Ανάμεσα στην τραγωδία και την κωμωδία

Την επιστροφή σε μια (πρώτη) θεατρική κανονικότητα σήμανε με την πρεμιέρα της η τραγωδία του Αισχύλου «Πέρσες» από το Εθνικό Θέατρο. Η παράσταση που άνοιξε τα εφετινά, προσαρμοσμένα στην πανδημία, Επιδαύρια λειτούργησε σαν αφετηρία μιας νέας εποχής, ξεκινώντας από το ίδιο το έργο του αρχαίου δράματος.

Οι «Πέρσες» είναι η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία. Παραστάθηκε το 472 π.Χ. ως τμήμα μιας τετραλογίας (της οποίας τα υπόλοιπα έργα δεν σώθηκαν). Χαρακτηρίζεται από ορισμένα μοναδικά, στο αρχαίο δράμα, στοιχεία: Πραγματεύεται ένα ιστορικό γεγονός, τη συντριβή των Περσών στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, και καθώς είναι γραμμένη μόλις οκτώ χρόνια αργότερα από έναν αυτόπτη μάρτυρα, ουσιαστικά απευθύνεται σε ένα κοινό που έζησε και συμμετείχε στα γεγονότα αυτά. Οσο για την ουσία του έργου, είναι η πρώτη φορά που οι ηττημένοι περιγράφοντας τον όλεθρό τους εκθειάζουν τους νικητές, εξ ου και οι «Πέρσες» αποτελούν έναν ύμνο στη δημοκρατία και την ελευθερία:

Ατοσσα: «Και ποιον έχουνε μονάρχη και ηγέτη του στρατού;»

Χορός: «Κανενός δεν είναι δούλοι και κανένας δεν τους δίνει διαταγές» (στίχοι: 241-242)

Ζωντανή αναμετάδοση

και διεθνής Τύπος

Το τριήμερο από τις 24 ως και τις 26 Ιουλίου συγκέντρωσε το ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού αλλά και του διεθνούς, μέσω της ζωντανής αναμετάδοσης της παράστασης (το Σάββατο 25/7), κάτι που συνέβη για πρώτη φορά από την πρώτη σκηνή της χώρας. Με τους θεατές να ξεπερνούν συνολικά τις 10.000, αριθμός που άγγιξε σχεδόν το 100% των νέων δεδομένων χωρητικότητας λόγω των περιορισμών και των μέτρων από τον κορωνοϊό, το Εθνικό Θέατρο ήταν εκεί. Και κατάφερε να δώσει το ηχηρό «παρών» του σε ένα καλοκαίρι που όλοι, σχεδόν, οι ευρωπαϊκοί καλλιτεχνικοί οργανισμοί σιώπησαν. Γι’ αυτό και ο διεθνής Τύπος αγκάλιασε το γεγονός με εκτεταμένα δημοσιεύματα.

Προσκλήσεις σταλμένες ηλεκτρονικά και προτροπή για άφιξη στην Επίδαυρο μιάμιση ώρα νωρίτερα. Μάσκα κατά την είσοδο και την έξοδο από το Αρχαίο Θέατρο, θέσεις αριθμημένες και με τηρούμενες τις αποστάσεις, οργανωμένη αποχώρηση μετά τη λήξη της παράστασης ανά κερκίδα και σειρά. Κάτω από αυτές τις συνθήκες πραγματοποιήθηκαν οι τρεις παραστάσεις – και έτσι συνεχίζονται και το τρέχον τριήμερο με τη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, επίσης από το Εθνικό. Τόσο από πλευράς Φεστιβάλ όσο και από πλευράς κοινού επικράτησαν ηρεμία και συνεννόηση.

Στέρεη και διαυγής

σκηνοθετική πρόταση

Οι «Πέρσες» του Αισχύλου από τον Δημήτρη Λιγνάδη αποδείχθηκαν μια στέρεη, καθαρή, διαυγής σκηνοθετική πρόταση: Με το κείμενο να αποτελεί τη βάση, όπως όφειλε, σε μια αυστηρή αλλά συγχρόνως θεατρική και άμεση μετάφραση από τον Θ. Κ. Στεφανόπουλο, ο Χορός των Περσών επιβεβαίωσε τον καθοριστικό του ρόλο – με τα κοντάρια/κουπιά να παραπέμπουν στη μάχη και την ήττα. Με τη λύρα και το μπουζούκι να συνθέτουν ένα ιδιαίτερο ηχητικό τοπίο (μουσική Γιώργος Πούλιος), την κινησιολογία (από τον Κωνσταντίνο Ρήγο) να συνδιαλέγεται άμεσα με το κείμενο, η παράσταση είχε μέτρο, ρυθμό, ένταση και ποίηση. Αρωγός στην αισθητική αλλά κυρίως στην ουσία της τραγωδίας τα κοστούμια της Εύας Νάθενα – κεντημένες λέξεις και ονόματα στα πουκάμισα, μεγάλες λεπτομέρειες που έκαναν τη διαφορά. Λειτουργικό το λιτό σκηνικό της Αλέγιας Παπαγεωργίου. Βασίλισσα Ατοσσα η έμπειρη Λυδία Κονιόρδου, ανίσχυρος Ξέρξης ο Αργύρης Ξάφης, είδωλο περισσότερο παρά Δαρείος ο Νίκος Καραθάνος και Αγγελιαφόρος ο καταιγιστικός Αργύρης Πανταζάρας.

