Τι θα γίνει με τα «μακεδονικά προϊόντα»

Το Πρωτόκολλο Εισδοχής της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας θα υπογραφεί την Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου, όπως ανακοίνωσε το Σάββατο το πρωί μέσω Twitter ο γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ. Θα ακολουθήσει η κύρωσή του από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και η οριστικοποίηση της αλλαγής της συνταγματικής ονομασίας της γειτονικής χώρας. Τα βήματα αυτά συζήτησαν σε σύντομη συνάντηση που είχαν την Παρασκευή στο άτυπο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ στο Βουκουρέστι ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Κατρούγκαλος και ο υπουργός Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας Νίκολα Ντιμιτρόφ. Ωστόσο, η επόμενη ημέρα της Συμφωνίας των Πρεσπών θα είναι επίσης γεμάτη προκλήσεις, μεταξύ άλλων στον τομέα της οικονομικής συνεργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, η επίλυση του θέματος των εμπορικών σημάτων, καθώς επίσης των Προστατευόμενων Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΠΓΕ) και των Προστατευόμενων Ονομασιών Προέλευσης (ΠΟΠ) θα είναι μεν χρονοβόρα, αλλά θα πρέπει να απαλλαγεί και από μύθους που έχουν επικρατήσει τα τελευταία χρόνια.

Τι λέει η Συμφωνία

Στη Συμφωνία των Πρεσπών το ζήτημα με τις εμπορικές ονομασίες και τα εμπορικά σήματα περιγράφεται στο Αρθρο 1, παρ. 3, εδάφιο θ. Σύμφωνα με αυτό, «σε σχέση με το προαναφερόμενο όνομα  (Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας) και ορολογίες στις εμπορικές ονομασίες, τα εμπορικά σήματα, τις επωνυμίες, τα Μέρη συμφωνούν να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν τις επιχειρηματικές κοινότητές τους να θεσμοθετήσουν έναν ειλικρινή, δομημένο και με καλή πίστη διάλογο, στο πλαίσιο του οποίου θα επιδιώξουν και θα επιτύχουν αμοιβαίως αποδεκτές λύσεις στα θέματα που πηγάζουν από τις εμπορικές ονομασίες, τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες και όλα τα σχετικά ζητήματα σε διμερές και διεθνές επίπεδο. Για την υλοποίηση των προαναφερόμενων διατάξεων», συνεχίζει, «θα δημιουργηθεί μια διεθνής ομάδα ειδικών η οποία θα αποτελείται από εκπροσώπους των δύο Κρατών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) με την κατάλληλη συμβολή των Ηνωμένων Εθνών και του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης (ΔΟΤ). Αυτή η ομάδα ειδικών θα συγκροτηθεί εντός του 2019 και θα ολοκληρώσει τις εργασίες της εντός τριών ετών. Τίποτα στο Αρθρο 1 (3) (θ) δεν θα επηρεάσει την παρούσα εμπορική χρήση μέχρις ότου εξευρεθεί αμοιβαία συμφωνία όπως προβλέπεται σε αυτή την παράγραφο».

Η πραγματικότητα…

Πέραν του πανικού που έχει δημιουργηθεί από όσους θεωρούν ότι εκατοντάδες ελληνικές επιχειρήσεις θα χάσουν τα δικαιώματά τους, η πραγματική κατάσταση ίσως να είναι λιγότερο σύνθετη από όσο εκ πρώτης όψεως αντιλαμβάνονται. Αυτό που είναι σαφές και το οποίο είχε εξαρχής επισημανθεί από τον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ) είναι ότι η γειτονική χώρα δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τον όρο «Μακεδονία» στα εμπορικά σήματα, για τον απλούστατο λόγο ότι από την ολοκλήρωση της διαδικασίας κύρωσης της Συμφωνίας των Πρεσπών έχει μετονομαστεί σε Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Δύο παραδείγματα από τον χώρο των μέσων ενημέρωσης φωτίζουν τις λεπτές διαφορές. Η ελληνική εφημερίδα «Αγγελιοφόρος της Μακεδονίας» δεν υποχρεούται να αλλάξει την ονομασία της διότι η Μακεδονία είναι περιφέρεια της χώρας μας. Την ίδια στιγμή, η εφημερίδα «Nova Makedonija» στα Σκόπια επίσης δεν αλλάζει το όνομά της, καθώς δεν χρησιμοποιεί μόνο τον όρο «Μακεδονία». Αν τον χρησιμοποιούσε, θα είχε υποχρέωση να τον αλλάξει.

…και οι εξαιρέσεις

Αυτό που μπορεί να συμβεί είναι ότι μια επιχείρηση π.χ. στα Σκόπια μπορεί να χρησιμοποιεί το επίθετο «μακεδονικός» για τα προϊόντα της από τη στιγμή που δεν υπάρχει η αποκλειστική χρήση του όρου από καμία εκ των δύο χωρών. Ωστόσο, υπάρχουν και εξαιρέσεις και μάλιστα σοβαρές. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν προϊόντα ΠΟΠ, όπως η «μακεδονική φέτα», που έχουν λάβει τη σχετική κατοχύρωση. Η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας θα πρέπει, με βάση τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει από τη Συμφωνία Σύνδεσής της με την ΕΕ, να συμμορφωθεί με την κοινοτική νομοθεσία. Η συμμόρφωση αυτή αναμένεται να ενισχυθεί έτι περαιτέρω εφόσον η γειτονική χώρα λάβει ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων τον προσεχή Ιούνιο.

