Ο Τσιτσιπάς, οι influencers και το εμβόλιο

Η δήλωση του Στέφανου Τσιτσιπά ότι παραμένει ανεμβολίαστος επειδή ο εμβολιασμός δεν έχει γίνει υποχρεωτικός δημιούργησε πληθώρα αντιδράσεων. Αφενός γιατί ο έλληνας τενίστας είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στη νεολαία και αφετέρου διότι συμμετείχε στην επικοινωνιακή εκστρατεία της ελληνικής κυβέρνησης «Μένουμε ασφαλείς». Με νεότερες δηλώσεις του ο κ. Τσιτσιπάς διευκρίνισε ότι δεν είναι αντιεμβολιαστής. «Απλώς δεν βλέπω λόγο για κάποιον στη δική μου ηλικία να χρειαστεί να εμβολιαστεί» συμπλήρωσε αναπαράγοντας τη θεωρία της προτιμότερης ανοσίας από φυσική νόσηση, την οποία διαδίδουν ορισμένοι αντιεμβολιαστές, παρότι έχει προ πολλού απορριφθεί από ειδικούς επιστήμονες.

Την ίδια ημέρα, ένα άλλο μεγάλο όνομα του παγκόσμιου τένις, ο Ράφα Ναδάλ, δήλωσε ότι ο εμβολιασμός είναι ο μοναδικός τρόπος να βγούμε από τον εφιάλτη του τελευταίου έτους. «Με τόσες χαμένες ζωές, αν είμαστε υπεύθυνοι άνθρωποι, θα πρέπει να κάνουμε το εμβόλιο» τόνισε χαρακτηριστικά. Ούτε ο ισπανός τενίστας βέβαια έχει εμβολιαστεί, αλλά υποσημείωσε ότι θα λάβει το εμβόλιο «όταν έχει τη δυνατότητα». Αντίθετα, ο Ρότζερ Φέντερερ έχει δηλώσει από τον Μάιο ότι ολοκλήρωσε τον εμβολιασμό του, σε αντίθεση με τον Νόβακ Τζόκοβιτς που δηλώνει κατά της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού στους αθλητές. Πρόσφατα, ο Σέρβος διευκρίνισε ότι δεν πρόκειται να αποκαλύψει αν εμβολιάστηκε καθώς πρόκειται για «προσωπική υπόθεση».

Το απόρρητο των ιατρικών δεδομένων τους επικαλούνται ουκ ολίγοι αθλητές και καλλιτέχνες που δεν αποκαλύπτουν το εμβολιαστικό στάτους τους. Πιθανότατα βέβαια δεν λένε δημοσίως ότι έχουν εμβολιαστεί υπό τον φόβο ότι θα δυσαρεστήσουν κάποιους από τους οπαδούς τους που είτε διστάζουν είτε είναι αρνητές.

Μεγάλη Αικατερίνη, η πρώτη… influencer

Το 1768, η αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β’ (Μεγάλη Αικατερίνη) εμβολιάστηκε κατά της ευλογιάς, προτρέποντας τα μέλη της Αυλής και τους υπηκόους της να πράξουν το ίδιο. Αν και τότε δεν υπήρχαν ΜΜΕ και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η είδηση διαδόθηκε ταχύτατα και εκατομμύρια Ρώσοι ακολούθησαν το παράδειγμά της, με αποτέλεσμα η φονική επιδημία να ελεγχθεί.

Σχεδόν δύο αιώνες μετά τη Μεγάλη Αικατερίνη, ο Ελβις Πρίσλεϊ εμβολιάστηκε δημόσια κατά της πολιομυελίτιδας, παρακινώντας χιλιάδες Αμερικανούς και κυρίως νέους και εφήβους να εμβολιαστούν μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Από τον Πελέ στον Δαλάι Λάμα

Η ανάγκη ελέγχου της πανδημίας της COVID-19 μέσω των μαζικών εμβολιασμών επανέφερε στο προσκήνιο τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Αστέρες του Χόλιγουντ στις ΗΠΑ, αλλά και του Μπόλιγουντ στην Ινδία δέχθηκαν το «τσίμπημα» σε κοινή θέα, ενώ το ίδιο έπραξαν καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, πολιτικοί και ηγέτες σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ο Πελέ, η Ντόλι Πάρτον, ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ, ο Δαλάι Λάμα και ο Χάρισον Φορντ ήταν μερικοί μόνο από τους διάσημους που έσπευσαν να εμβολιαστούν τις πρώτες εβδομάδες από τη διάθεση των σκευασμάτων, στέλνοντας σαφές μήνυμα υπέρ της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας των εμβολίων.

Ουκ ολίγοι ακολούθησαν την παραίνεση, αναρτώντας στα κοινωνικά δίκτυα φωτογραφίες και βίντεο από τη στιγμή του εμβολιασμού τους (οι λεγόμενες «vaxxie», από τη σύντμηση του vax [εμβόλιο] και της selfie). Πόσο καθοριστική είναι όμως για το εμβολιαστικό πρόγραμμα η επιρροή της δημόσιας εικόνας ή των δηλώσεων δημοφιλών προσώπων;

Διασημότητες και δημόσια υγεία

«Η επίδραση, θετική ή αρνητική, των διασημοτήτων στη δημόσια υγεία έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας λόγω των πολλαπλών μηχανισμών επηρεασμού της κοινής γνώμης, όπως η οικονομική, αισθητική και κοινωνική υπεροχή» λέει στο «Βήμα» ο Βασίλειος Μαργαρίτης, αναπληρωτής καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Walden University στις ΗΠΑ.

