Ο Αλεξέι Ναβάλνι, ο μεγαλύτερος εγχώριος αντίπαλος του Βλαντιμίρ Πούτιν, πέθανε σε ηλικία 47 ετών σε φυλακή του Αρκτικού Κύκλου (σωφρονιστική αποικία αριθ. 3) στην αυτόνομη περιφέρεια Γιαμαλο-Νένετς, όπου εξέτιε ποινή κάθειρξης 19 ετών.

Ο Ναβάλνι, όπως ανακοίνωσαν οι σωφρονιστικές αρχές, πέθανε μετά από «ξαφνική αδιαθεσία» που αισθάνθηκε κατά τη διάρκεια βόλτας. Ο 47χρονος έχασε τις αισθήσεις του και αμέσως κλήθηκε στο σημείο ιατρική ομάδα που προσπάθησαν να τον επαναφέρουν στη ζωή χωρίς αποτέλεσμα. «Οι γιατροί των επειγόντων περιστατικών κήρυξαν τον κρατούμενο νεκρό. Τα αίτια θανάτου του διερευνώνται».

Ο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης φαινόταν υγιής όταν εμφανίστηκε μέσω βίντεο κατά τη διάρκεια ακροαματικής διαδικασίας στο δικαστήριο για την έφεση που είχε ασκήσει και τίποτα δεν προμήνυε το απρόσμενο τέλος του. Παραπονέθηκε για τα συχνά πρόστιμα που λάμβανε, ενώ βρισκόταν στη φυλακή, και ζήτησε από τον δικαστή να του στείλει κάποια χρήματα «καθώς τα δικά μου» είπε χαρακτηριστικά «τελειώνουν χάρη στις αποφάσεις σας».

Ο στενός του συνεργάτης Leonid Volkov ρίχνει τις ευθύνες του θανάτου στη Ρωσία. «Οι ρωσικές αρχές δημοσιεύουν ομολογία ότι σκότωσαν τον Alexei Navalny στη φυλακή. Δεν έχουμε κανέναν τρόπο να το επιβεβαιώσουμε ή να αποδείξουμε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια» έγραψε στο X.

Η μητέρα του φέρεται να δήλωσε, σύμφωνα με τη ρωσική εφημερίδα Νόβαγια Γκαζέτα, πως ο γιος της ήταν «ζωντανός, υγιής και χαρούμενος» όταν τον είδε για τελευταία φορά στις 12 Φεβρουαρίου. «Δεν θέλω να ακούσω για συλλυπητήρια. Τον είδαμε στη φυλακή στις 12 (Φεβρουαρίου) σε μια συνάντηση. Ήταν ζωντανός, υγιής και χαρούμενος» φέρεται να έγραψε στο Facebook.

Οι αντιδράσεις

Στην πρώτη αντίδρασή του το Κρεμλίνο και ο εκπρόσωπος του Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι η σωφρονιστική υπηρεσία της Ρωσίας κάνει όλους τους ελέγχους σχετικά με τον θάνατο του φυλακισμένου ηγέτη της αντιπολίτευσης, αλλά ότι δεν έχει καμία πληροφορία για το θέμα.

Άμεση ήταν και η αντίδραση από τη Δύση, καθώς κορυφαίοι αξιωματούχοι από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη κατηγόρησαν το Κρεμλίνο ότι προκάλεσε το θάνατο του Ναβάλνι.

Για μια «ζοφερή υπενθύμιση του τι είναι ο Πούτιν και το καθεστώς του» έκανε λόγο η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναφερόμενη στο θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι.

«Βαθιά αναστατωμένη και λυπημένη από την είδηση του θανάτου του Αλεξέι Ναβάλνι. Ο Πούτιν δεν φοβάται τίποτα περισσότερο από τη διαφωνία από τους δικούς του ανθρώπους. Μια ζοφερή υπενθύμιση του τι είναι ο Πούτιν και το καθεστώς του. Ας ενωθούμε στον αγώνα μας για να προστατεύσουμε την ελευθερία και την ασφάλεια όσων τολμούν να αντισταθούν στην απολυταρχία» επισήμανε στο Χ.

