Μυρτώ Παπαθανασίου, Μια Ελληνίδα στον Οίκο των Τυδώρ

Το ημερολόγιο έδειχνε 7 Σεπτεμβρίου 1533: Η Ελισάβετ, το τρίτο παιδί του Ερρίκου Η΄ της Αγγλίας από τη δεύτερη σύζυγό του, Αν Μπολέιν, γεννήθηκε στο παλάτι της Πλακεντίας, στο Γκρίνουιτς.Το κορίτσι χαρακτηρίστηκε νόθο τέκνο του βασιλιά, καθώς η Καθολική Εκκλησία δεν αναγνώριζε τον δεύτερο γάμο του (και το διαζύγιο από την πρώτη σύζυγό του, Αικατερίνη της Αραγονίας). Στα τρία της χρόνια, όταν η μητέρα της αποκεφαλίστηκε, απέμεινε ορφανή, παραγκωνισμένη, καταδικασμένη να ζει στην αφάνεια. Ομως η ιστορία τής επιφύλασσε μεγάλη δόξα: Επειτα από μια σειρά δραματικών γεγονότων, η Ελισάβετ Α΄ ανέβηκε στον θρόνο. Για να βασιλεύσει επί 45 έτη, από τον Νοέμβριο του 1558, ως τον θάνατό της, τον Μάρτιο του 1603, για να αναδείξει την Αγγλία ως μία από τις ισχυρότερες χώρες εκείνης της περιόδου, αλλά και για να περάσει στην Ιστορία ως η βασίλισσα που οδήγησε στο ικρίωμα την εξαδέλφη της, Μαρία Α΄ της Σκωτίας (Μαρία Στιούαρτ). Η συγκλονιστική ζωής της «μπάσταρδης» Ελισάβετ, όπως την αποκαλούσαν οι εχθροί της, ή της «παρθένας βασίλισσας», προσωνυμίας που απέκτησε επειδή δεν παντρεύτηκε ποτέ, αποτελούσε πάντα πηγή έμπνευσης για συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφους, συνθέτες και (τις τελευταίες δεκαετίες) σεναριογράφους και σκηνοθέτες. Ανάμεσά τους, ο Γκαετάνο Ντονιτσέτι της χάρισε μερικές από τις πιο εντυπωσιακές μελωδίες του στις όπερες «Η Ελισάβετ στο κάστρο του Κένιλγουορθ» (1829), «Μαρία Στουάρντα» (1834) και «Ρομπέρτο Ντεβερέ» (1837). Αυτές οι τρεις όπερες, μαζί με την «Αννα Μπολένα» (1830), πάλι του Ντονιτσέτι, πάλι με θέμα εμπνευσμένο από τον Οίκο των Τυδώρ (τη ζωή και τον θάνατο στην αγχόνη της μητέρας της Ελισάβετ, Αν Μπολέιν), δίνουν το υλικό για την υπερπαραγωγή με τίτλο «Bastarda» που ανεβάζει μεθαύριο Τρίτη, 21 Μαρτίου, το Βασιλικό Θέατρο La Monnaie των Βρυξελλών. Πρωταγωνίστρια της παράστασης, που θα παρουσιαστεί σε δύο μέρη (το πρώτο αναφέρεται στα παιδικά και νεανικά χρόνια της βασίλισσας και το δεύτερο στα χρόνια της ωριμότητάς της), είναι η υψίφωνος Μυρτώ Παπαθανασίου, η οποία θα ερμηνεύσει για πρώτη φορά στην καριέρα της τον απαιτητικό ρόλο, ή μάλλον τους απαιτητικούς ρόλους, καθώς θα είναι η Ελισάβετ Α΄ και στις τρεις όπερες όπου ο Ντονιτσέτι ανεβάζει στη σκηνή την «παρθένα βασίλισσα».

