Σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο : Στο BBC Earth θέλουμε να είμαστε οι πρώτοι

Η ιδέα ήταν τρελή, το παραδέχθηκε ακόμη και ο σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο, ίσως ο πιο ατρόμητος και σίγουρα ο διασημότερος εν ζωή δημιουργός και αφηγητής ντοκιμαντέρ για τα θαύματα του φυσικού κόσμου και κατά πολλούς ο απόλυτος εξπέρ στον πλανήτη Γη για το κεφάλαιο «Φυσική Ιστορία». Ηταν η ιδέα μιας μελέτης πάνω σε πέντε διαφορετικά έμβια όντα, μιας σχολαστικά επίπονης ματιάς σε πέντε διαφορετικές οικογένειες του ζωικού βασιλείου για λογαριασμό του BBC Earth. Μόλις πέντε ωριαία επεισόδια, προϊόντα μιας εις βάθος, εξαντλητικής, πολυετούς κινηματογράφησης, φιλοτεχνούν ένα όσο το δυνατόν πιο πλήρες «πορτρέτο» του κάθε ζώου. Ηταν η ιδέα για το «Dynasties» (Δυναστείες), όπως τιτλοφορείται η σειρά, η οποία εν τέλει υλοποιήθηκε και θα κάνει πρεμιέρα στην Ελλάδα στην Cosmote TV, την Πέμπτη 22 Νοεμβρίου.

Πριν από μερικές εβδομάδες, στο κτίριο του British Academy of Film and Television Arts (BAFTA), στην καρδιά του Λονδίνου, το BBC Earth παρουσίασε σε δημοσιογράφους από όλον τον κόσμο το πρώτο από αυτά τα πέντε επεισόδια. Αρκετοί από τους συντελεστές που έλαβαν μέρος στη δημιουργία του ήταν εκεί για να παρακολουθήσουν στην επιβλητική οθόνη της αίθουσας προβολών την ιστορία του χιμπατζή, η οποία στις 22 Νοεμβρίου θα εγκαινιάσει τη σειρά. Αργότερα τη σκυτάλη θα πάρει ο αυτοκρατορικός πιγκουίνος, ο λύκος, το λιοντάρι και η τίγρη. Το ΒΗΜΑgazino ήταν το μόνο μέσο από την Ελλάδα με πρόσβαση στην παρουσίαση, από την οποία δεν θα μπορούσε να λείπει η ψυχή της, ο 92χρονος θρύλος σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο, ο  αφηγητής του ντοκιμαντέρ.

Αυτή ωστόσο η «τρελή» ιδέα του BBC Earth δεν ήταν του Ατένμπορο αλλά του παραγωγού Μάικ Γκάντον, ο οποίος μαζί με το δημιουργικό του επιτελείο κατέληξε στο εξής: «Αν είναι να μείνουμε στα βασικά, αν – ας πούμε – αναζητήσουμε την πρώτη ύλη αυτού του εγχειρήματος, οι «Δυναστείες» αφορούν οικογένειες άγριων ζώων σε συνάρτηση με τις μοναδικές καταστάσεις που βιώνουν» μας είπε ο Γκάντον, o oποίος είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία θαυμάσιων ντοκιμαντέρ για τη φύση και τον πλανήτη μας, από το «Planet Earth II» (2016) έως το «Life» (2009) και το «Africa» (2013). «Οι περισσότερες δουλειές μας εδώ στο BBC Earth αφορούν τον κόσμο έτσι όπως τον κοιτάζει ο Θεός» δήλωσε ο Γκάντον. «Και ναι, έχουν δημοτικότητα, έχουν ενδιαφέρον. Αλλά, την ίδια στιγμή, σε κάνουν να νιώθεις ότι θεματολογικά έχουν εξαντληθεί. Γιατί η αλήθεια είναι ότι έχουμε γυρίσει και ξαναγυρίσει πολλά τέτοια ντοκιμαντέρ».