«Βαθιά θλιμμένος και ταραγμένος. Πρέπει να διακριβώσουμε όλα τα γεγονότα και η Ρωσία πρέπει να απαντήσει σε όλα τα σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τις συνθήκες θανάτου του» δήλωσε σήμερα ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ.

Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς δήλωσε ότι το γεγονός αποτελεί μια φρικτή ένδειξη του πώς η Ρωσία ως χώρα έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια.

«Ο Αλεξέι Ναβάλνι είναι νεκρός διότι ήταν σύμβολο για μία ελεύθερη και δημοκρατική Ρωσία» έγραψε στο Χ η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Αναλένα Μπέρμποκ. «Οπως κανείς άλλος, ο Αλεξέι Ναβάλνι ήταν σύμβολο για μία ελεύθερη και δημοκρατική Ρωσία. Ακριβώς για τον λόγο αυτόν έπρεπε να πεθάνει» καταγγέλλει.

«Ο Αλεξέι Ναβάλνι πολέμησε για μία δημοκρατική Ρωσία. Για τον λόγο αυτόν, ο Πούτιν τον βασάνισε μέχρι θανάτου», έγραψε ο Κρίστιαν Λίντνερ.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι υπέδειξε τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν ως υπεύθυνο για τον θάνατο του Ναβάλνι και ζήτησε να λογοδοτήσει. «Προφανώς ο Ναβάλνι δολοφονήθηκε από τον Πούτιν, όπως τόσες χιλιάδες άλλοι. Ο Πούτιν δεν ενδιαφέρεται ποιος θα πεθάνει και προσπαθεί να διατηρήσει τη θέση του. Πρέπει να λογοδοτήσει για τα εγκλήματά του», δήλωσε ο κ. Ζελένσκι στο πλαίσιο κοινής συνέντευξης Τύπου με τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς, στο Βερολίνο.

«Ο θάνατός του σε μια ρωσική φυλακή υπογραμμίζει μόνο την αδυναμία και τη σήψη στην καρδιά του συστήματος που έχει οικοδομήσει ο Πούτιν. Η Ρωσία είναι υπεύθυνη γι’ αυτό» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν.

Βαθιά συγκλονισμένος από τον θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι δήλωσε ο ισπανός υπουργός Εξωτερικών Χοσέ Μανουέλ Αλμπάρες και πρόσθεσε πως η Μαδρίτη «απαιτεί να αποσαφηνιστούν οι συνθήκες» του θανάτου του. Σε ανάρτησή του στο X ο Αλμπάρες υπογράμμισε πως ο θάνατος αυτός «συνέβη στη διάρκεια της άδικης φυλάκισής του για πολιτικούς λόγους», ενώ απηύθυνε τα συλλυπητήριά του στους «οικείους του» και «την υποστήριξή του σε αυτούς που εργάζονται για την ελευθερία».

Ο πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι έδειξε ως υπεύθυνο του θανάτου του Ναβάλνι τον Βλαντίμιρ Πούτιν. «Ο άνθρωπος αυτός ήταν ένοχος ότι αψήφησε τον Βλαντίμιρ Πούτιν (…) Κλείστηκε στη φυλακή, όπου έζησε σε φρικτές συνθήκες. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι υπεύθυνος για όλα αυτά», δήλωσε στο πολωνικό πρακτορείο ειδήσεων PAP.

Η απόπειρα δολοφονίας με Νοβιτσόκ

Ο Ναβάλνι, πολιτικός ακτιβιστής και δικηγόρος, επέκρινε πάντα τη διαφθορά του Πούτιν. Το σταθερό μήνυμα του ήταν ότι το κόμμα του Πούτιν είναι γεμάτο από «απατεώνες και κλέφτες». Κατηγορούσε τον ρώσο πρόεδρο ότι «ρουφάει το αίμα από τη Ρωσία» μέσω ενός «φεουδαρχικού κράτους» που συγκεντρώνει την εξουσία στο Κρεμλίνο. Αυτό το πελατειακό σύστημα, υποστήριξε, μοιάζει με την τσαρική Ρωσία.