Προτού όμως περάσουμε στους τρεις ρόλους σας, δεν μπορώ να μην ξεκινήσω τη συζήτησή μας από την αισθητική των κοστουμιών που φοράτε. Οι φωτογραφίες για την προώθηση της παραγωγής είναι εντυπωσιακές, είναι προφανές πως δόθηκε μεγάλη σημασία στο εικαστικό μέρος…

«Πράγματι! Τα κοστούμια τα έχει σχεδιάσει η Πέτρα Ράινχαρτ, μια διάσημη ενδυματολόγος, οι δουλειές της οποίας χαρακτηρίζονται από υψηλή ποιότητα, εκλεπτυσμένη αισθητική, εξαιρετικό γούστο. Για να καταλάβετε τη σημασία που δόθηκε στο εικαστικό μέρος, αρκεί να σας πω πως από πέρυσι το καλοκαίρι, πολύ πριν αρχίσουν οι μουσικές και οι σκηνικές πρόβες, πηγαινοερχόμουν στις Βρυξέλλες για να προβάρω τα κοστούμια μου. Γιατί αλλάζω πολλά κοστούμια, γύρω στα έξι-επτά, αν θυμάμαι καλά».

Ερμηνεύετε την Ελισάβετ Α΄ σε πολλές διαφορετικές χρονικές στιγμές της ζωής της, ξεκινώντας από πότε;

«Ως γνωστόν, η Ελισάβετ Α΄ βασίλευσε για μια μεγάλη περίοδο. Η παραγωγή την ακολουθεί από τα παιδικά και τα νεανικά της χρόνια ως τον θάνατό της, οπότε κάθε εμφάνιση έχει διαφορετική αισθητική, ανάλογα με την εποχή, έχει διαφορετικό μέικαπ, διαφορετικές περούκες κ.λπ. Ξεκινάμε από ένα κορίτσι, από μια κοπέλα, και φτάνουμε στη γερασμένη βασίλισσα με το παχύ λευκό μακιγιάζ – όπως συνήθως την αναπαριστούν -, μια αλοιφή από λευκό μόλυβδο και ξίδι την οποία χρησιμοποιούσε για να κρύψει τις ουλές που της είχε αφήσει μια σοβαρή αρρώστια. Επρόκειτο για παρασκευή που χρησιμοποιούσαν τότε χωρίς να γνωρίζουν πως ήταν τοξική και πως είχε εξαιρετικά βλαπτικές επιπτώσεις στο δέρμα – μαθαίνεις πολλά πράγματα όταν μελετάς για να ερμηνεύσεις μια ιστορική προσωπικότητα. Για να επιστρέψω όμως στον ρόλο, ναι, παράλληλα με τις μουσικές και τις σκηνικές πρόβες χρειάστηκε να κάνω με τους ανθρώπους του La Monnaie παράλληλη δουλειά πάνω στο θέμα της εμφάνισης. Ηταν εξαιρετικά χρονοβόρα, αλλά δημιουργική και ενδιαφέρουσα διαδικασία».

Ως προς το μουσικό μέρος, τώρα, τι ακριβώς τραγουδάτε; Σκηνές και άριες από ποιες όπερες;

«Είμαι η Ελισάβετ Α΄ και στις τρεις όπερες του Ντονιτσέτι, όπου δηλαδή εμφανίζεται. Την παραγωγή συνθέτουν οι τέσσερις όπερες που αναφέρονται στους Τυδώρ. Εκτός από την «Αννα Μπολένα», στην οποία η Ελισάβετ δεν τραγουδάει (σ.σ.: το έργο εστιάζει στην τραγική ιστορία της Αν Μπολέιν), τραγουδάω σε όλες τις άλλες: Στην «Ελισάβετ στο κάστρο του Κένιλγουορθ», στη «Μαρία Στουάρντα», που αναφέρεται στην ιστορική διαμάχη της προτεστάντισσας Ελισάβετ με την καθολική εξαδέλφη της Μαρία Στιούαρτ, και στον «Ρομπέρτο Ντεβερέ», όπου η Ελισάβετ είναι πλέον μεγάλη σε ηλικία. Η παράσταση βεβαίως έχει «σπάσει» σε δύο μέρη γιατί όλο αυτό το υλικό ήταν αδύνατον να χωρέσει σε μία βραδιά. Στο πρώτο μέρος βλέπουμε τη νεαρή Ελισάβετ από τη στέψη της ως τη στιγμή που συγκρούεται με τη Στιούαρτ. Το δεύτερο μέρος ξεκινά από την εκτέλεση της Στιούαρτ και φτάνει ως τον θάνατο της ηλικιωμένης πλέον Ελισάβετ».

