Ενδιαφέροντα συμπεράσματα προκύπτουν από την έρευνα που διεξήχθη από την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Eupinions για τη κοινή γνώμη που κυριαρχεί στους κόλπους της ΕΕ -κοινώς λεγόμενον στους πολίτες-, αναφορικά με την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, ενός πολέμου  που πέρα από το πεδίο των μαχών διευρύνθηκε σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό φάσμα και ο οποίος επηρέασε εκ θεμελίων τις πολιτικές αποφάσεις τα τελευταία τρία χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πώς όμως βλέπουν οι πολίτες το μέλλον, με έναν πόλεμο εν εξελίξει στη «γειτονιά» της Ευρώπης; Πόσο έχει αλλάξει η άποψη για πλήρη και καθολική υποστήριξη (οικονομική – εξοπλιστική) προς τους Ουκρανούς που μάχονται των ρωσικών δυνάμεων και κυρίως οι απόψεις αυτές από ποιες πολιτικές «δεξαμενές» προέρχονται;

Το τελευταίο ερώτημα ίσως είναι και το κρισιμότερο για τη στάση που θα κρατήσει η Ευρώπη την επόμενη πενταετία, καθώς οι επικείμενες εκλογές για τη νέα Ευρωβουλή ίσως αλλάξουν τον πολιτικό χάρτη όπως σήμερα τον γνωρίζουμε. Η μετάβαση της Ευρωπαϊκής ηγεσίας μοιραία θα επιφέρει, «κραδασμούς» στην χάραξη των πολιτικών αποφάσεων για το ζήτημα, σε σχέση με το πώς λαμβάνονταν μέχρι σήμερα.

Κατά το εισαγωγική παρατήρηση της έρευνας Eupinions, η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, είχε αντίκτυπο στη συνολική πολιτική της ΕΕ. Είναι γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή οικογένεια έχει υποστηρίξει κατά την πάροδο των ετών, σταθερά την Ουκρανία στις αμυντικές της προσπάθειες, περιορίζοντας παράλληλα την επιθετικότητα της Ρωσίας μέσω οικονομικών κυρώσεων. Η υποστήριξη αυτή περιελάβανε εξοπλιστική ενίσχυση πολλών εκατομμυρίων ευρώ προς το Κίεβο, καθώς και αρκετά οικονομικά πακέτα βοήθειας. Παράλληλα, οι πόρτες της Ευρώπης κρατήθηκαν ανοικτές προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες, ενώ και η συζήτηση για ένταξη της χώρας στην ΕΕ ως πλήρους μέλους ξεκίνησε με θετικούς τόνους.

Η αστραπιαία αλλαγή στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία έγινε επιβεβλημένη λόγω των καταιγιστικών γεγονότων του πολέμου σε συνδυασμό με την άμεση λήψη των σχετικών αποφάσεων έτυχε ευρείας δημόσιας αποδοχής και υποστήριξης. Σε αυτό συνέβαλλαν άλλωστε και οι εικόνες της πολεμικής σύγκρουσης οι οποίες χαρακτηρίστηκαν από την βαρβαρότητά τους από πλευράς Ρωσίας, αφυπνίζοντας συλλογικές μνήμες από προηγούμενους ευρωπαϊκούς πολέμους και κινητοποιώντας ως αποτέλεσμα μια ισχυρή πλειοψηφία Ευρωπαϊκών ηγεσιών να σταθούν αλληλέγγυες προς την Ουκρανία στηρίζοντας την κάθε επιλογή.

Σύμφωνα με την έρευνα της Eupinion, παρά τις αντίθετες αρχικές εκτιμήσεις για μείωση της υποστήριξης στην πάροδο του χρόνου, αυτή παρέμεινε έντονη μπαίνοντας στον τρίτο χρόνο του πολέμου, με πολιτικές που προωθούν την παράδοση εξοπλιστικών και την βοήθεια προς τους πρόσφυγες. Παράλληλα όμως, άνοιξε και πιο έντονα η συζήτηση για το «άνοιγμα» της ΕΕ σε νέα μέλη, για την ενεργειακή ανεξαρτησίας καθώς και για την ανάπτυξη ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής.

Ωστόσο κατά τους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκε μια αναδυόμενη μείωση αυτή της υποστήριξης προς την Ουκρανία, όχι όμως σε επίπεδο ευαισθητοποίησης, κυρίως λόγω της εμφάνισης και νέων κρίσεων οι οποίες απασχολούν ένα μεγάλο πλέον μέρος των Ευρωπαίων πολιτών.

Ως εκ τούτου η επανεκλογή της ευρωπαϊκής ηγεσίας το 2024 χαρακτηρίζεται ως κρίσιμη λαμβάνοντας υπόψιν πολλούς παράγοντες όπως και το χρονοδιάγραμμα κάποιων πολιτικών που έχουν ήδη χαραχτεί από την τωρινή ηγεσία .Καθώς οι πολίτες της ΕΕ ετοιμάζονται να ψηφίσουν για ένα νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο του 2024, με μια νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναδύεται μέσα από την διαδικασία, η έρευνα «φωτίζει» βαθύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι πολιτικές για την Ουκρανία διασταυρώνονται με τους πολιτικούς προσανατολισμούς και τις κομματικές προτιμήσεις.

Στην έκθεση της Eupinion προσεγγίζεται η σχέση μεταξύ πολιτικών προσανατολισμών και επτά βασικών ερωτημάτων  για την πολιτική της ΕΕ που σχετίζονται με την Ουκρανία –  Η έρευνα  διεξήχθη τον Δεκέμβριο του 2023 και περιλαμβάνει τις απαντήσεις 13.000 πολιτών της ΕΕ. Τα δεδομένα είναι τόσο αντιπροσωπευτικά ολόκληρης της ΕΕ αλλά και συγκεκριμένα αντιπροσωπευτικά του Βελγίου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, της Πολωνίας και της Ισπανίας.

Πού τοποθετείτε τον εαυτό σας στο πολιτικό φάσμα αριστερά-δεξιά;

  • Οι Ευρωπαίοι κατανέμονται ισομερώς μεταξύ της πολιτικής αριστεράς και της δεξιάς όσον αφορά τον πολιτικό τους προσανατολισμό, με το 49% να ταυτίζεται ως αριστερό και το 51% ως δεξιό. Εντός της αριστερής «πτέρυγας», υπάρχει διάκριση μεταξύ αυτών που θεωρούν τους εαυτούς τους κεντροαριστερούς (29%) και εκείνων που προσδιορίζονται ως απλά αριστεροί (20%). Ομοίως, μεταξύ των δεξιών, υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ αυτών που τοποθετούνται ως κεντροδεξιοί (30%) και εκείνων που αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί (21%).
  • Συγκεκριμένα, το πολιτικό κέντρο, το οποίο περιλαμβάνει άτομα που ταυτίζονται είτε ως κεντροδεξιά είτε ως κεντροαριστερά, αποτελεί το 59% των Ευρωπαίων, οι οποίοι είναι και οι πλειοψηφία της έρευνας.

Χρειάζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση μια κοινή αμυντική πολιτική;

  • Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών της ΕΕ εκφράζει την υποστήριξή της για τη θέσπιση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής της ΕΕ, με το 87% να τάσσεται υπέρ αυτής της πρότασης.
  • Η υποστήριξη για μια κοινή αμυντική πολιτική της ΕΕ κατανέμεται αρκετά ομοιόμορφα σε όλο το πολιτικό φάσμα, με μια ελαφρά κλίση προς το κέντρο. Σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, το 51% εκφράζει την υποστήριξή του ενώ το 49% είναι αντίθετο. Μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν μια κοινή αμυντική πολιτική, το 60% προσδιορίζονται ως κεντρώοι. Μεταξύ εκείνων που αντιτίθενται σε μια κοινή αμυντική πολιτική, η πλειοψηφία προέρχεται από τη δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος, αντιπροσωπεύοντας το 60% των ερωτηθέντων, με το 32% να προσδιορίζεται ως δεξιός και το 28% ως κεντροδεξιός.

Πρέπει η ΕΕ να στηρίξει την Ουκρανία με την παράδοση όπλων;

  • Η υποστήριξη για την παράδοση όπλων στην Ουκρανία δείχνει σημάδια αποδυνάμωσης, με το 55% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ να συμφωνεί ότι η ΕΕ πρέπει να παράσχει τέτοια υποστήριξη.
  • Αν και η πλειοψηφία του κοινού στα περισσότερα κράτη μέλη που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση εξακολουθεί να υποστηρίζει την παράδοση όπλων, η Ιταλία ξεχωρίζει ως εξαίρεση, με το 60% των Ιταλών να διαφωνούν με την ιδέα να προσφέρει η ΕΕ βοήθεια όπλων στην Ουκρανία.
  • Ως μέρος της συνεχιζόμενης ανάλυσης των τάσεων που σχετίζονται με την Ουκρανία, παρακολουθούμε την υποστήριξη για παράδοση όπλων με την πάροδο του χρόνου. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν μια πτωτική τάση για την υποστήριξη αυτού του μέτρου.
  • Η υποστήριξη για παράδοση όπλων στην Ουκρανία από την ΕΕ κυριαρχείται ελαφρώς από εκείνους που αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί, που αποτελούν το 53% των υποστηρικτών. Αντίθετα, η αντίθεση στην παράδοση όπλων κυριαρχείται ελαφρώς από εκείνους που αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί, αντιπροσωπεύοντας το 54% των αντιπάλων.
  • Ένα παρόμοιο μοτίβο προκύπτει κατά την ανάλυση των δεδομένων των κρατών μελών. Στο Βέλγιο, τη Γαλλία και την Ιταλία, η ομάδα που υποστηρίζει είναι ομοιόμορφα χωρισμένη μεταξύ αριστερών και δεξιών αναγνωριστικών. Στη Γερμανία, την Πολωνία και την Ισπανία, η πλειοψηφία των υποστηρικτών κλίνει πολιτικά αριστερά. Η Ολλανδία ξεχωρίζει, με την πλειοψηφία των υποστηρικτών να προσδιορίζονται ως δεξιοί.
  • Η αντίθεση της ΕΕ για την παροχή όπλων στην Ουκρανία από την ΕΕ συνδέεται κατά κύριο λόγο με την πολιτική δεξιά σε κάθε κράτος μέλος, εκτός από την Ισπανία, όπου οι περισσότεροι αντίπαλοι προσδιορίζονται ως αριστεροί.

Πρέπει η ΕΕ να δέχεται πρόσφυγες από την Ουκρανία;

  • Η υποστήριξη για τους Ουκρανούς πρόσφυγες παραμένει ισχυρή. Αν και η υποστήριξη είναι στο χαμηλότερο επίπεδο στην Πολωνία, στο 60%, φτάνει στο υψηλότερο επίπεδο στην Ισπανία, με 85%. Κατά μέσο όρο, σε ολόκληρη την ΕΕ, η υποστήριξη ανέρχεται στο 71%.
  • Στην ΕΕ, όσοι υποστηρίζουν την αποδοχή προσφύγων είναι κατά κύριο λόγο αριστεροί (54%), ενώ αυτοί που αντιτίθενται είναι κατά κύριο λόγο δεξιά (61%).
  • Μια ανάλυση δεδομένων από τα επτά κράτη μέλη δείχνει παρόμοιο μοτίβο. Στις περισσότερες από αυτές τις πολιτείες, οι αριστεροί είναι ελαφρώς περισσότεροι από αυτούς που βρίσκονται στη δεξιά όταν εκφράζουν υποστήριξη στους πρόσφυγες από την Ουκρανία. Αυτή η τάση είναι ιδιαίτερα έντονη στη Γερμανία και την Ισπανία, όπου το 65% και το 61% αντίστοιχα, μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν τέτοια μέτρα ταυτίζονται με την αριστερά. Η Ολλανδία ξεχωρίζει εδώ, με το 46% να αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερό και το 54% ως δεξιά μεταξύ εκείνων που τάσσονται υπέρ της στήριξης των προσφύγων.

Πρέπει η ΕΕ να δεχτεί την Ουκρανία ως μόνιμο κράτος μέλος ;

  • Στην ΕΕ, το 60% των ερωτηθέντων είναι υπέρ του να γίνει η Ουκρανία μέλος της ΕΕ τα επόμενα χρόνια, ενώ το 40% διαφωνεί με αυτή την ιδέα.
  • Αυτό το μοτίβο είναι ως επί το πλείστον συνεπές στα κράτη μέλη, με μια αξιοσημείωτη εξαίρεση τη Γερμανία. Στη Γερμανία, μια μικρή πλειοψηφία (52%) αντιτίθεται στην ιδέα της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ, ενώ μια μικρή μειοψηφία (48%) την υποστηρίζει.
  • Ως μέρος της συνεχιζόμενης ανάλυσης των τάσεων που σχετίζονται με την Ουκρανία, παρακολουθούμε επίσης την υποστήριξη για τις φιλοδοξίες ένταξης της Ουκρανίας με την πάροδο του χρόνου. Πρόσφατα δεδομένα υποδηλώνουν μείωση της υποστήριξης για αυτόν τον στόχο.
  • Στην ΕΕ, το 55% όσων υποστηρίζουν τις φιλοδοξίες της Ουκρανίας για ένταξη στην ΕΕ αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί, ενώ το 45% ως δεξιοί.
  • Αυτή η κατανομή είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη στη Γερμανία και την Ισπανία. Στη Γερμανία, το 68% των υποστηρικτών της φιλοδοξίας ένταξης της Ουκρανίας ταυτίζεται με την αριστερά, ενώ στην Ισπανία το 60% κάνει το ίδιο.
  • Παρόμοιο μοτίβο εμφανίζεται σε κάθε κράτος μέλος, με εξαίρεση την Ιταλία και την Ολλανδία. Στην Ιταλία, οι υποστηρικτές της φιλοδοξίας ένταξης της Ουκρανίας είναι εξίσου διχασμένοι σε πολιτικές γραμμές. Ωστόσο, στην Ολλανδία, εκείνοι που υποστηρίζουν τη φιλοδοξία της Ουκρανίας προσδιορίζονται κατά κύριο λόγο ως δεξιοί.

Πρέπει η ΕΕ να γίνει πιο ενεργειακά ανεξάρτητη από τη Ρωσία, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι οι τιμές αυξάνονται ακόμη περισσότερο;

  • Συνολικά το 63% των πολιτών της ΕΕ υποστηρίζει την ιδέα ότι η ΕΕ πρέπει να αγωνιστεί για ενεργειακή ανεξαρτησία, ακόμη κι αν αυτό οδηγεί σε υψηλότερες τιμές.
  • Αυτό το συναίσθημα συμμερίζεται η πλειοψηφία και στα επτά κράτη μέλη, αλλά η ισχύς αυτής της πλειοψηφίας ποικίλλει. Η πιο αδύναμη υποστήριξη παρατηρείται στη Γερμανία με 56%, ενώ η ισχυρότερη υποστήριξη παρατηρείται στην Πολωνία και την Ισπανία, και οι δύο με 71%.
  • Ως μέρος της συνεχιζόμενης ανάλυσης των τάσεων που σχετίζονται με την Ουκρανία, παρακολουθούμε επίσης την υποστήριξη για ενεργειακή ανεξαρτησία με την πάροδο του χρόνου. Πρόσφατα δεδομένα υποδηλώνουν μείωση αυτής της υποστήριξης.
  • Εντός της ΕΕ, όσοι είναι υπέρ της ενεργειακής ανεξαρτησίας κατανέμονται σχεδόν ισομερώς μεταξύ εκείνων που χαρακτηρίζονται ως αριστεροί (51%) και εκείνων που είναι δεξιοί (49%).
  • Παρόμοιο μοτίβο παρατηρείται στο Βέλγιο (49%/51%), στη Γαλλία (48%/52%), στην Ιταλία (50%/50%) και στην Πολωνία (53%/47%).
  • Ωστόσο, στη Γερμανία και την Ισπανία, η πλειονότητα όσων υποστηρίζουν την ενεργειακή ανεξαρτησία αναγνωρίζονται ως αριστεροί, με ποσοστά 62%/38% στη
  • Γερμανία και 59%/41% στην Ισπανία. Αντίθετα, στην Ολλανδία, η πλειονότητα των υποστηρικτών της ενεργειακής ανεξαρτησίας (57%) προσδιορίζονται ως δεξιοί.
  • Όσο για όσους αντιτίθενται στην ενεργειακή ανεξαρτησία σε βάρος της αύξησης των τιμών, η τάση είναι συνεπής. Σε ολόκληρη την ΕΕ και στα περισσότερα κράτη μέλη, η πλειονότητα αυτής της ομάδας προσδιορίζεται ως δεξιά.