Έγινε γνωστός μέσα από το LiveJournal αλλά όταν αποφάσισε να γίνει μέλος του YouTube απέκτησε 2,9 εκατομμύρια συνδρομητές και στο Twitter είχε πάνω από 2,1 εκατομμύρια ακολούθους.

Τον Οκτώβριο του 2ο21 τιμήθηκε με το βραβείο Ζαχάροφ για τους αγώνες του για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ την ίδια χρονιά ήταν υποψήφιος και για το Νόμπελ Ειρήνης.

Τον Αύγουστο του 2020 ο Ναβάλνι δέχθηκε επίθεση με τον νευροτοξικό παράγοντα Νόβιτσο στη Σιβηρία. Η ομάδα του τον μετέφερε αεροπορικώς στο Βερολίνο και ανάρρωσε σε διάστημα μηνών, ενώ επέστρεψε στη Μόσχα στις 17 Ιανουαρίου 2021 και τέθηκε άμεσα υπό κράτηση.

Οι υποστηρικτές του διοργάνωσαν μαζικές διαδηλώσεις σε όλη τη Ρωσία και η αστυνομία απάντησε με βία, συλλαμβάνοντας χιλιάδες άτομα που συμμετείχαν στις απαγορευμένες συγκεντρώσεις.

Ο ίδιος είχε κατήγγειλε το βασανισμό του στη διάρκεια του εγκλεισμού του σε στρατόπεδο, λέγοντας πως του στερούν τον ύπνο και οι ρωσικές αρχές του αρνούνται ιατρική βοήθεια. Στις 31 Μαρτίου ανακοίνωσε ότι κατέρχεται σε απεργία πείνας και η Διεθνής Αμνηστία έριξε τα πυρά της στον Πούτιν ότι τον σκότωνε με βασανιστήρια και απάνθρωπη μεταχείριση στη φυλακή.

Ο αγώνας του κατά του Πούτιν σε 10 ημερομηνίες

2007: μέτοχος σε δημόσιες επιχειρήσεις

Έχοντας πτυχίο στο εμπορικό δίκαιο, ο Ναβάλνι άρχισε να αγοράζει από το 2007 μετοχές σε επιχειρήσεις που δεν ανήκουν 100% στο κράτος για να έχει πρόσβαση στα οικονομικά τους στοιχεία και να απαιτεί διαφάνεια. Την ίδια χρονιά αποκλείστηκε από το φιλελεύθερο αντιπολιτευόμενο κόμμα Yabloko. Στην ιστοσελίδα του Rospil, παρακολουθεί από το 2010 τη διαφθορά στη διακυβέρνηση.

2011: επικεφαλής των διαμαρτυριών κατά του Πούτιν

Τον χειμώνα του 2011, τίθεται επικεφαλής του κινήματος που αμφισβητεί τις βουλευτικές εκλογές, τις οποίες κέρδισε το κυβερνών κόμμα. Για πρώτη φορά μετά την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία το 2000, οι συγκεντρώσεις αυτές έχουν τόσο μεγάλη έκταση. Του επιβάλλονται οι πρώτες ποινές φυλάκισης και ιδρύει το Ίδρυμα Καταπολέμησης της Διαφθοράς (FBK).

Ιούλιος 2013: δίκη για απάτη

Καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης στις 18 Ιουλίου του 2013 για υπεξαίρεση χρημάτων σε βάρος της Kirovles, εταιρίας υλοτομίας στην περιοχή Κίροφ (δυτικά). Καταγγέλλοντας μια διαδικασία με πολιτικό κίνητρο, του επιβλήθηκε ποινή με αναστολή κατά την έφεσή του.

Σεπτέμβριος 2013: υποψήφιος στη Μόσχα

Γίνεται το πρόσωπο της αντιπολίτευσης με το 27,2% των ψήφων για τις εκλογές για τη δημαρχία της Μόσχας τον Σεπτέμβριο του 2013, απέναντι στον απερχόμενο δήμαρχο που ήταν από το περιβάλλον του Πούτιν. Δύο χρόνια αργότερα, το κόμμα του, το Κόμμα της Προόδου, τέθηκε εκτός νόμου.

