Το αβγό αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά σύμβολα σε πολλούς λαούς και πολιτισμούς· και δεν είναι τυχαίο αυτό. Αν σκεφτούμε την έκπληξη που ένιωθαν οι πρώτοι άνθρωποι όταν έβλεπαν το κέλυφός του να σπάει αποκαλύπτοντας μια νέα ζωή, θα καταλάβουμε γιατί λατρεύτηκε και ταυτίστηκε με τη γέννηση, τη δημιουργία, την ύπαρξη.
Omne vivum ex ovo
Αυτή η λατινική φράση που σημαίνει στα ελληνικά «η ζωή προέρχεται από ένα αβγό» συνοψίζει τις αντιλήψεις πολλών πολιτισμών που θεωρούσαν ότι ο κόσμος γεννήθηκε από ένα αβγό, ένα κοσμικό αβγό, όπως ακριβώς πίστευαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, που διατείνονταν ότι το αβγό της δημιουργίας του κόσμου είχε εκκολαφθεί από το «πουλί του φωτός».
Στον ορφισμό, τη μυστηριακή λατρεία που εμφανίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και θεωρείται προάγγελος όλων εκείνων των θρησκειών που ακολούθησαν, συμπεριλαμβανομένου του χριστιανισμού, ο μύθος θέλει τον Χρόνο να εκκολάπτει ένα αβγό από το οποίο γεννιέται ο ένας δημιουργός και θεός του κόσμου. Αμέτρητες, λοιπόν, οι ιστορίες του αβγού και πολλές οι συμμετοχές του σε τελετές και δοξασίες.
Η σημασία του αβγού σε όλο τον πλανήτη
Στην αρχαία Περσία έτρωγαν αβγά τη μεγάλη γιορτή της άνοιξης, γνωστή ως Νορούζ, για να τιμήσουν την αναγέννηση της φύσης και να προκαλέσουν νέα ξεκινήματα. Στην Κίνα, πριν από 5.000 χρόνια, πρόσφεραν αβγά ως δώρα στην αρχή της άνοιξης, τα οποία μάλιστα έβαφαν με διάφορα χρώματα, ενώ στην Αφρική, πριν από 2.500 χρόνια, χρησιμοποιούσαν τα τσόφλια στις ιεροτελεστίες που αφορούσαν και πάλι την εποχή της αναγέννησης και της γονιμότητας.
AP Photo/Markus Schreiber
Στη μυθολογία των ιθαγενών της Αυστραλίας, το αβγό συμβολίζει τον ήλιο, ο οποίος γεννήθηκε από αυτό, ενώ οι ινδουιστές συνοψίζουν όλη τη δημιουργία του κόσμου σε αυτό, ταυτίζοντας τον κρόκο με τη Γη και το κέλυφος με τον ουρανό. Ανάλογες θεωρίες έχουν καταγραφεί και αλλού, όπως στη Φινλανδία, στην Αμερική, στην Εσθονία, στην Ινδία και στο Ιράν.
Δεν είναι τυχαίο που πολλοί πολιτισμοί τοποθετούσαν ένα αβγό στους τάφους των νεκρών τους, όπως συνέβαινε με τους Ρωμαίους και τους Έλληνες του αρχαίου κόσμου. Το αβγό ήταν πάντα η σύνδεση με τη ζωή, την αθανασία και το φως και έτσι πέρασε και στο λατρευτικό καθεστώς του Πάσχα.
Η σύνδεσή των αβγών με το Πάσχα
Είναι γνωστό ότι πολλές παγανιστικές δοξασίες υιοθετήθηκαν από τους χριστιανούς και η παρουσία του αβγού μέσα στο ανοιξιάτικο Πάσχα έχει άμεση σχέση με αυτές. Το αβγό για την Ορθοδοξία συμβολίζει τον τάφο του Κυρίου που άνοιξε και βγήκε από μέσα του η ζωή με την Ανάσταση, ακριβώς όπως το κέλυφος του αβγού σπάει όταν γεννιέται ένας νεοσσός. Με λίγα λόγια, κι εδώ το αβγό έχει αναλάβει το ρόλο της εξύμνησης της ζωής, όπως συνέβαινε στην αρχαιότητα.