Το «Dynasties», που χρειάστηκε ατέλειωτες ώρες φιλμαρίσματος και γυρίσματα κοπιαστικά κάτω από τον καυτό ήλιο της Αφρικής ή στα παγωμένα τοπία της Ανταρκτικής, έμελλε να εξελιχθεί σε κάτι διαφορετικό. Εδινε την ευκαιρία μιας «φυγής από την πεπατημένη», όπως το έθεσε ο Γκάντον. Και σε αυτό το σημείο έρχεται η «τρέλα» που αρχικώς είχε εντοπίσει ο σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο. «Η τρελή αλλά υπέροχη ιδέα του Μάικ», είπε ο Ατένμπορο, «ήταν να επικεντρώσουμε ολοκληρωτικά την προσοχή μας στην παρατήρηση ενός ζώου από πέντε διαφορετικά είδη και να περιμένουμε με υπομονή και επιμονή εκείνη τη μαγική στιγμή που θα το δούμε να διασταυρώνεται με τη μοίρα του και να πρέπει το ίδιο να αποφασίσει για την πορεία που θα ακολουθήσει στη ζωή του. Γιατί, πράγματι, η ζωή του κάθε ζώου επρόκειτο να αλλάξει ριζικά ανάλογα με την κατεύθυνση που θα αποφάσιζε να ακολουθήσει».

Δεν χρειάζεται, βεβαίως, να πάμε πολύ μακριά για να δούμε πόσο ριψοκίνδυνο είναι να ξεκινήσει κανείς ένα τέτοιο σχέδιο. Γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος να μη συμβεί τίποτα ενδιαφέρον, οπότε δεν έχεις… ταινία. Ο σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο χαμογελά πονηρά. «Ετσι είναι. Πείτε ότι κάνετε το «Planet Earth II» και περνάτε τρεις μήνες προσπαθώντας να κινηματογραφήσετε ένα κυνήγι ανάμεσα σε λιοντάρια. Εάν το σχέδιο δεν λειτουργήσει, δεν έχει και τόση σημασία, γιατί πηγαίνετε στο σχέδιο εφεδρείας, το Plan B: μπορείτε να συμπληρώσετε το υλικό σας με κάτι άλλο, με ένα κυνήγι ανάμεσα σε τίγρεις, για παράδειγμα. Αν όμως αποφασίσετε ότι θα καταβάλετε κάθε προσπάθεια κινηματογραφώντας έναν «στρατό» χιμπατζήδων και μάλιστα έναν συγκεκριμένο χιμπατζή, τον αρχηγό τους, τι θα γίνει αν φέρ’ ειπείν το ζώο πεθάνει; ‘Η αν δεν συμβεί τίποτε απολύτως στη ζωή του; ‘Η αν περάσει ο χρόνος και εξαντληθούν τα δικαιώματα λήψης που έχετε για την περιοχή στην οποία κινηματογραφείτε; Τότε έχετε φρακάρει».

Ευτυχώς τίποτε από τα παραπάνω δεν συνέβη με κάποιο από τα ζώα που «πρωταγωνιστούν» στις «Δυναστείες». Το πρώτο επεισόδιο, του οποίου η παρουσίαση έγινε στην BAFTA, λαμβάνει χώρα στη Σενεγάλη, στη Δυτική Αφρική, εκεί όπου ζει μια ομάδα χιμπατζήδων με επικεφαλής το «Κυρίαρχο Αρσενικό» (Alpha male), το οποίο η ομάδα της σκηνοθέτριας Ρόζι Τόμας ονόμασε τιμής ένεκεν «Ντέιβιντ». Οταν η ιστορία του Ντέιβιντ αρχίζει στο ντοκιμαντέρ, ο χιμπατζής βρίσκεται ήδη σε «ηγετική» θέση επί τρία χρόνια. Τα αρσενικά συνήθως δεν κυβερνούν περισσότερο, διότι μετά την πάροδο της τριετίας τα διώχνουν. Σε μια περίοδο κρίσης, ο Ντέιβιντ δεν έχει συμμάχους για να τον βοηθήσουν ώστε να υπερασπιστεί την ηγεσία του.

Η περίοδος της ξηρασίας πλησιάζει, πράγμα που σημαίνει ότι τα τρόφιμα και το νερό λιγοστεύουν. Πώς θα επιβιώσει η ομάδα; Ο Ντέιβιντ τώρα πια περιβάλλεται από αντιπάλους που εποφθαλμιούν το στέμμα του και είναι διατεθειμένοι να τον σκοτώσουν για να το αποκτήσουν.

Ωστόσο για να καταγραφούν όλα αυτά – που κατά κάποιον τρόπο θυμίζουν σενάριο κανονικής ταινίας μυθοπλασίας – χρειάστηκε πολύς χρόνος. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που τα γυρίσματα του χιμπατζή διήρκεσαν 309 ημέρες, με καθημερινό περπάτημα χιλιομέτρων (στη χειρότερη περίπτωση άγγιξε τα 24 χλμ. με βάρος 80 κιλών στις πλάτες του μικρού συνεργείου της Τόμας). Το περπάτημα άρχιζε στις 4 τα χαράματα και τελείωνε στις 7 το απόγευμα, ενώ το μάξιμουμ των ωρών που σε αρκετές περιπτώσεις η ομάδα χρειάστηκε να περιμένει για να συναντήσει τους χιμπατζήδες ήταν εννέα! Η Τόμας και οι συνεργάτες της περπάτησαν συνολικά περί τα 2.400 χιλιόμετρα και κατανάλωσαν περί τα χιλιάδες λίτρα νερού.