Με κορυφαίους τον Δημήτρη Παπανικολάου και τον Γιάννο Περλέγκα, ο 9μελής Χορός, αποτελούμενος από τους Κωνσταντίνο Γαβαλά, Αλμπέρτο Φάις, Βασίλη Αθανασόπουλο, Μιχάλη Θεοφάνους, Αλκιβιάδη Μαγγόνα, Γιώργο Μαυρίδη και Λαέρτη Μαλκότση (που ξεχώρισε με τη σκηνική του αρτιότητα) στέφθηκε, δικαίως, πρωταγωνιστής.

Αυτός ο ύμνος στην ελευθερία και τη δημοκρατία απέναντι στη μοναρχία που είναι οι «Πέρσες» απέδειξε για άλλη μια φορά τη διαχρονικότητά του – με αποκορύφωμα τους στίχους (402-405) του Αγγελιαφόρου που οδήγησαν το κοινό σε ένα αυθόρμητο χειροκρότημα: «Ιτε, παίδες Ελλήνων, ελευθερώστε την πατρίδα, ελευθερώστε τα παιδιά και τις γυναίκες σας, τα ιερά των πατρώων θεών, τους τάφους των προγόνων. Νυν υπέρ πάντων αγών»…

Την παράσταση των «Περσών» το τριήμερο 24-26/7 παρακολούθησαν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου συνοδευόμενη από τον Παύλο Κοτσώνη, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τη σύζυγό του Μαρέβα, ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, ο Σωτήρης Τσιόδρας με τη σύζυγό του, ο υπουργός Τουρισμού Χάρης Θεοχάρης, η πρόεδρος του ΕΟΤ Αντζελα Γκερέκου, ο ευρωβουλευτής του ΚΙΝΑΛ Νίκος Ανδρουλάκης, ο πρώην υπουργός Γιάννης Μανιάτης και πολλοί ακόμα – καθώς και καλλιτέχνες.

Οταν η μάσκα γίνεται

θεατρικό εργαλείο

Τη σκυτάλη πήρε την περασμένη Παρασκευή η «Λυσιστράτη» στη σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου. Η κορωνίδα, ίσως, των αριστοφανικών κωμωδιών στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου αποδεικνύεται φανερά εμπνευσμένη από την περίοδο της πανδημίας και της καραντίνας. Προτάσσει τη συμφιλίωση, αφήνοντας πίσω τα συχνά τετριμμένα τερτίπια με τους μεγάλους φαλλούς, τα σεξουαλικά υπονοούμενα και επίκαιρες νύξεις επιθεωρησιακού τύπου. Αντιθέτως χρησιμοποιεί τη μάσκα ως θεατρικό εργαλείο και επιτρέπει στην ποίηση της «Λυσιστράτης» να αναδυθεί – η μετάφραση του Σωτήρη Κακίση.  

Με τον επώνυμο ρόλο να ερμηνεύει η Βίκυ Σταυροπούλου με τη γνήσια, λαϊκή κωμική της φλέβα, ο θίασος έχει να επιδείξει μια ενδιαφέρουσα σύνθεση: Νίκος Ψαρράς, Βίκυ Βολιώτη, Στεφανία Γουλιώτη, Γιάννης Κότσιφας, Αγορίτσα Οικονόμου και Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος.

Ενας ακόμη κρίκος

στη μεγάλη αλυσίδα

Με τη μουσική της Κατερίνας Πολέμη, τα σκηνικά της Ολγας Μπρούμα και τα κοστούμια του πάντα ξεχωριστού Αγγελου Μέντη, αυτή η «Λυσιστράτη» έρχεται να προσθέσει έναν ακόμη κρίκο στη μακρά θεατρική ιστορία της αριστοφανικής κωμωδίας. Η Μαίρη Αρώνη, που από το ’57 με το Εθνικό τίμησε με το ταλέντο της αυτή τη δαιμόνια γυναίκα – στην οποία επέστρεφε συχνά – άνοιξε τον δρόμο της ηρωίδας. Αννα Συνοδινού, Ιλια Λιβυκού, Νέλλη Αγγελίδου, Αννίτα Σαντοριναίου, Αλίκη Βουγιουκλάκη (η Τζένη Καρέζη την υποδύθηκε στη μεγάλη οθόνη), Κάτια Δανδουλάκη, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Ελένη Κοκκίδου, Λένα Κιτσοπούλου, Ρένια Λουιζίδου ερμήνευσαν τη Λυσιστράτη, έναν ρόλο που «ζήλεψαν» και άνδρες ηθοποιοί – Λευτέρης Βογιατζής, Θύμιος Καρακατσάνης, Πέτρος Φιλιππίδης, Βασίλης Χαραλαμπόπουλος.

Αυλαία με τους «Ορνιθες»

Με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος κλείνουν τα εφετινά Επιδαύρια που, προσαρμοσμένα πλήρως στα μέτρα λόγω πανδημίας και κορωνοϊού, φιλοξένησαν συνολικά τρεις παραγωγές. Πρόκειται για τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη, που σκηνοθετεί ο Γιάννης Ρήγας στη μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη. Του θιάσου ηγούνται ο Χρήστος Στέργιογλου στον ρόλο του Εποπα και ο Ταξιάρχης Χάνος ως Πεισθέτερος. Στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, την Παρασκευή 7 Αυγούστου, στις 21.00. Παραστάσεις θα δοθούν και στις 8-9/8.