Χαμένοι οι επτά στους δέκα με το νέο Ασφαλιστικό

«Οι συντάξεις που έγιναν… ειδικά επιδόματα». Με τον τίτλο αυτόν θα μπορούσε να περιγραφεί η τεράστια ανατροπή που επέρχεται στο ασφαλιστικό καθεστώς της χώρας με τον νόμο 4387/2016, γνωστό και ως «νόμο Κατρούγκαλου».

Πρόκειται για «αλλαγή σελίδας επί τα χείρω» στο Ασφαλιστικό, όχι μόνο λόγω των τεράστιων περικοπών σε όλες τις παροχές του συστήματος, αλλά κυρίως εξαιτίας της πλήρους κατάργησης της βασικής έννοιας επάνω στην οποία στηρίζεται η ασφάλιση σε όλες τις προηγμένες χώρες, που είναι η αρχή της ανταποδοτικότητας.

Με το νέο σύστημα παύει πλέον η σύνταξη να αποτελεί κίνητρο για την παραμονή στην ασφάλιση, αφού από κάποια έτη ασφάλισης και μετά το τελικό ποσό παραμένει το ίδιο.

Οι επιβαρύνσεις αφορούν τη συντριπτική πλειονότητα ασφαλισμένων και συνταξιούχων –περίπου επτά στους δέκα θίγονται -, ενώ οι νέες ασφαλιστικές εισφορές σε συνδυασμό με τους φόρους απομυζούν το μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων εργαζομένων και επαγγελματιών.

«Το Βήμα της Κυριακής» με 21 ερωτήσεις – απαντήσεις επιχειρεί να καταγράψει το νέο ασφαλιστικό καθεστώς που διαμορφώνεται με την ισχύ του νέου νόμου.

Οι συντάξεις όλων των ασφαλισμένων που θα υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης εφεξής θα υπολογίζονται με το νέο καθεστώς. Ακόμη και οι ένστολοι που συνταξιοδοτούνται μετά την 1η Ιουλίου 2016. Ωστόσο ορισμένες διατάξεις που αφορούν κυρίως τις ασφαλιστικές εισφορές τίθενται σε εφαρμογή στις αρχές του 2017.

Τουλάχιστον επτά στους δέκα ασφαλισμένους και συνταξιούχους αναμένεται να θιγούν από τις διατάξεις του νόμου 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου). Μεγάλοι χαμένοι θεωρούνται κυρίως οι αυτοαπασχολούμενοι με υψηλά εισοδήματα, οι διπλά απασχολούμενοι, ανεξάρτητα από το εισόδημά τους, αλλά και οι δημόσιοι υπάλληλοι –κυρίως στα ειδικά μισθολόγια –καθώς καλούνται να καταβάλουν ως και εξαπλάσιες ασφαλιστικές εισφορές σε σχέση με αυτές που καταβάλλουν σήμερα.

Περίπου 400.000 συνταξιούχοι θα χάσουν από 30 ως και 200 ευρώ τον μήνα εξαιτίας των περικοπών που προβλέπονται για τις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις, καθώς διασώζονται μόνο οι κύριες συντάξεις ως 1.820 ευρώ καθαρά (ανώτατο πλαφόν στις 2.000 ευρώ). Σε αυτούς έρχονται να προστεθούν σταδιακά ως το τέλος του 2019 οι περίπου 380.000 χαμηλοσυνταξιούχοι – δικαιούχοι του ΕΚΑΣ, το οποίο θα καταργηθεί σταδιακά, προκαλώντας μείωση ως και 35% στο εισόδημά τους.

Με τον νέο τρόπο υπολογισμού των κύριων συντάξεων υπολογίζεται ότι θα υπάρξουν μειώσεις από 10% ως και 30% στις νέες συντάξεις. Επίσης εκτιμάται ότι τα επόμενα χρόνια περίπου 250.000 συνταξιούχοι, κυρίως άτομα με ειδικές ανάγκες, δικαιούχοι σύνταξης χηρείας, εργαζόμενοι με χαμηλές αποδοχές ή μεγάλα διαστήματα ανεργίας, θα έχουν απώλειες ως και 40%.

Μετά τη δημοσίευση του νόμου η σύνταξη θα αποτελεί το άθροισμα της εθνικής σύνταξης και της αναλογικής, που θα είναι συνάρτηση των ετών ασφάλισης και των συντάξιμων αποδοχών. Η εθνική σύνταξη, που θα επιβαρύνει αποκλειστικά τον κρατικό προϋπολογισμό, ορίζεται στα 384 ευρώ για 20 έτη ασφάλισης και άνω. Για τα 15 έτη ασφάλισης το ποσό μειώνεται κατά 10% και η μείωση θα κλιμακώνεται με 2% κατ’ έτος για το διάστημα από το 15ο ως το 19ο έτος ασφάλισης. Ακόμη, στην περίπτωση απονομής μειωμένης σύνταξης η εθνική σύνταξη καταβάλλεται μειωμένη κατά 1/200 για κάθε μήνα που υπολείπεται ως το όριο της πλήρους συνταξιοδότησης.