Τα τελευταία 60 χρόνια ο σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο, ο άνθρωπος που αφηγείται την ιστορία του συνονόματού του πρωταγωνιστή, ανήκει στους κορυφαίους δημιουργούς ντοκιμαντέρ στον τομέα της Φυσικής Ιστορίας, με την υπογραφή του να κοσμεί πολλές παραγωγές ντοκιμαντέρ, ανάμεσα στις οποίες το «Life on Earth» του 1979: πρόκειται για την πιο φιλόδοξη σειρά που είχε παραχθεί ποτέ από τη Μονάδα παραγωγών Φυσικής Ιστορίας του BBC. Οι σειρές του Ατένμπορο, αδελφού του ηθοποιού και βραβευμένου με Οσκαρ σκηνοθέτη Ρίτσαρντ Ατένμπορο («Γκάντι», «Τσάπλιν») έχουν κερδίσει πολλά βραβεία (Emmy, BAFTA) και έχουν μπει στα σπίτια δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο. Στη Βρετανία, ο σερ Ντέιβιντ, που τιμήθηκε από τη βασίλισσα το 1985 με την είσοδό του τόσο στο Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας όσο και στη Βασιλική Εταιρεία, θεωρείται εθνικός θησαυρός και πολλά φυτικά και ζωικά είδη έχουν βαπτιστεί με το όνομά του.

«Η εμπειρία μου έχει να κάνει με τις λέξεις, εξάλλου δεν ήμουν παρών στα γυρίσματα των «Δυναστειών», παρά μόνον για την εισαγωγή» μας είπε ο Ντέιβιντ Ατένμπορο, χωρίς ίχνος αυταρέσκειας για τις κορυφές που έχει καταφέρει στη ζωή και την καριέρα του. «Μπορώ να πω όμως ότι δεν θα πάψω ποτέ να εντυπωσιάζομαι από τις δυνατότητες που σου προσφέρει η τεχνολογία, ιδίως τις δυνατότητες που σου δίνει σήμερα το drone». Είναι αλήθεια. Στην εξαιρετική καριέρα του, ο Ατένμπορο έχει περάσει από όλα τα τεχνολογικά στάδια: ασπρόμαυρο, έγχρωμο, HD και 3D. Σήμερα, οι ταινίες του εξακολουθούν να ωθούν τα όρια της τεχνολογίας στην κάμερα αλλά και στο CGI στην πραγματική αφήγηση. Τα τελευταία έργα του περιλαμβάνουν πολυσύνθετες εφαρμογές καθώς και εικονική πραγματικότητα (VR), στοιχεία που διασκεδάζουν και ταυτοχρόνως εκπαιδεύουν το παγκόσμιο κοινό του που περιλαμβάνει όλες τις ηλικίες. Εκπλήσσεσαι βλέποντας έναν άνθρωπο ο οποίος στα 92 του δείχνει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τα θαύματα, όχι μόνο της φύσης αλλά και της τεχνολογίας. Δεν είναι βεβαίως κάτι που γίνεται τυχαία. «Ο χώρος του ντοκιμαντέρ είναι αρκετά ανταγωνιστικός, επομένως οι κεραίες μας πρέπει να είναι διαρκώς τεντωμένες» είπε ο Ατένμπορο. «Στόχος μας στο BBC Earth είναι να είμαστε οι πρώτοι σε ό,τι κάνουμε και όσο πιο πίσω κοιτάζω και βλέπω πράγματα στα οποία έχω συμβάλει, τόσο πιο πολύ αντιλαμβάνομαι ότι η τεχνολογία είναι ο μοχλός της φαντασίας. Αν δεν υπάρχει η τεχνολογία, δεν μπορεί να λειτουργήσει η φαντασία».

