξεων στον ενεργειακό τομέα και στο μέτρο που επιτρέπουν οι γνωστές τεχνολογίες να δρομολογήσουμε λύσεις σταδιακής υποκατάστασης του πετρελαίου από άλλες πηγές ενέργειας.
Υπάρχουν; Προς το παρόν χρησιμοποιείται η ηλιακή ενέργεια, ενώ σε πειραματικό ως νηπιακό στάδιο βρίσκονται η αιολική ενέργεια και η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από φωτοβολταϊκά κύτταρα. Αλλά όλες χαρακτηρίζονται από υψηλό κόστος και δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι επαρκούν για να καλύψουν σημαντικά ποσοστά των συνολικών αναγκών ενέργειας της χώρας. Γι’ αυτό τις μεγαλύτερες δυνατότητες προσφέρει η υποκατάσταση του πετρελαίου από αέριο, το οποίο υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες σε πιο σταθερές χώρες και δεν έχει πάρει ακόμη τη θέση που του αναλογεί στον ενεργειακό χάρτη της χώρας. Σε πρώτη φάση λοιπόν θα πρέπει να επιδιωχθεί η γενίκευση της χρήσης του αερίου, τόσο για κίνηση όσο και για θέρμανση.
Παράλληλα μεγάλες οικονομίες στην κατανάλωση πετρελαίου μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω μεταστροφής των προτιμήσεων των πολιτών από τα ιδιωτικά αυτοκίνητα στις μαζικές μεταφορές. Γι’ αυτό το σιδηροδρομικό δίκτυο θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί ταχύτατα. Οι αστικές συγκοινωνίες να αποκτήσουν αξιοπιστία και κίνηση με αέριο. Οι στόλοι των μεταφορικών μέσων να μετατραπούν στη χρήση αερίου. Κτλ., κτλ.
Με τις πιο πάνω πρωτοβουλίες, καθώς και με τις καινοτομίες που θα προκαλέσει η φρενήρης αύξηση της τιμής του, η ζήτηση του πετρελαίου θα μειωθεί και οι αγορές θα ισορροπήσουν και πάλι γύρω στα παρόντα επίπεδα. Αλλά επειδή τα αποθέματα είναι πεπερασμένα και η ανάπτυξη της τεχνολογίας της σύντηξης θα πάρει κάποιες δεκαετίες, αν τελικά καταστεί εφικτή, πρέπει να προετοιμαζόμαστε για ανεπιθύμητες λύσεις.
Ο κ. Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