Σύμφωνα με τα έτη ασφάλισης του ασφαλισμένου και τον μέσο όρο των αποδοχών από το 2002 και μετά. Το ποσό των αποδοχών θα πολλαπλασιάζεται με τα νέα χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης, τα οποία κυμαίνονται από 11,55% για 15 έτη ασφάλισης ως 42,80% για τα 40 έτη. Για ένα μεταβατικό διάστημα και εξαιτίας της προβλεπόμενης μεγάλης μείωσης των νέων συντάξεων θα δίνεται ένα μέρος της διαφοράς σε όσους «βγουν» στη σύνταξη το 2016 (θα λαμβάνουν το 50% της διαφοράς αν αυτή είναι πάνω από 20%), το 2017 (θα τους δίνεται το 1/3 της διαφοράς) και το 2018 (θα λαμβάνουν το 1/4 της διαφοράς).

Ο νόμος προβλέπει τη μείωση (ως τις 31.12.2018) του ανωτάτου ορίου της κύριας –ήδη καταβαλλόμενης –σύνταξης στις 2.000 ευρώ μεικτά (από 2.773 ευρώ) και στις 3.000 ευρώ «καθαρά», εφόσον ο συνταξιούχους λαμβάνει περισσότερες κύριες συντάξεις. Επίσης στους δικαιούχους περισσότερων της μιας συντάξεων χορηγείται μόνο μία εθνική σύνταξη.

Τόσο για τις εκκρεμείς συνταξιοδοτήσεις όσο και για όσες έχουν υποβληθεί αιτήσεις πριν από τη δημοσίευση του νέου νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως θα ισχύσει το καθεστώς υπολογισμού της σύνταξης που εφαρμοζόταν ως τις 31.12.2014, δηλαδή ευνοϊκότερο από αυτό που επιβάλλει ο νέος νόμος. Συνεπώς οι συντάξεις θα υπολογισθούν με υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης και με βάση τις αποδοχές της καλύτερης πενταετίας (π.χ., στο ΙΚΑ) ή της αντίστοιχης βάσης που ίσχυε στα υπόλοιπα Ταμεία.

Οπως είναι σε όλους γνωστό, η απονομή των συντάξεων μπορεί να καθυστερήσει ακόμη και τρία έτη. Ως εκ τούτου οι προσωρινές συντάξεις είναι απαραίτητες για την επιβίωση των συνταξιούχων. Με το νέο καθεστώς προβλέπεται η χορήγηση προσωρινής σύνταξης που φθάνει το 50% του μέσου όρου των μηνιαίων αποδοχών του ασφαλισμένου τους τελευταίους πριν από τη συνταξιοδότηση 12 μήνες και του 50% του μέσου μηνιαίου εισοδήματος αν είναι αυτοαπασχολούμενος ή ελεύθερος επαγγελματίας. Η κατώτερη προσωρινή δεν μπορεί να είναι χαμηλότερη από την εθνική, δηλαδή τα 384 ευρώ, και η ανώτερη δεν θα υπερβαίνει το διπλάσιο της εθνικής σύνταξης, ήτοι τα 768 ευρώ. Για τη χορήγηση της προσωρινής σύνταξης θα πρέπει να έχει διακοπεί η εργασία, να μην υπάρχουν χρέη από εισφορές πάνω από τα ισχύοντα όρια και να μην έχει υποβληθεί αίτημα για εξαγορά χρόνου ασφάλισης.

Κατ’ αρχάς οι δικαιούχοι περισσοτέρων της μιας συντάξεων λαμβάνουν μόνο μία εθνική σύνταξη. Τώρα σε ό,τι αφορά το αναλογικό τμήμα της σύνταξης για τη δεύτερη ασφάλιση θα δίνεται μια προσαύξηση με συντελεστή αναπλήρωσης 0,075% για κάθε ποσοστιαία μονάδα επιπλέον εισφοράς που θα έχει καταβάλει ή θα συνεχίσει να καταβάλλει.

Οι υπάρχουσες συντάξεις επανυπολογίζονται με τον νέο τρόπο (εθνική – αναλογική σύνταξη) και σύμφωνα με τον συντάξιμο μισθό που υπολογίστηκε για τη χορηγηθείσα σύνταξη. Η οποιαδήποτε διαφορά προκύψει συνεχίζει να καταβάλλεται και διατηρείται ως «προσωπική διαφορά» σε χωριστό κουτάκι στο εκκαθαριστικό του συνταξιούχου. Ωστόσο από 1.1.2019 θα συμψηφίζεται με τις όποιες αυξήσεις των συντάξεων ώσπου να εξαλειφθεί. Ο νόμος προβλέπει θεωρητικά και αύξηση των συντάξεων από 1.1.2017 κατ’ έτος στη βάση συντελεστή που διαμορφώνεται κατά 50% από τη μεταβολή του ΑΕΠ και κατά 50% από τη μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους και δεν υπερβαίνει την ετήσια μεταβολή του δείκτη. Ωστόσο στο άρθρο 14, παράγραφος 4, του νόμου προβλέπεται ρήτρα μειώσεων αν η συνταξιοδοτική δαπάνη ξεφύγει πάνω από το συμφωνημένο με τους δανειστές όριο αύξησης, πάνω από 2,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, ως το 2060 με έτος αναφοράς το 2009.