Γιατί βάφουμε κόκκινα αβγά
Για το κόκκινο χρώμα, υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη, τα αβγά βάφονται με πορφυρό χρώμα για να υπενθυμίζουν τη θυσία του Χριστού και το αίμα του πάνω στο σταυρό. Μια άλλη θέλει την Παναγία να πηγαίνει ένα καλάθι με αβγά στους φύλακες του Ιησού για να του φέρονται με καλοσύνη. Όταν τα δάκρυά της έπεσαν στα αβγά, εκείνα βάφτηκαν κόκκινα.
AP Photo/Darko Vojinovic
Υπάρχει ακόμα ο θρύλος της Μαρίας Μαγδαληνής που έσπευσε να ενημερώσει το Ρωμαίο αυτοκράτορα για την Ανάσταση του Κυρίου. Εκείνος τότε της απάντησε πως μόνο όταν τα αβγά που βρίσκονταν σε ένα καλάθι δίπλα του θα γίνονταν κόκκινα, θα πίστευε αυτή την είδηση, για να δει σαστισμένος τα αβγά ξαφνικά να κοκκινίζουν. Υπάρχει και μια παραλλαγή αυτής της ιστορίας με μια γυναίκα που δεν πίστεψε στην Ανάσταση.
Η αγαπημένη μας πάντως δοξασία είναι εκείνη των Κερκυραίων, που λένε ότι, όταν αναστήθηκε ο Χριστός, πρώτα το αντιλήφθηκαν τα αβγά, που έτρεξαν να το αναγγείλουν σε όλους. Από το πολύ τρέξιμο, όμως, κουράστηκαν, αγκομάχησαν και κοκκίνισαν. Από όλα αυτά μπορείτε να πιστέψετε τα πάντα ή και τίποτα. Σε κάθε περίπτωση, το κόκκινο είναι το χρώμα που επικράτησε για τη βαφή των πασχαλινών αβγών, κι ας έχουμε σήμερα πολλές αποχρώσεις και σχέδια. Εξάλλου είναι το χρώμα της χαράς και της επανάστασης – και υπάρχει μεγαλύτερη επανάσταση από την αγάπη του Κυρίου που νίκησε το θάνατο;
Παραδόσεις στη χώρα για τα κόκκινα αβγά
Το βάψιμο των αβγών παραδοσιακά γίνεται τη Μεγάλη Πέμπτη, γι’ αυτό και παλαιότερα την έλεγαν Κόκκινη Πέφτη ή Κοκκινοπέφτη. Σε κάποια χωριά συνήθιζαν να τα βάφουν πολύ αργά τη νύχτα της Μεγάλης Τετάρτης ή να σηκώνονται και να τα ετοιμάζουν προτού καν ξημερώσει. Στην Καστοριά, εκτός από τα κόκκινα αβγά, κρεμούσαν χαλιά, βελέντζες και μαντίλια σε πορφυρό χρώμα και στη βόρεια Θράκη έβαζαν τα κόκκινα αβγά στα παράθυρα για καλοτυχία. Στη Δράμα, με ένα κόκκινο ύφασμα στην εξώπορτα, τιμούσαν τη Μεγάλη Πέμπτη τη θυσία του Χριστού.
Σε πολλές περιοχές της χώρας, δεν πετούσαν το νερό με το χρώμα στο οποίο βάφονταν τα αβγά προτού περάσουν σαράντα ημέρες, ενώ, όταν μια οικογένεια είχε πένθος, οι συγγενείς και οι φίλοι αναλάμβαναν να τους βάψουν τα αβγά και να τους τα φέρουν στο σπίτι. Το πρώτο αβγό έπρεπε να το αφήσουν στον τάφο εκείνου που είχε πεθάνει πρόσφατα. Φυσικά, η λαογραφία μας περιλαμβάνει και πολλές άλλες παραδόσεις με τα αβγά. Σε κάποια μέρη, το βάψιμό τους το αναλαμβάνει για όλη την οικογένεια η νιόπαντρη κοπέλα για να έχει καλή τύχη.