Πώς συνδέονται μεταξύ τους όλες αυτές οι όπερες;

«Υπάρχουν δύο αφηγητές οι οποίοι διηγούνται την ιστορία, έτσι με τη βοήθεια της πρόζας περνάμε από τη μία σκηνή στην άλλη, από τη μία περίοδο στην άλλη, από το ένα έργο στο άλλο. Εκτός από τις εκπληκτικές μελωδίες του Ντονιτσέτι, ο μαέστρος μας, ο Φραντσέσκο Λαντσιλότα, έχει συνθέσει μοτίβα, πιστός πάντα στο πνεύμα του συνθέτη, που λειτουργούν ως μουσικές γέφυρες και ενώνουν τις σκηνές του Ντονιτσέτι. Είναι, όπως καταλαβαίνετε, μια σύνθετη δουλειά».

Eχετε και εσείς πρόζα;

«Oλοι οι τραγουδιστές τραγουδάμε, μόνο οι αφηγητές διηγούνται. Προς το τέλος μόνο λέω δύο πράγματα. Το κείμενο της πρόζας είναι στα αγγλικά, το μουσικό μέρος είναι στην ιταλική γλώσσα, όπως οι εν λόγω όπερες του Ντονιτσέτι».

Θεατρικά είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, μουσικά είναι ακόμα δυσκολότερο. Καλείστε να ερμηνεύσετε μια σειρά από άριες, ντουέτι και σύνολα ιδιαίτερης δυσκολίας και με πολύ διαφορετικές φωνητικές απαιτήσεις…

«Πράγματι, είναι μια πολύπλοκη φωνητικά διαδικασία. Στην «Ελισάβετ στο κάστρο του Κένιλγουορθ» πρέπει να τραγουδάς με φρεσκάδα, με ελαφρότητα, με όλα αυτά τα πυροτεχνήματα στην υψηλή περιοχή που έγραφαν οι συνθέτες εκείνα τα χρόνια. Oσο προχωράμε, στη «Μαρία Στουάρντα» απαιτείται μεγαλύτερη δραματικότητα, το τραγούδι γίνεται πιο στιβαρό, πρέπει να έχεις γερά κέντρα στη φωνή για να ανταποκριθείς. Eντονα δραματική είναι και η Ελισάβετ στον «Ρομπέρτο Ντεβερέ», χωρίς να λείπουν και πάλι τα φωνητικά πυροτεχνήματα και οι υψηλές νότες. Για μια σοπράνο όλο αυτό είναι μια τεράστια πρόκληση. Eχω δουλέψει σκληρά για να τα καταφέρω και για να μπορέσω και σταθώ στη σκηνή όχι μόνο ως καλή τραγουδίστρια αλλά και ως ηθοποιός. Από τα μέσα Ιανουαρίου έχουμε κάνει πολλές, πάρα πολλές πρόβες και εγώ και οι συνάδελφοί μου».

Δεν είναι βεβαίως η πρώτη φορά που τραγουδάτε στο La Monnaie. Πρόκειται για σκηνή στην οποία επιστρέφετε συχνά. Πώς δημιουργήθηκε αυτή η σχέση;

«Είναι ένα θέατρο που το αισθάνομαι σαν οικογένεια. Eχω κάνει πολλές παραγωγές εδώ, έχω μια πολύ καλή σχέση με τον Πέτερ Nτε Κάλουε, τον καλλιτεχνικό διευθυντή του. Hταν και το πρώτο θέατρο στο οποίο εμφανίστηκα αμέσως μετά την πανδημία, στην παραγωγή της «Τόσκα» του Πουτσίνι. Οπότε ναι, το La Monnaie με αγαπάει και το αγαπώ πολύ. Είναι μια σκηνή όπου γίνονται πάντα δουλειές πολύ προσεγμένες, παραγωγές στις οποίες χαίρομαι να συμμετέχω».