Στο σημείο αυτό επικρατεί μια σύγχυση ανάμεσα στους όρους εμπορικά σήματα ΠΟΠ και ΠΓΕ. Και αν για τις ΠΟΠ η σύγχυση είναι μικρότερη, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις ΠΓΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ως Προστατευόμενη Γεωγραφική Ενδειξη έχει καταχωρηθεί σε κοινοτικό επίπεδο μόνο ο «Μακεδονικός Οίνος» (πρόκειται για μια υπόθεση που είχε δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα με την παρουσία κρασιών από τη γειτονική χώρα με το ίδιο όνομα στη Γερμανία την προηγούμενη δεκαετία). Ο «Μακεδονικός Χαλβάς» όμως δεν ανήκει ούτε στην κατηγορία των ΠΟΠ ούτε σε αυτή των ΠΓΕ. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι κάποια άλλη επιχείρηση, σε άλλη χώρα (ακόμη και στη Βουλγαρία), μπορεί να παράγει προϊόν με την ίδια ονομασία. Το συμπέρασμα είναι απλό: πολλές ελληνικές επιχειρήσεις αμέλησαν επί χρόνια, για διάφορους λόγους, να κατοχυρώσουν τα εμπορικά σήματα με τον όρο «μακεδονικός». Αυτή η αμέλεια αποδίδεται, λανθασμένα, στη Συμφωνία των Πρεσπών.

Τρέξιμο για κατοχύρωση

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συλλέξει οι αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων Οικονομίας και Εξωτερικών, η Ελλάδα έχει κατοχυρώσει 64 εμπορικά σήματα με τον όρο «μακεδονικός» σε εθνικό επίπεδο, ενώ, αντιστοίχως, η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας (ως πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας όμως) 137. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα έχει κατοχυρώσει 10 προϊόντα (όπως π.χ. Macedonian Airlines, Macedonian Press Agency) και η Βόρεια Μακεδονία κανένα, ενώ σε διεθνές επίπεδο είναι η Ελλάδα που δεν έχει κατοχυρώσει κανένα, ενώ η γειτονική χώρα το έχει πράξει για δύο προϊόντα. Συνολικά πάντως υπάρχουν μόνο εννέα εμπορικά σήματα με τους όρους «Μακεδονία» ή «μακεδονικός» που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν περιπλοκές, με τα επτά εξ αυτών να αφορούν τη Βόρεια Μακεδονία και τα υπόλοιπα δύο τη Βουλγαρία.

Η ενέργεια, ο τουρισμός και τα αγροτικά προϊόντα

Υπάρχουν φυσικά και ευρύτερα ζητήματα μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων, ορισμένα εκ των οποίων με γεωπολιτική διάσταση. Η συνεργασία στην ενέργεια είναι ένα από αυτά. Αυτή την περίοδο καταβάλλεται προσπάθεια να επαναλειτουργήσει ο αγωγός πετρελαίου Θεσσαλονίκης – Σκοπίων που για χρόνια παρέμενε ανενεργός. Τα ΕΛΠΕ είχαν εξαγοράσει το 1999 την ΟΚΤΑ, τον μεγαλύτερο προμηθευτή καυσίμων στη γειτονική χώρα, αλλά εξαιτίας επιπλοκών στην εφαρμογή της σύμβασης (έχουν καταπέσει ρήτρες εις βάρος των Σκοπίων) η λειτουργία του αγωγού είχε διακοπεί. Θα ήταν ευκταίο ο αγωγός αυτός να φθάσει μέχρι το Κόσοβο, αλλά η μη αναγνώρισή του από την Ελλάδα συνιστά πρόβλημα.
Παράλληλα, έχει υπογραφεί Μνημόνιο Συνεργασίας για την κατασκευή, σε παράλληλη όδευση, διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας – Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας που θα τροφοδοτείται από το αέριο που θα περνά από τον αγωγό ΤΑΡ ή από υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Αν ο διασυνδετήριος αγωγός κατασκευαστεί θα μπορούσε να φθάσει ως τη Σερβία, αλλά την ίδια στιγμή οι Βούλγαροι συζητούν με τους Ρώσους ώστε να περάσει από το έδαφός τους το ευρωπαϊκό σκέλος του TurkStream με σκοπό στη συνέχεια να κατασκευαστεί από εκεί κάθετη σύνδεση προς τη Σερβία.
Παράλληλα, η ανάπτυξη της αγοράς των αγροτικών προϊόντων στα Δυτικά Βαλκάνια με τη δημιουργία ενός λογισμικού κέντρου στη Θεσσαλονίκη, η κατάργηση της διπλής φορολογίας, η ανάπτυξη του τουρισμού, αλλά και η διάνοιξη νέων μεθοριακών σταθμών (π.χ. Πέλλας – Αριδαίας) εντάσσονται στο πακέτο ενίσχυσης των οικονομικών σχέσεων.