Σύγχρονη τέχνη για όλους

Ψιθυριζόταν εδώ και μέρες αλλά την Τετάρτη που μας πέρασε ανακοινώθηκε με κάθε επισημότητα. Ο συλλέκτης Δημήτρης Δασκαλόπουλος δωρίζει ένα μεγάλο μέρος της συλλογής του, για τη ακρίβεια το μεγαλύτερο, περισσότερα από 350 έργα τον αριθμό, σε τέσσερις διεθνείς οργανισμούς. Συγκεκριμένα στο S. R. Guggenheim Foundation, στο Museum of Contemporary Art, ΜCA Chicago (από κοινού αυτά τα δύο αμερικανικά μουσεία θα λάβουν 100 έργα περίπου), στην Tate του Λονδίνου (110 για την ακρίβεια) όπως βεβαίως και στο ΕΜΣΤ (140 έργα θα δοθούν στο εθνικό μας μουσείο, το οποίο έχει βάλει στόχο να γίνει διεθνές με τη σειρά του). Στο κατάμεστο αίθριο του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου-Βιβλιοθήκη και Τυπογραφείο της Βουλής επί της Λένορμαν, μέρος του οποίου έχει ανακαινίσει ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως και της υπουργού ΥΠΠΟΑ Λίνας Μενδώνη αλλά και του υφυπουργού Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη, του Προέδρου της Βουλής Κωνσταντίνου Τασούλα, του πρέσβη του Ηνωμένου Βασιλείου Μάθιου Λοτζ και των διευθυντών/διευθυντριών των μουσείων, ο – και με τη βούλα πλέον – μαικήνας της τέχνης Δασκαλόπουλος δέχτηκε το standing ovation των παρευρισκομένων για την κίνησή του αυτή.

Φροντίδα για το μέλλον

Εργα καλλιτεχνών όπως η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, η Λουίζ Μπουρζουά, ο Πολ Μακ Κάρθι, ο Στιβ Μακ Κουίν, η Κίκι Σμιθ, η Μόνα Χατούμ, ο Ρόμπερτ Γκόμπερ, ο Βλάσης Κανιάρης, ο Γιάννης Κουνέλλης, μεταξύ άλλων, θα μείνουν προσβάσιμα σε ένα διεθνές κοινό, καθώς όπως είπε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος: «Θεωρώ ότι ο συλλέκτης έχει την ηθική υποχρέωση να φροντίζει για το μέλλον της συλλογής του με την ίδια έγνοια και προσοχή που επένδυσε για τη δημιουργία της». «Είναι μια πράξη εθνικής σημασίας που δίνει νόημα στον όρο ευεργέτης» είπε με τη σειρά της η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου όταν πήρε τον λόγο.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης από την πλευρά του ευχήθηκε να βρει μιμητές ο κ. Δασκαλόπουλος, και άλλοι συλλέκτες «να προβληματιστούν για το παρόν και το μέλλον των συλλογών τους», ενώ άθελά του αποκάλυψε την προσεχή έκθεση του ΝΕΟΝ, η οποία φυλαγόταν και αυτή σαν επτασφράγιστο μυστικό. Τον Ιούνιο, και πάλι στον χώρο του Καπνεργοστασίου, θα παρουσιαστούν έργα της συλλογής, λίγα ως προς τον αριθμό αλλά μεγάλα σε έκταση ή μέγεθος, τα οποία θα ταξιδέψουν στο εξωτερικό και στα μουσεία-αποδέκτες της δωρεάς. Εννοείται ότι και το ΕΜΣΤ θα διοργανώσει με τη σειρά του μια έκθεση με τα νέα αποκτήματα από τη συλλογή Δασκαλόπουλου, την οποία αναμένουμε. Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα λάβει έργα από 47 διεθνείς και 35 έλληνες καλλιτέχνες με έργο που κινείται στο πλαίσιο των προγραμματικών δηλώσεων της Κατερίνας Γρέγου σχετικά με τον θεματικό και γεωγραφικό προσανατολισμό του μουσείου. Παρόντες στη Συνέντευξη Τύπου ήταν εικαστικοί όπως ο Αγγελος Παπαδημητρίου, η Μάρω Μιχαλακάκου, η Μαρία Λοϊζίδου, η Γεωργία Σαγρή, έργα των οποίων ή για την ακρίβεια ορισμένων από αυτούς δεν δωρίζονται μόνο στο ΕΜΣΤ αλλά και στα μουσεία του εξωτερικού. Ο Ρίτσαρντ Αρμστρονγκ, διευθυντής του Μουσείου και Ιδρύματος Solomon R. Guggenheim, ευχαρίστησε τον παλιό γνώριμό του Δημήτρη Δασκαλόπουλο ο οποίος εδώ και είκοσι χρόνια έχει δεσμούς με τον κορυφαίο αυτόν πολιτιστικό οργανισμό (είναι στο board of trustees από το 2009) λέγοντας ότι «αυτή η εξαιρετική δωρεά θα συμβάλει στη σημαντική διεύρυνση των αφηγήσεων μέσα από τις μόνιμες συλλογές μας».