Για τον σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο η τεχνολογία βοηθά τρομερά και στο πώς μπορούμε να αντιληφθούμε καλύτερα το οτιδήποτε, όπως π.χ. τη συμπεριφορά ενός ζώου. «Δεν έχουν αλλάξει πολλά στη συμπεριφορά των ζώων σε σχέση με το παρελθόν» είπε. «Αυτό που έχει αλλάξει, όμως, είναι το πώς την αντιλαμβάνεται και την κατανοεί ο άνθρωπος». Πέρα από την τεχνολογία, ένα εξίσου σημαντικό εργαλείο για τη δουλειά του Ατένμπορο είναι η επιστήμη. «Οι ταινίες μας έχουν ανακαλύψει πράγματα, όμως ο οδηγός τους ήταν πάντοτε οι ανακαλύψεις επιστημόνων. Γι’ αυτό και ξεκοκαλίζουμε τα πάντα σε ό,τι αφορά τον τομέα τον οποίο πραγματευόμαστε». Ο Ατένμπορο μνημονεύει τον Φραντς ντε Bάαλ, έναν πολύ διάσημο βιολόγο και μελετητή της συμπεριφοράς των ζώων, ο οποίος έχει εκδώσει την «Πολιτική των χιμπατζήδων» («Chimpanzee Politics»), ένα σπουδαίο βιβλίο για τη συμπεριφορά του χιμπατζή. «Και πράγματι, εξετάζοντας τον χιμπατζή, όπως κάναμε στις «Δυναστείες», είδαμε ότι η σωματική δύναμή του δεν είναι αρκετή. Για να σταθεί ως επικεφαλής της οικογένειας ή της ομάδας του, για να μπορέσει να διατηρήσει την εξουσία του, οφείλει να είναι και πολιτικός. Γιατί σε αυτά τα ζώα ο ηγέτης είναι ο πιο προνομιούχος. Κερδίζει όλους του συντρόφους, τρώει το καλύτερο φαγητό, είναι το αντίστοιχο ενός βασιλιά, του κυβερνήτη. Κυβέρνηση σημαίνει πολιτική, συνεπώς οι «Δυναστείες» μιλούν για την εξουσία στην οικογένεια, μιλούν όμως και για τον αγώνα που κάνει το κάθε ζώο για να κερδίσει αυτή τη θέση μέσα στην οικογένεια».

Ο σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο εντάχθηκε πλήρως στο δυναμικό του BBC το 1952 και μέσα σε αρκετά χρόνια δημιούργησε τη γνωστή σειρά «Zoo Quest» κινηματογραφώντας για πρώτη φορά άγρια ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον. To 1965 κατέλαβε τη θέση τού επικεφαλής του BBC Two και μάλιστα επί θητείας του έγινε η εισαγωγή έγχρωμης τηλεόρασης στη Μ. Βρετανία. Το 1973 εγκατέλειψε μια θέση στην ανώτατη διοίκηση του BBC για να επιστρέψει στο πάθος του, την παραγωγή προγραμμάτων, με το «Life on Εarth» στα τέλη της δεκαετίας να κάνει θραύση.

Κατά τη διάρκεια των 90s παρουσίασε φιλόδοξα project σε τεράστια παγκόσμια ακροατήρια, όπως το «The Trials of Life» (1990), «Η ιδιωτική ζωή των φυτών» (1995) και «Η ζωή των πτηνών» (1998). Το 2002 παρουσίασε το «Life of Mammals», εξαιρετικά δημοφιλές ντοκιμαντέρ για τη ζωή των θηλαστικών, το 2006 διηγήθηκε τη σειρά «Planet Earth», και ακολούθησαν τα «Frozen Planet» (2011) και «Life Story» (2014). Οι δραστηριότητές του συνεχίστηκαν το 2016 με το «Light on Εarth» και με ένα ειδικό αφιέρωμα στους γιγαντιαίους  δεινόσαυρους και εφέτος τιμήθηκε με Emmy καλύτερου αφηγητή για το «Blue Planet II» (2017).

Σήμερα, και ενώ διανύει το δεύτερο έτος της δέκατης δεκαετίας της ζωής του, εξακολουθεί να εργάζεται με την ίδια αξιοθαύμαστη ενέργεια. «Εγώ είμαι αυτός ο 92χρονος;» μου απαντά όταν τον ρωτώ πώς τα καταφέρνει. «Μα, δεν νιώθω 92χρονος! Και η αλήθεια είναι ότι έχω υπάρξει απίστευτα τυχερός. Επίσης, είχα πάντα πολύ καλό δίκτυο ανθρώπων να με στηρίζει. Ειδικά τον Μάικ Γκάντον, με τον οποίο εφέτος κλείνουμε 31 χρόνια υγιούς συνεργασίας. Χωρίς αυτόν στο πλευρό μου αμφιβάλλω αν το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο».