Χιλιάδες έλληνες τηλεθεατές τα τελευταία δύο χρόνια παρακολουθούν σειρές που έχουν ξαναδεί, ακόμη και παραπάνω από μία φορές, στο Mega, ένα κανάλι που ουσιαστικά έχει διακόψει τη λειτουργία του και η άδειά του είναι σε εκκρεμότητα. Το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παράδοξο, αλλά μάλλον δεν είναι και τόσο, αν αναλογιστούμε τη σημασία του συγκεκριμένου σταθμού τις τελευταίες δεκαετίες.
Με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, η οικονομική κατάσταση των ιδιωτικών καναλιών (που πάντοτε υπήρξε προβληματική) επιδεινώθηκε. Κυβερνητικές πρωτοβουλίες για την αναδιανομή της τηλεοπτικής πίτας έφεραν το κλείσιμο του ιδιωτικού καναλιού που πρωταγωνίστησε για σχεδόν τριάντα χρόνια στην ελληνική τηλεόραση, του Mega Channel. Τα τελευταία δύο χρόνια αυτό παίζει αποκλειστικά σχεδόν επαναλήψεις γνωστών ελληνικών σειρών, κερδίζοντας την τρίτη θέση στη γενική τηλεθέαση. Μια τάση που μπορεί να αποδοθεί σε μια νοσταλγική διάθεση του ελληνικού τηλεοπτικού κοινού, για τηλεόραση πιο πλούσια σε μυθοπλαστικό περιεχόμενο, ανάλογο των παραγωγών που συχνά είχε πετύχει ο συγκεκριμένος σταθμός.
Εκτός όμως από την «παλιά καλή» τηλεόραση, οι έλληνες τηλεθεατές φαίνεται να νοσταλγούν μια κοινωνία οικονομικά πιο εύρωστη και κοινωνικά πιο σταθερή από τη σημερινή, δεδομένων των αλλαγών που βιώνουν (οικονομική κρίση, Μεταναστευτικό, παγκοσμιοποίηση, ψηφιακές τεχνολογίες). Τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα οι τηλεοπτικές σειρές προκαλούν και ενισχύουν αυτά τα συναισθήματα μέσα από διάφορες λειτουργίες, φέρνουν το κοινό σε επαφή με το πρόσφατο παρελθόν, τη συλλογική ή ατομική ιστορία των τηλεθεατών, οι οποίοι παρακολουθούν όσα αισθάνονται ότι έχουν χαθεί λόγω της τρέχουσας συγκυρίας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι σειρές του Mega που καταγράφουν τις μεγαλύτερες τηλεθεάσεις κατά την AGB Nielsen αναφέρονται σε κοινωνικές καταστάσεις πριν από το ξέσπασμα της κρίσης («Είσαι το ταίρι μου», «Πενήντα-πενήντα», «Η ζωή της άλλης»). Επίσης ενδιαφέρον είναι ότι οι σειρές αυτές δεν εμφανίζουν επιτυχία μόνο σε μεγάλες ηλικίες ή ομάδες χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Αντίθετα, νέες γυναίκες, άτομα υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου και παιδιά έλκονται από ελληνικές εκδοχές της κωμωδίας καταστάσεων ενώ γυναίκες του λεγόμενου «δυναμικού κοινού», ηλικίας 18-34 ετών, παρακολουθούν σύγχρονες σαπουνόπερες σε επανάληψη.
Είναι προφανές ότι η υψηλή τηλεθέαση των επαναλήψεων αποδεικνύει τη δημοφιλία του σταθμού Mega, ειδικά στο ψυχαγωγικό του μέρος. Αποτελεί όμως σημαντική ένδειξη και για την αντίσταση του τηλεοπτικού κοινού στην αλλαγή του ευρύτερου επικοινωνιακού πεδίου την περίοδο της κρίσης. Η έλλειψη οικονομικών πόρων για νέες παραγωγές επιβάλλει στα κανάλια την επανάληψη παλαιότερων προγραμμάτων, ιδίως σειρών που παρουσιάζουν εικόνες από την καθημερινότητα όχι πολύ μακρινών χρονικά περιόδων, που οι τηλεθεατές ζούσαν τις «παλιές καλές εποχές», παρακολουθώντας τους πρωταγωνιστές να πραγματοποιούν εξόδους, να αγοράζουν πολυτελή είδη, να πηγαίνουν διακοπές, κ.ά. Οι επαναλήψεις αυτές επαναφέρουν με κάποιους όρους τον καταναλωτικό εαυτό που χάνεται, τα μέσα προσωπικής ολοκλήρωσης του παρελθόντος που δεν είναι πια εύκολα προσβάσιμα.
Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι η νοσταλγική τηλεθέαση δεν εμφανίζεται πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό. Η περίπτωση των ταινιών του παλιού ελληνικού κινηματογράφου και της πολύσημης ηθογραφίας του συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να σημειώνουν υψηλά νούμερα τηλεθέασης. Τέλος, το φαινόμενο αφορά έντονα και τους χρήστες του Διαδικτύου που αναρτούν και κάνουν viral σκηνές και ατάκες ελληνικών σειρών ακόμη και στο αχανές διαδραστικό και παγκοσμιοποιημένο ψηφιακό περιβάλλον.
Η κυρία Αλέκα Σταματιάδη είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