Γέφυρα επικοινωνίας

Ενας στόχος της δωρεάς είναι να ενδυναμωθεί η διεθνής συνεργασία μεταξύ ΕΜΣΤ και Tate, των ευρωπαϊκών μουσείων του κουαρτέτου. Με ποιον τρόπο ακριβώς; «Να δημιουργηθεί μια πολιτιστική ανταλλαγή που μπορεί να έχει διάφορες μορφές» όπως είπε ο κ. Δασκαλόπουλος, με τη δρα Μαρία Μπάλσοου, διευθύντρια της Tate, να εστιάζει στο πλεονέκτημα της συνεργασίας με ένα πρόσωπο σαν την Κατερίνα Γρέγου και το ενδεχόμενο «ανταλλαγής εκθέσεων» – εξάλλου η μεγάλη Πινακοθήκη της Αγγλίας ενδιαφέρεται για την επιρροή που μπορεί να ασκήσει στην περιφέρεια.

Σημειωτέον, ο κ. Δασκαλόπουλος, ο οποίος ξεκίνησε τη σημαντικότατη συλλογή σύγχρονης τέχνης το 1994, δώρισε τα έργα δίχως προαπαιτούμενα, κοινώς χωρίς να απαιτεί να συμπεριληφθούν στη μόνιμη συλλογή των μουσείων ή για παράδειγμα σε κάποια πτέρυγα που θα φέρει το όνομά του. «Τα μουσεία υπάρχουν για να δείχνουν τέχνη και όχι για να καλύπτουν τις εγωιστικές ανάγκες του εκάστοτε συλλέκτη. Εχω υπάρξει μέλος διοικητικών συμβουλίων και έχω δει πώς «πνίγονται» τα μουσεία από τα συμβόλαια και τις ρήτρες που θέτουν δωρητές και οι απόγονοί τους. Δεν ήθελα να συμβεί κάτι τέτοιο» έλεγε μετά τη συνέντευξη Τύπου. Να αναφερθεί ότι τα μουσεία είχαν τη δυνατότητα να κάνουν τη δική τους τελική επιλογή από τον ευρύτερο κατάλογο έργων που τους προσφέρθηκε αρχικά.

Από το ιδιωτικό στο δημόσιο

«Για μένα δεν υπήρξε ποτέ άλλη προοπτική από τη μετατροπή της ιδιωτικής μου συλλογής σε δημόσιο αγαθό. Πιστεύω ότι τα μουσεία πρέπει να κάνουν αυτό που νομίζουν σωστό με τα έργα. Και εμπιστεύομαι τα διεθνή μουσεία ότι θα το κάνουν, γι’ αυτό και τα δωρίζω» σχολίαζε ο συλλέκτης.

Επίσης, μαζί με τη δωρεά η συλλογή Δασκαλόπουλου χρηματοδοτεί κάποιες επιπλέον ανάγκες που μπορεί να έχει κάθε μουσείο (έξοδα μεταφοράς, ασφάλιση κ.ά., ανάλογα με το memorandum of understanding σε κάθε περίπτωση), όπως και τη δημιουργία ενός δικτύου επιμελητών από ένα άτομο επιλογής κάθε μουσείου (για το Guggenheim και το MCA Chicago αντιστοιχεί ένας ή μία) το οποίο θα συνδράμει στην ένταξη της δωρεάς στο μουσείο. Tέλος, από την πλευρά του, όπως δήλωσε ο κ. Δασκαλόπουλος, έχει σταματήσει εδώ και χρόνια να αγοράζει έργα για τη συλλογή. «Μπορεί πλέον να αποκτήσω ένα έργο με το οποίο θα θέλω να ζω. Γιατί δεν είχα πάντα την ευχέρεια να το κάνω».