Οπως αναφέρει, ένα χαρακτηριστικό θετικό παράδειγμα ήταν η παρότρυνση της Αντζελίνα Τζολί το 2013 για έλεγχο του γονιδίου BRCA1 για τον καρκίνο του μαστού, που οδήγησε σε σημαντική αύξηση (2,5 φορές) στον αριθμό των ελέγχων στις ΗΠΑ επί δύο μήνες. Στον αντίποδα, υπάρχει το αρνητικό παράδειγμα του Τζιμ Κάρεϊ που το 2009 αρθρογραφούσε κατά των εμβολίων συμβάλλοντας στην επανεμφάνιση της ιλαράς στις ΗΠΑ.

Bραχυχρόνια αλλά σημαντική η επιρροή των celebrities

«Αν και η επίδραση δεν φαίνεται να διαρκεί περισσότερο από μερικούς μήνες ή χρονιά, ενδέχεται να είναι πολύ σημαντική σε υγειονομικές κρίσεις όπως οι καμπάνιες εμβολιασμού, εν προκειμένω κατά της COVID ή άλλων μέτρων πρόληψης, όπως κατά του AIDS» επισημαίνει ο καθηγητής Βασίλειος Μαργαρίτης, καλώντας τις υγειονομικές αρχές να «εκμεταλλευτούν» την όποια επιρροή των celebrities για την αγωγή υγείας του πληθυσμού.

Οταν σπέρνουν την αμφιβολία οι ειδικοί

Ιδανικά, το ευρύ κοινό θα έπρεπε να εμπιστεύεται τους ειδικούς προκειμένου να αποφασίσει αν θα εμβολιαστεί, και όχι να αναμένει τις απόψεις καλλιτεχνών και αθλητών. Τι γίνεται όμως όταν οι κατ’ εξοχήν ειδικοί μιλούν κατά του εμβολίου, και μάλιστα από δημόσιο βήμα;

Προβληματισμό προκαλεί η περίπτωση του Δημητρίου Κούβελα, καθηγητή Κλινικής Φαρμακολογίας του ΑΠΘ, ο οποίος – παρότι έχει εμβολιαστεί – με διαδοχικές δηλώσεις του υποδαυλίζει τον σκεπτικισμό αρκετών πολιτών απέναντι στο εμβόλιο. Πριν από λίγες ημέρες μέσω ανάρτησής του στο Facebook κάλεσε τον Νίκο Χαρδαλιά, που προ ημερών υποβλήθηκε σε αγγειοπλαστική στεφανιαίων αγγείων, και τους θεράποντες ιατρούς του «να υποβάλουν κίτρινη κάρτα στον ΕΟΦ, δυνητικής ανεπιθύμητης δράσης του εμβολίου κατά της COVID-19 στο οποίο υπεβλήθη», καθώς όπως συμπληρώνει ο καθηγητής, το «οξύ στεφανιαίο σύνδρομο περιγράφεται στις αναμενόμενες ανεπιθύμητες δράσεις των εν λόγω εμβολίων».

Το γεγονός ότι ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας έχει εμβολιαστεί πριν από οκτώ μήνες, ενώ είχε ιστορικό στεφανιαίας νόσου, επισημάνθηκε από ειδήμονες του χώρου, όπως οι καθηγητές Βασίλης Βασιλικός, Αχιλλέας Γραβάνης, Στέλιος Λουκίδης κ.ά. Αυτό όμως δεν εμπόδισε δεκάδες χιλιάδες χρήστες να κοινοποιήσουν την ανάρτηση του κ. Κούβελα, διασπείροντας ταυτόχρονα αστήρικτες φήμες που συνέδεαν τον εμβολιασμό με πιθανές και απίθανες παθήσεις που εμφανίστηκαν στους ίδιους ή οικείους τους.

Με νεότερη ανάρτησή του, ο καθηγητής Κούβελας καλούσε τις εγκύους να μην εμβολιαστούν, εισπράττοντας μάλιστα τα εγκωμιαστικά σχόλια του πρώην υπουργού Υγείας Παύλου Πολάκη που κοινοποίησε την εν λόγω ανάρτηση.

Είναι προφανές ότι η «ζημιά» που προκαλείται στο εμβολιαστικό πρόγραμμα από αντίστοιχες δηλώσεις ειδικών ιατρών και καθηγητών είναι πολλαπλάσια σε σύγκριση με τις εντυπώσεις που αφήνει η αρνητική δήλωση ενός τενίστα, και γι’ αυτό οι ειδικοί δημόσιας υγείας συστήνουν αυτοσυγκράτηση και αυτοέλεγχο, ειδικά σε περιόδους κρίσεων.