Πιστεύετε ότι οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία είναι αποτελεσματικές ή αναποτελεσματικές;

  • Τόσο στην ΕΕ όσο και στα επτά κράτη μέλη, η πλειοψηφία πιστεύει ότι οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές κυρώσεις είναι αναποτελεσματικές. Αυτό το συναίσθημα είναι πιο ισχυρό στη Γαλλία, όπου το 63% συμμερίζεται αυτήν την άποψη, και πιο αδύναμο στην Ολλανδία, όπου το 52% έχει αυτήν την άποψη.
  • Αντίθετα, μόνο το 21% των πολιτών της ΕΕ πιστεύει ότι οι κυρώσεις είναι αποτελεσματικές. Αυτή η πεποίθηση είναι λιγότερο διαδεδομένη στη Γαλλία, σε ποσοστό 15%, και πιο διαδεδομένη στην Ολλανδία, με 27%.
  • Ως μέρος της συνεχιζόμενης ανάλυσης των τάσεων που σχετίζονται με την Ουκρανία, παρακολουθούμε επίσης την υποστήριξη για κυρώσεις με την πάροδο του χρόνου και τα δεδομένα δείχνουν ένα σταθερό μοτίβο με την πάροδο του χρόνου.
  • Όσοι πιστεύουν ότι οι κυρώσεις είναι αποτελεσματικές αναγνωρίζονται ως επί το πλείστον ως αριστεροί, με τα πιο σημαντικά ποσοστά να παρατηρούνται στη Γερμανία (66%) και στην Ισπανία (61%).
  • Αντίθετα, μόνο στην Ισπανία (54%), εκείνοι που θεωρούν τις κυρώσεις αναποτελεσματικές ως επί το πλείστον χαρακτηρίζονται ως αριστεροί.
  • Ωστόσο, μια ανάλυση των επτά κρατών μελών αποκαλύπτει ένα διαφορετικό μοτίβο στο οποίο όσοι πιστεύουν ότι οι κυρώσεις είναι αναποτελεσματικές αναγνωρίζονται ως επί το πλείστον ως δεξιοί. Αυτή η τάση είναι πιο έντονη στην Ολλανδία (62%) και λιγότερο έντονη στην Ισπανία (46%).

Πιστεύετε ότι η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα είναι μια οικονομική ευκαιρία ή μια οικονομική επιβάρυνση;

  • Σε όλη την Ευρώπη, το 59% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ΕΕ θα αντιμετωπίσει οικονομική επιβάρυνση ως αποτέλεσμα της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, ενώ το 41% πιστεύει ότι θα παρουσιάσει μια οικονομική ευκαιρία.
  • Παρόμοιο αίσθημα παρατηρείται μεταξύ των επτά κρατών-μελών, καθώς η πλειοψηφία σε κάθε χώρα αντιλαμβάνεται επίσης την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας ως οικονομικό βάρος. Αυτή η πεποίθηση είναι πιο έντονη στη Γερμανία, όπου το 69% συμμερίζεται αυτήν την άποψη και λιγότερο έντονη στην Ιταλία, όπου το 52% έχει αυτήν την άποψη.
  • Στην ΕΕ, το 52% όσων εκφράζουν επιφυλάξεις για την οικονομική ανασυγκρότηση της Ουκρανίας από την Ουκρανία χαρακτηρίζονται ως δεξιοί.
  • Αυτή η τάση είναι επίσης εμφανής στο Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ολλανδία. Στη Γερμανία, η κατανομή κατανέμεται ομοιόμορφα στο 50%/50%.
  • Ωστόσο, στην Πολωνία και την Ισπανία, ένα μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί (52% και 54%, αντίστοιχα) μπορεί να βρεθεί μεταξύ εκείνων που εκφράζουν επιφυλακτικότητα σχετικά με την οικονομική ανασυγκρότηση της Ουκρανίας.