2017: κατηγορίες κατά του Μεντβέντεφ

Σε έρευνα που αναρτάται στο YouTube, κατηγορεί τον πρωθυπουργό Ντμίτρι Μεντβέντεφ ότι είναι επικεφαλής μιας αυτοκρατορίας ακινήτων που χρηματοδοτείται από ολιγάρχες.

2018: απαγόρευση συμμετοχής στις προεδρικές εκλογές

Το 2018 κατεβαίνει ως υποψήφιος για την προεδρία, αλλά η εκλογική επιτροπή απορρίπτει την υποψηφιότητά του λόγω της καταδίκης του στην υπόθεση Kirovles.

Αύγουστος 2020: δηλητηρίαση

Στις 20 Αυγούστου του 2020, φθάνει ένα βήμα πριν από τον θάνατο. Νοσηλευόμενος σε σοβαρή κατάσταση στη Σιβηρία, μεταφέρεται σε κώμα στο Βερολίνο, ύστερα από αίτημα των δικών του ανθρώπων. Στις 2 Σεπτεμβρίου, το Βερολίνο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο σε δηλητηρίαση με νευροτοξικό παράγοντα Novitchok. Ο Ναβάλνι κατηγορεί τον Πούτιν. «Απαράδεκτο» για τη Μόσχα.

Ιανουάριος του 2021: συλλαμβάνεται και φυλακίζεται

Επιστρέφοντας στη Ρωσία μετά την ανάρρωσή του, συλλαμβάνεται μόλις προσγειώνεται στη Μόσχα στις 17 Ιανουαρίου του 2021. Δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές του διαδηλώνουν.

Το περιβάλλον του κάνει μια σημαντική αποκάλυψη για το παλάτι που χτίζει ο Πούτιν στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Η έρευνα συγκεντρώνει δεκάδες εκατομμύρια θεάσεις στο YouTube. Ο πρόεδρος το αρνείται. Στις 2 Φεβρουαρίου, η δικαιοσύνη μετατρέπει την πρώην του ποινή με αναστολή για «απάτη» σε κάθειρξη δυόμιση ετών. Στέλνεται σε σωφρονιστική αποικία, 100 χλμ ανατολικά της Μόσχας.

Στις διαδηλώσεις υποστήριξή του, οι αρχές συλλαμβάνουν 10.000 ανθρώπους. Η οργάνωσή του κατά της διαφθοράς FBK κλείνει κατηγορούμενη για «εξτρεμισμό».

Μάρτιος του 2022: 9 χρόνια στη φυλακή

Στις 20 Οκτωβρίου του 2021, λαμβάνει το βραβείο Ζαχάροφ για την ελευθερία της σκέψης. Στη Ρωσία, κατατάσσεται στον κατάλογο με τους «τρομοκράτες και εξτρεμιστές».

Έχοντας κριθεί ένοχος για «απάτη» και «ασέβεια προς το δικαστήριο», καταδικάστηκε στις 22 Μαρτίου 2022 σε κάθειρξη εννέα ετών και μεταφέρθηκε σε φυλακή σε απόσταση 250 χλμ ανατολικά της Μόσχας, από όπου κατήγγειλε την εισβολή στην Ουκρανία.

Αύγουστος 2023: νέα καταδίκη

Στις 4 Αυγούστου 2023, καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης 19 ετών για «εξτρεμισμό». Στις 25 Δεκεμβρίου, η εκπρόσωπός του ανακοίνωσε ότι μεταφέρθηκε σε σωφρονιστική αποικία στην Αρκτική. Ο ίδιος διαβεβαιώνει την επόμενη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι είναι καλά.

Την 1η Φεβρουαρίου, ζητά να γίνουν διαδηλώσεις σε όλη τη Ρωσία κατά τις προεδρικές εκλογές που θα διεξαχθούν στις 15-17 Μαρτίου και που αναμένεται να επιτρέψουν στον Βλαντίμιρ Πούτιν να παραμείνει στην εξουσία τουλάχιστον έως το 2030.