Αυστηροποιούνται οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση συντάξεων στον επιζώντα ή στην επιζήσασα σύζυγο. Εφόσον είναι 55 ετών δίδεται η σύνταξη, αν είναι 52 δίδεται για τρία έτη και αναστέλλεται ως το 67ο έτος και αν είναι λιγότερο από 52 ετών δίδεται μόνο για τρία έτη. Οι συντάξεις χηρείας καταβάλλονται κανονικά αν ο επιζών σύζυγος έχει ανήλικα ή ανάπηρα παιδιά ή παιδιά που σπουδάζουν ως 24 ετών ή είναι ανίκανος για την άσκηση βιοποριστικού επαγγέλματος κατά ποσοστό 67% και άνω. Θεσπίζονται περικοπές στο ποσό της σύνταξης αν υπάρχει μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ των συζύγων. Τέλος, εφόσον ο επιζών σύζυγος εργάζεται ή αυτοαπασχολείται ή λαμβάνει άλλη σύνταξη, θα λαμβάνει ολόκληρη τη σύνταξη για μια τριετία και στη συνέχεια το 50%, εκτός αν είναι ανάπηρος πάνω από 67%.

Η εθνική σύνταξη στις αναπηρικές μειώνεται ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας: χορηγείται ολόκληρη (384 ευρώ) για ποσοστά αναπηρίας από 80% και άνω. Για ποσοστά 67% ως 79,99% δίδεται το 75% της εθνικής σύνταξης. Για 50% ως 66,99% δίδεται το 50% της εθνικής. Για ποσοστά ως 49,99% δίδεται το 40% της εθνικής σύνταξης.

Οι συνταξιούχοι που εργάζονται, αυτοαπασχολούνται ή έχουν επαγγελματική δραστηριότητα θα λαμβάνουν τη σύνταξη (κύρια και επικουρική) μειωμένη κατά 60% για όσο διάστημα δραστηριοποιούνται. Θα καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές, ενώ ο χρόνος ασφάλισης θα υπολογίζεται για την προσαύξηση της αναλογικής ή της επικουρικής σύνταξης.

Ολα τα ταμεία κύριας ασφάλισης ενοποιούνται σε ένα από 1.1.2017: στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), στον οποίο εντάσσονται όλα τα ταμεία κύριας ασφάλισης (ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, ΟΓΑ, ΕΤΑΠ-ΜΜΕ), καθώς και το ΕΤΑΤ, που χορηγεί προσυνταξιοδοτική παροχή σε τραπεζοϋπαλλήλους. Στον ΕΦΚΑ θα μεταφερθούν όλα τα περιουσιακά στοιχεία των σημερινών Ταμείων. Επίσης δημιουργείται Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών (ΕΤΕΑΕΠ), όπου εντάσσονται όλα τα επικουρικά ταμεία και οι λογαριασμοί εφάπαξ παροχών.

Οι περικοπές στις επικουρικές συντάξεις θα αφορούν όχι μόνο τις νέες αλλά και τις ήδη καταβαλλόμενες. Εντός του επομένου διαστήματος θα επανυπολογιστούν με χαμηλότερο ποσοστό αναπλήρωσης (0,45% επί των συντάξιμων αποδοχών για κάθε έτος ασφάλισης) και θα περικοπεί διαφορά που προκύπτει όταν το σύνολο κύριας και επικουρικής σύνταξης υπερβαίνει τα 1.300 ευρώ μεικτά. Δηλαδή, περίπου 1.170 ευρώ καθαρά. Το ίδιο αναμένεται να ισχύσει και για τις εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδότησης, ενώ οι νέες θα υπολογίζονται με τον ίδιο κανόνα για τον χρόνο ασφάλισης ως τις 31.12.2014 και χωρίς προκαθορισμένο ποσοστό αναπλήρωσης για τα επόμενα χρόνια. Πάντως στις επικουρικές εφεξής θα εφαρμόζονται μειώσεις εφόσον υπάρχουν ελλείμματα (αυτόματος μηχανισμός εξισορρόπησης).

Ο τρόπος υπολογισμού των εφάπαξ αλλάζει και αναμένεται να επιφέρει μειώσεις ως 15%, ανάλογα με το ύψος της εισφοράς που καταβάλλουν οι ασφαλισμένοι. Επίσης μειώσεις θα υπάρξουν και στα μερίσματα των συνταξιούχων του Δημοσίου 34% κατά μέσον όρο, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι μειώσεις μπορεί να φθάσουν ως και το 50%.

Το ειδικό επίδομα καταργείται σταδιακά από τον Ιούνιο του 2016 ως τον Δεκέμβριο του 2019. Εφέτος θα χάσουν το επίδομα περίπου 120.000 χαμηλοσυνταξιούχοι καθώς θα εφαρμοστούν νέα –αυστηρότερα –εισοδηματικά κριτήρια. Το ΕΚΑΣ σταδιακά ως τα τέλη του 2019 θα καταργηθεί πλήρως.