Πώς ένας εικαστικός, που την ίδια στιγμή έχει κάνει σπουδές Βιολογίας, βιώνει, παρατηρεί και καταγράφει την πόλη γύρω του; Πώς αντιλαμβάνεται την καθημερινότητα στον γεμάτο εντάσεις και αντιφάσεις αστικό ιστό; Επικρατεί η ματιά του καλλιτέχνη που και διά της αλληγορίας αναζητεί νέες ερμηνείες του κόσμου ή η ματιά του ορθολογιστή επιστήμονα; Εικαστικός αλλά και απόφοιτος του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, ο Τόλης Τατόλας επισημαίνει πως «ζούμε σε μια εποχή που τα όρια μεταξύ επιστήμης και τέχνης είναι θολά, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η λογική εξοστρακίζει το συναίσθημα». Και βάζει, με τον δικό του δημιουργικό τρόπο, την τέχνη και την επιστήμη να συνομιλήσουν στη νέα έκθεση έργων του με τίτλο «SP Urbanogram», η οποία φιλοξενείται στο Museu de Arte Brasileira του Σάο Πάολο. Περιλαμβάνει σχέδια, φωτογραφίες, βίντεο και εγκαταστάσεις που προέκυψαν από παλαιότερο ταξίδι του καλλιτέχνη στην πόλη το 2019 και τελεί υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στο Σάο Πάολο και του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας.
«Η έκθεση «SP Urbanogram» είναι το αποτέλεσμα της συμμετοχής μου στο πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών του Πανεπιστημίου FAAP (Fundaçao Armando Alvares Penteado) στο Σάο Πάολο, το 2019» εξηγεί ο Τόλης Τατόλας: «Εναυσμα αποτέλεσε η μεγάλη ανταπόκριση κοινού και κριτικών στα δύο open studios που έκανα κατά την τρίμηνη παραμονή μου. Οταν γύρισα λοιπόν στην Ελλάδα, μέσα στην πανδημία, συνέταξα και υπέβαλα μια ολοκληρωμένη πρόταση στο Museu de Arte Brasileira, η οποία εγκρίθηκε. Μέχρι τώρα έχω παρουσιάσει δουλειά μου στην Ελλάδα, στην Αυστρία, στην Τσεχία, στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία σε γκαλερί και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Αυτή είναι η πρώτη μου ατομική έκθεση σε μουσείο. Η προετοιμασία της ήταν μια γοητευτική πρόκληση. Σε όλο αυτό το εγχείρημα υπήρξαν αρωγοί το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Σάο Πάολο και ειδικά ο γενικός πρόξενος Στέλιος Χουρμουζιάδης, η ελληνική κοινότητα της πόλης και, φυσικά, η επιμελήτρια της έκθεσης Εύη Μπανιωτοπούλου. Είμαι ευγνώμων για την υποστήριξή τους».
Εξερευνώντας τις αντιθέσεις
Κατά τη διάρκεια της παλαιότερης επίσκεψής του στη Βραζιλία ο καλλιτέχνης είχε περπατήσει πολύ στο Σάο Παολο, σε «περιοχές με μεγάλες διαφορές μεταξύ τους, από τις περισσότερο έως τις λιγότερο ανεπτυγμένες και από τις κεντρικές έως τις περιφερειακές», για να γοητευτεί, αλλά και για να απορήσει, ακόμα και να τρομάξει με όσα είδε και όσα κατέγραψε με τον φωτογραφικό φακό του. Εκείνες οι βόλτες του έδωσαν άφθονο υλικό για δουλειά, υλικό το οποίο ήρθε να προστεθεί και να εξελίξει τη θεματική με την οποία ήδη ασχολούνταν. «Τα έργα της έκθεσης, συνέχεια της θεματικής της Δυστοπίας που με απασχολεί από το 2009, παρουσιάζουν το αποτέλεσμα της έντονης αστικοποίησης και των προβλημάτων που προκύπτουν από τη δημιουργία μιας megacity σε μια εποχή συνεχόμενης τεχνολογικής επανάστασης» λέει ο ίδιος: «Στο Σάο Πάολο προσπάθησα με τον δικό μου, διακριτικό ελπίζω, τρόπο και βάζοντας ενίοτε τη ζωή μου σε κίνδυνο να απαθανατίσω, να καταγράψω και αποδώσω ακραία φαινόμενα όπως η φτώχεια, η ανισότητα, η έλλειψη στέγης και η διακίνηση και χρήση ναρκωτικών. Η έκθεση «SP Urbanogram» έχει σαφή κοινωνικό/ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα, προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει το κοινό αλλά και να προειδοποιήσει, καθώς κατ’ εμέ το Σάο Πάολο είναι ο προάγγελος μιας τυπολογίας μελλοντικής πόλης». Σύμφωνα και με την επιμελήτρια της διοργάνωσης, την Εύη Μπανιωτοπούλου, βασικός άξονας είναι «η τέχνη ως επιστημονική έρευνα», με τον καλλιτέχνη να προσπαθεί να «εφαρμόσει μια ερευνητική μεθοδολογία στη δημιουργική του διαδικασία, βασιζόμενος στην αλληλουχία παρατήρηση/τεκμηρίωση/ανάλυση/σύνθεση».
Φαντασία και ρεαλισμός
Στα έργα που παρουσιάζονται περιλαμβάνονται σχέδια, φωτογραφίες, βίντεο, εγκαταστάσεις και ήχοι. Τα σχέδια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, σε εκείνα που ο καλλιτέχνης έκανε στο Σάο Πάολο και σε εκείνα που έκανε μετά την αναχώρησή του. Τα πρώτα είναι μια σειρά φανταστικών απόψεων της πόλης από ψηλά. Τα άλλα, υπό τον τίτλο «Untitled», καταγράφουν την ανάμνησή του από την πόλη, όπως αυτή έχει επηρεαστεί από πρόσφατα παγκόσμια γεγονότα, και δημιουργούν μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα. Οι φωτογραφίες, οι οποίες έχουν συχνά ως θέμα τους άστεγους της πόλης, έρχονται για να καταγγείλουν ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα παρουσιάζοντας τους ανθρώπους ως λεκέδες, ως εκζέματα στον αστικό ιστό αλλά και «με μια πιο αισιόδοξη ματιά, ως πεταλούδες που ξεπροβάλλουν μέσα από τη χρυσαλλίδα τους». Την έκθεση συμπληρώνουν το βίντεο «Epithelium», όπου το επιθήλιο-κάλυμμα του τίτλου αναφέρεται στα τσαλακωμένα χαρτιά που χρησιμοποιούν οι άστεγοι για να φτιάξουν τα προσωρινά καταφύγιά τους, το ηχητικό έργο «Suffocating», μια συμβολική αναφορά στην απόλυτη φτώχεια και στις καταστάσεις που στερούν από τον άνθρωπο το απαραίτητο για την επιβίωσή του οξυγόνο, και το έργο «SP Dreamin», ζωγραφισμένο σε δύο κουβέρτες όπως εκείνες που χρησιμοποιούν οι άστεγοι. Δύο κουβέρτες που κρεμασμένες στον κυρίως χώρο του Museu de Arte Brasileira υπενθυμίζουν στον επισκέπτη το πρόβλημα, προβάλλοντας την ίδια στιγμή ως «λάβαρα της ανθρώπινης επιμονής και ελπίδας».