Σε άλλες περιοχές, βάφουν τα αβγά τη Μεγάλη Πέμπτη, εκτός από πέντε, που βάφονται το βράδυ της Μεγάλης Τετάρτης και συμβολίζουν τα καρφιά του Χριστού πάνω στο σταυρό. Στα Μέγαρα σκεπάζουν τα κόκκινα αβγά με μια λευκή πετσέτα για να μην τα δει η Μεγάλη Παρασκευή, που είναι λυπημένη, ενώ στη Σητεία της Κρήτης πιστεύουν ότι τα κόκκινα αβγά δεν χαλούν ποτέ. Στα Γρεβενά, πάλι, φτιάχνουν τα κομψοτεχνήματα που ονομάζουν «πέρδικες». Πρόκειται για αβγά που, προτού βαφτούν, οι γυναίκες τα «κεντούν» με μελισσοκέρι δημιουργώντας περίτεχνα σύμβολα.
Πολλοί, επίσης, κρατούν ένα αβγό μέχρι το επόμενο Πάσχα για καλή τύχη και συνήθως το τοποθετούν στο εικονοστάσι. Σε κάποια χωριά, ακόμα και σήμερα, πηγαίνουν ένα κόκκινο αβγό στο χωράφι τους για καλή σοδειά και άλλοι τα αφήνουν σε πηγές για να μη στερέψουν ποτέ. Τέλος, να πούμε ότι όλη η χώρα –και όχι μόνο η δική μας– μοιράζεται ένα κοινό έθιμο: το τσούγκρισμα των αβγών. Και εκεί αρχίζει η χαρά μας.
Το τσούγκρισμα των αβγών
Όλοι γνωρίζουμε το έθιμο του τσουγκρίσματος των αβγών και όλοι χαιρόμαστε σαν μικρά παιδιά να το αναβιώνουμε κάθε χρόνο. Επίσης, όλοι έχουμε ιστορίες για εκείνο τον θείο που είχε στην τσέπη ένα ξύλινο αβγό και έβγαζε εκτός μάχης τα δικά μας ή για την τυχερή ξαδέρφη που είχε το χέρι το καλό και όποιο αβγό διάλεγε ήταν ικανό να σπάσει ακόμα και σίδερα. Ναι, δεν θα βαρεθούμε ποτέ να σπάμε τα κόκκινα αβγά και δεν μας χαλάει καθόλου ο φίλος που ξεκινά την παράδοση αμέσως μετά την Ανάσταση, προτού καν ανταλλάξουμε το φιλί της αγάπης.
Το τσούγκρισμα των αβγών συμβολίζει τον τάφο που έσπασε, άνοιξε και αναστήθηκε ο Χριστός και πιστεύεται ότι πρωτοεμφανίστηκε στη βόρεια Αγγλία σαν παιχνίδι της γιορτής. Άλλοι, πάλι, το τοποθετούν στο Βυζάντιο, στην αυλή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και της μητέρας του, Ελένης, οι οποίοι την Κυριακή του Πάσχα υποδέχονταν τους καλεσμένους τους τσουγκρίζοντας αβγά πριν από το γιορτινό γεύμα. Πολλοί πιστεύουν ότι εκείνος που έχει το αβγό με τις περισσότερες νίκες θα έχει την καλύτερη τύχη μέσα στη χρονιά ή θα σφύζει από υγεία.
Εμείς αφήνουμε αυτές τις εικασίες στην άκρη και λέμε ότι όσοι εξακολουθούν να σπάνε σαν μικρά παιδιά τα αβγά έχουν χαρά μέσα στην καρδιά τους, γι’ αυτό και επιβάλλεται να τους πηγαίνουν όλα λαμπρά και όμορφα.
Συνταγές με τα κόκκινα αβγά που… περίσσεψαν
Από την Ιωάννα Χαλμουκη
Ψωμί με αβοκάντο & βραστό αβγό
Χρόνος προετοιμασίας: 5’
Χρόνος μαγειρέματος: 10’
Βαθμός δυσκολίας: 1
Υλικά για 1 μερίδα
- 1 φέτα χωριάτικο ψωμί φρυγανισμένο
- 2 κ.σ. ε.π. ελαιόλαδο
- 1/2 αβοκάντο
- Αλάτι, πιπέρι
- Χυμό από 1/2 λεμόνι
- 10 ντοματίνια
- 1 σκελίδα σκόρδο
- 1 κλωναράκι θυμάρι
- 1 κ.σ. βαλσαμικό ξίδι
- 1/2 κ.σ. μέλι
- 1 αβγό βραστό
- Φύλλα φρέσκου βασιλικού
- Φέτα τριμμένη
Εκτέλεση
- Ρίχνουμε σε ένα τηγανάκι τα ντοματίνια με το ελαιόλαδο, το σκόρδο, το ξίδι, το μέλι, το θυμάρι, αλάτι και πιπέρι και τα σοτάρουμε μέχρι να μαλακώσουν ελαφρά.
- Καθαρίζουμε το αβοκάντο και το λιώνουμε. Προσθέτουμε το χυμό, αλάτι και πιπέρι και ανακατεύουμε. Εναλλακτικά, δεν λιώνουμε το αβοκάντο αλλά το κόβουμε σε φέτες και το ραντίζουμε με το λεμόνι.
- Στρώνουμε το αβοκάντο στο ψωμί και προσθέτουμε το αβγό κομμένο σε φέτες, τα ντοματίνια, τα φύλλα βασιλικού και τη φέτα.
Σάντουιτς με αβγοσαλάτα
Χρόνος προετοιμασίας: 10’
Βαθμός δυσκολίας: 1
Υλικά για 4 μερίδες
- 6 αβγά βραστά
- Αλάτι, πιπέρι
- 1 φρέσκο κρεμμυδάκι (μόνο το πράσινο μέρος)
- 1 κ.σ. μαϊντανό ψιλοκομμένο
- Ξύσμα από 1 λεμόνι
- 3 κ.σ. μαγιονέζα
- 4 κ.σ. στραγγιστό γιαούρτι
- 2 κ.σ. ε.π. ελαιόλαδο
- 8 φέτες ψωμί του τοστ
Εκτέλεση
- Κόβουμε τα αβγά σε μικρά κομμάτια και τα ρίχνουμε σε ένα μεγάλο μπολ. Προσθέτουμε όλα τα υπόλοιπα υλικά εκτός από το ψωμί και ανακατεύουμε καλά.
- Μοιράζουμε το μείγμα πάνω στις μισές φέτες ψωμιού. Σκεπάζουμε με τις υπόλοιπες κλείνοντας τα σάντουιτς και σερβίρουμε.
Πατατοσαλάτα με βραστά αβγά
Χρόνος προετοιμασίας: 10’
Βαθμός δυσκολίας: 1
Υλικά για 8 μερίδες
- 1 κιλό baby πατάτες βρασμένες και κομμένες στη μέση
- 1 αγγουράκι σε φέτες
- 400 γρ. γιαούρτι
- 1 κρεμμύδι σε ροδέλες
- 1 ματσάκι σπαράγγια βρασμένα για 2 λεπτά στο νερό όπου έβρασαν οι πατάτες
- 4 αβγά βραστά σε φέτες
- 2 κ.σ. μαγιονέζα
- 2 κ.σ. χυμό λεμονιού
- Αλάτι, πιπέρι
- Άνηθο ψιλοκομμένο
- Μαϊντανό ψιλοκομμένο
Εκτέλεση
- Ανακατεύουμε σε ένα μπολ το γιαούρτι με τη μαγιονέζα, το μαϊντανό, το χυμό λεμονιού, αλάτι και πιπέρι.
- Προσθέτουμε τις πατάτες, τα σπαράγγια, το αγγούρι, τον άνηθο, το κρεμμύδι και τα αβγά και ανακατεύουμε.
