Σε ένα σημείωμα, που θα αποπειραθεί να αποτυπώσει μια κατάσταση μεταξύ φθοράς και ελπίδας, ποια από τις δύο λέξεις «δικαιούται» να γίνει τίτλος; Η ελπίδα ή η φθορά; Διαλέγω την ελπίδα, αν και είναι πιο ηχηρή η παρουσία της φθοράς.
Αν κάποιος μας παρατηρούσε τις τελευταίες ημέρες από μακριά, αν ακολουθούσε τις διαδοχικές σκηνές του δράματος, αν άκουγε δηλώσεις και παραινέσεις, θα μπορούσε εύκολα να πεισθεί ότι η φθορά μένει πίσω και στη μεγάλη κίνηση οι δυνάμεις της ελπίδας, ως εκφραζόμενη λαϊκή ενέργεια, είναι εδώ απαιτητικές, εν δυνάμει νικηφόρες, σε μια στιγμή ανύψωσης του εαυτού τους στο βάθρο της αξιοπρέπειας, συνεπώς και της εν δυνάμει κατανίκησης της φθοράς.
Η τελευταία εβδομάδα κατακλύστηκε από έναν οφειλόμενο ύμνο στην αξιοπρεπή παρουσία, διαδρομή και στάση μπροστά στον κίνδυνο και στον φόβο του θανάτου, που χαρακτήριζε τη Φώφη Γεννηματά. Η λέξη «ήθος» ακούστηκε ως πράξη και ως αίτημα, όσο ποτέ δεν είχε ακουστεί τα τελευταία μεταπολιτευτικά χρόνια. Αν το ήθος ως αξιοπρέπεια αποκρυσταλλώνει έναν τρόπο ζωής, αυτός δοκιμάζεται μπροστά στον κίνδυνο, εκεί βρίσκει υπόσταση, αντέχει ή χάνεται.
Για πολλά χρόνια, η ελληνική κοινωνία, μέσα σε μια συνθήκη άκοπης σχετικής ευμάρειας και συνακόλουθης σχετικής ασφάλειας, αρνήθηκε να σταθεί με θάρρος και αξιοπρέπεια μπροστά σε κάθε δύσκολο δεδομένο, που συνοδεύει κάθε κοινότητα ανθρώπων στον χρόνο. Περιορισμένοι πόροι, ανάγκη ορθολογικού σχεδιασμού, αποδοχή του υπαρκτού κόσμου, αναγνώριση των ορίων, επίγνωση αδυναμιών και δυνατοτήτων. Η άρνηση την καθόρισε. Πρόκειται για άρνηση του κινδύνου, δηλαδή για τον φόβο μπροστά στη μάχη της αντιμετώπισής του.
Η πολιτική σύγκρουση που προκύπτει, καθώς η αναπόδραστη κρίση πέφτει σαν καταιγίδα, προσπερνάει εύκολα κάθε αναγκαία προϋπόθεση της δημοκρατικής αντιπαράθεσης. Ο παροξυσμός κερδίζει, ο αντίπαλος γίνεται εχθρός, ο βίαιος λόγος δεν σέβεται το πρόσωπο του άλλου, αυτό που θα γινόταν αντικείμενο επίκλησης και ανάγκης πολιτικού ήθους χλευάζεται ως αδυναμία και καταψηφίζεται ως αναποτελεσματικότητα. Η δημοκρατική στάση θα βρεθεί στο όριο της ήττας της.
Μέσα σε τέτοιες συνθήκες «ιδανικά δουλεύει η φθορά». Αποσυναρμολογεί και διαβρώνει. Και απομακρύνεται το ενδεχόμενο της κοινής πορείας. Το κοινωνικό σώμα διχάζεται και η απώλεια του αυτοσεβασμού του είναι ο θρίαμβός της. Μέσα σε αυτό το κενό μεγαλώνει ταυτόχρονα η ανάγκη αντιμετώπισής του, η απουσία προοπτικής φέρνει στο φως τα θεμελιώδη αιτήματα της δημόσιας αξιοπρέπειας και του ήθους, ως προϋποθέσεις δημοκρατίας.
Στη Μητρόπολη Αθηνών, την περασμένη Τετάρτη, δίπλα στη Φώφη Γεννηματά, ως αναπόσπαστο μέρος της εξόδιας ακολουθίας, με συμμετοχή εκλεγμένων αντιπροσώπων, ακούστηκαν λόγοι κοινής αγωνίας και ενότητας, που δίνουν ίσως μια ελπίδα στην ελπίδα.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
