Το τέλος του πειραματισμού

Υστερα από 10 χρόνια πειραματισμού σε επίπεδο νομισματικής πολιτικής, η πίστωση στις παγκόσμιες αγορές αρχίζει να μειώνεται. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) συνεχίζει αποφασιστικά στην οδό της αύξησης των επιτοκίων και εξακολουθεί να αφήνει να εννοηθεί ότι το μέλλον επιφυλάσσει περισσότερο, παρά λιγότερο, αυστηρή νομισματική πολιτική. Παράλληλα, η Τράπεζα της Ιαπωνίας εξετάζει πιθανές οδούς διεξόδου από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που ακολουθεί, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) κάνει συζητήσεις περί περιορισμού (tapering).

Η βασική πρόταση στην οικονομική και στη νομισματική πολιτική μετά τα χαμηλά του 2008 ήταν η πιστωτική επέκταση, δηλαδή η αύξηση της πίστωσης με στόχο την ανάκαμψη της οικονομίας. Ωστόσο αυτό που κάποτε λειτουργούσε υποστηρικτικά, σήμερα έχει μετατραπεί σε εθισμό –σε τέτοιον βαθμό μάλιστα ώστε μια απότομη διακοπή της ροής πιστώσεων θα οδηγήσει σε σοβαρό σύνδρομο στέρησης.

Παρά τις συζητήσεις περί πιο επιθετικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών, αν η ροή των πιστώσεων περιοριστεί υπάρχει ο κίνδυνος τα ποσοστά ανάπτυξης ως το τέλος του έτους να διαμορφωθούν σε επίπεδα ύφεσης. Εμείς οι οικονομολόγοι δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτε για το τι κρύβεται μέσα στο «κουτί της Πανδώρας» που ονομάζεται οικονομία. Αντί για αυτό, συνηθίζουμε να εξετάζουμε «τι πετάγεται» έξω από αυτό το κουτί –κέρδη, παραγωγικότητα, πληθωρισμός και απασχόληση είναι κάποια από αυτά.

Το πρόβλημα της συγκεκριμένης τακτικής ωστόσο είναι ότι προσπαθούμε να προβλέψουμε την πορεία της οικονομίας χρησιμοποιώντας στοιχεία που στην πραγματικότητα αποτελούν αντιδράσεις απέναντι σε όσα προσπαθούμε να προβλέψουμε. Για να το αντισταθμίσουμε κάπως αυτό, προσπαθούμε να εξετάσουμε τι πραγματικά καθοδηγεί την οικονομία: την τιμή του χρήματος, το μέγεθος της πίστωσης και την ενέργεια.

Η τιμή του χρήματος, δηλαδή τα επιτόκια, αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα που χρησιμοποιούμε. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε το μέγεθος της πίστωσης για να υπολογίσουμε την ταχύτητα και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Η ενέργεια συνδέεται με οτιδήποτε κάνουμε καθημερινά, επομένως αποτελεί βασικό παράγοντα και –κυρίως –κόστος για την οικονομία.

Κάθε φορά που παρουσιαζόταν μια δυσκολία, η απάντηση ήταν η ίδια: περισσότερη χρηματοδότηση. Σήμερα ωστόσο οι κεντρικές τράπεζες αμφισβητούν ανοιχτά αυτή την πολιτική. Τόσο η Fed όσο και η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας λαμβάνουν δυναμικά μέτρα μείωσης του δείκτη μεταβολής χρηματοδότησης (credit impulse). Αυτό σημαίνει ότι αν δεν υπάρξουν νέες μεταρρυθμίσεις ή φοροαπαλλαγές, η αμερικανική και η παγκόσμια οικονομία θα παρουσιάσουν σημαντική επιβράδυνση ως τα τέλη του τρέχοντος έτους.

Αυτό με τη σειρά του είναι επίσης ακριβώς αυτό που θέλουν να αποφύγουν οι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής όταν προσπαθούν να αναστείλουν τον επιχειρηματικό κύκλο.

Αν η πίστωση έχει αποτελέσει το μόνο εργαλείο διαχείρισης της οικονομίας τα τελευταία 10 χρόνια, τότε ίσως αν τα τρία στοιχεία στο «κουτί της Πανδώρας» –η τιμή του χρήματος, η πίστωση και η ενέργεια –έχουν αρχίσει να βγάζουν καπνούς, αυτό θα πρέπει να κινητοποιήσει την προσοχή μας.

Με δεδομένο ότι ο πληθωρισμός κυμαίνεται χαμηλότερα, εκτιμούμε ότι ο κύκλος αύξησης των επιτοκίων πλησιάζει στο τέλος του και ότι το ίδιο ισχύει για τις συζητήσεις περί υιοθέτησης μιας πιο επιθετικής πολιτικής. Αυτό με τη σειρά του προβλέπουμε ότι θα οδηγήσει σε μια δυναμική επιστροφή στα προϊόντα σταθερού εισοδήματος και στον χρυσό, καθώς και σε ορισμένο βαθμό κινδύνου για τις μετοχές. Αναγνωρίζουμε επίσης ότι τόσο οι γενικές οικονομικές εκτιμήσεις όσο και οι επενδυτές θεωρούν ότι υπάρχει άπλετος χρόνος προσαρμογής. Ο χρόνος όμως έχει την τάση να ξεγελά ακόμα και όσους τον παρακολουθούν στενά, πόσω μάλλον αυτούς που τους παρασύρει η επιθυμία.

O κ. Steen Jakobsen είναι επικεφαλής οικονομολόγος και επικεφαλής Επενδύσεων της Saxo Bank.