Ρίμας Τούμινας: «Η Επίδαυρος είναι το όγδοο θαύμα»

Οι πρόβες του θιάσου έγιναν στη Μόσχα. Οι πρόβες του Χορού στην Αθήνα. Ανάμεσα στο θέατρο Βαχτάνγκοφ και στο δικό μας Εθνικό μια νοητή γέφυρα οδηγεί την προσεχή Παρασκευή (και Σάββατο) στην Επίδαυρο. Εκεί θα κάνει πρεμιέρα ο «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Ρίμας Τούμινας (Rimas Tuminas, 1952), σε μια συμπαραγωγή των δύο θεάτρων –και σε δύο γλώσσες.

Γεννημένος στο Κέλμε της Λιθουανίας, ο Τούμινας είναι σήμερα μία από τις σημαντικότερες θεατρικές προσωπικότητες. Από το 2007 διευθύνει το θέατρο Βαχτάνγκοφ της Μόσχας ενώ από το 2012 διοργανώνει το ετήσιο φεστιβάλ «Vasara». Με βραβεία και περγαμηνές, αποτελεί ένα από τα διεθνή και ισχυρά ονόματα της χώρας του, ενώ ορισμένες από τις παραστάσεις του έχουν γνωρίσει την παγκόσμια αναγνώριση –«Ευγένιος Ονιέγκιν», «Θείος Βάνιας», «Μασκαράτα».

Στη συνέντευξή του στο «Βήμα» ο ρώσος θεατράνθρωπος δεν κρύβει τον θαυμασμό του για το αρχαίο δράμα και το θέατρο που θα φιλοξενήσει την παράστασή του.

«Την πρωτοβουλία για την παράσταση αυτή είχε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Ο Στάθης Λιβαθινός. O Στάθης έχει αποφοιτήσει από το Θεατρικό Ινστιτούτο της Ρωσίας, όπως και εγώ. Γνωρίζει καλά το ρωσικό θέατρο, γι’ αυτό άλλωστε μας πρότεινε αυτή τη συνεργασία. Για το Θέατρο Βαχτάνγκοφ είναι μια εξαιρετική, μαγευτική θα έλεγα, πρόκληση. Οι καλύτεροι θίασοι της Ευρώπης εύχονται να τους δοθεί μια αντίστοιχη ευκαιρία να παίξουν στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Αυτό το καλοκαίρι οι ηθοποιοί του Βαχτάνγκοφ θα έχουν τη δυνατότητα, για πρώτη φορά, να πατήσουν το πόδι τους σε αυτόν τον ιερό χώρο».

«Για εμένα προσωπικά είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτό το πείραμα. Μετά τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη που ανέβασα σε έναν ανοιχτό χώρο, ένα στάδιο, στο Ελσίνκι, ο Οιδίπους θα είναι κάτι πολύ πιο ουσιώδες και μεγαλειώδες. Η σοφόκλεια τραγωδία είναι εξαιρετικά σύγχρονη, επίκαιρη. Το αρχαίο δράμα έχει επηρεάσει ποιητές και δραματουργούς μέσα στους αιώνες, όπως ο Σαίξπηρ, ο Λέσινγκ, ο Σίλερ, ο Γκαίτε, ο Πούσκιν, ο Μπάιρον, ο Σέλεϊ, ο Ανούιγ. Ο Πούσκιν είχε γράψει ότι κάθε καλλιεργημένος Ευρωπαίος πρέπει να γνωρίσει τα αθάνατα έργα του αρχαίου πνεύματος. Προσωπικά πιστεύω ότι ο Σοφοκλής είναι ο πιο ισχυρός συγγραφέας των αρχαίων χρόνων. Οι σκηνοθέτες πρέπει να ανεβάζουν διαρκώς αυτά τα έργα, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ξανά και ξανά. Είναι όπως οι αθάνατες μελωδίες που δεν τις ξεπερνά ο χρόνος ποτέ. Αυτή η μελωδία είναι τόσο οικεία για εμένα που νομίζω ότι έχω το δικαίωμα να την τραγουδήσω».

«Ελπίζω να δημιουργήσω μια παράσταση για δύο εξαιρετικά σημαντικά πράγματα στη ζωή: την αρετή και την τιμή. Μια ιστορία για έναν ηγέτη, για έναν άνδρα δυνατό, ικανό να αναγνωρίσει τις αμαρτίες του και να αποδεχθεί την τιμωρία: εξορία και φτώχεια ως το τέλος της ζωής του. Ο Οιδίπους τιμωρεί τον εαυτό του για το έγκλημά του. Είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς στη σημερινή πραγματικότητα έναν αντίστοιχο άνδρα. Οι περισσότεροι άνδρες της εξουσίας, οι ηγέτες, δεν θεωρούν τους εαυτούς τους ενόχους για τίποτε. Ολα τους επιτρέπονται, όλα γίνονται αποδεκτά. Ηρθε η εποχή να θυμηθούμε την αρετή και την τιμή».

«Χωρίς να μιλάμε για τον χαρακτήρα, τις συνθήκες και τη μοίρα του, Οιδίπους σήμερα είναι ο πατέρας μου. Υπήρχαν τιτάνες στη γενιά του. Σήμερα χάθηκαν».

«Το έργο ενώνει Ελληνες και Ρώσους. Η παράσταση είναι σε δύο γλώσσες. Είναι μια ευχάριστη συνάντηση και μια ενδιαφέρουσα περιπέτεια. Είναι ένα ρίσκο, αλλά ένας από τους βασικούς στόχους του θεάτρου είναι να ανταποκρίνεσαι σε προκλήσεις και ρίσκα. Ελπίζω σε ευφάνταστες προκλήσεις. Εχω εμπιστοσύνη και όχι φόβο. Μας φαντάζομαι να περνάμε βραδιές σε μπαρ με έλληνες ηθοποιούς και να βρίσκουμε κοινή γλώσσα. Η δική μας η δουλειά από εδώ όσο και του Εθνικού Θεάτρου στην Ελλάδα δένει, ταιριάζει. Οι μελωδίες του δικού μας Φάουστας Λάτενας ενώνονται με τα χορικά του Θοδωρή Αμπαζή. Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον και μπορούμε να βρούμε μια κοινή συνισταμένη για αυτή την τραγωδία».

«Δεν σκοπεύουμε να αναπαραστήσουμε έναν αρχαίο τρόπο ερμηνείας. Η ιστορία του Οιδίποδα είναι αιώνια αλλά τώρα μας ενδιαφέρει ο μοντέρνος θεατής, όχι μια μικρή ομάδα ιστορικών του θεάτρου. Γι’ αυτό και θέλουμε να την παρουσιάσουμε με σύγχρονα μέσα. Σήμερα το θέατρο μοιάζει να συγχωνεύει πολλά, να σπάει τα σύνορα. Πρόκειται για ένα αρμονικό σύμπαν. Ολοι οι άνθρωποι αγαπούν, μισούν και υποφέρουν με τον ίδιο τρόπο, ανεξαρτήτως της καταγωγής τους. Αλήθεια, υπάρχει εθνικότητα για τον πόνο; Εχω κουραστεί με τις παρομοιώσεις. Το πνεύμα του θεάτρου είναι παγκόσμιο. Και ούτε υπάρχουν διαφορετικές σχολές. Μία είναι η σχολή, η σχολή του ταλέντου. Και αυτή εμπιστεύομαι –είναι θεϊκή».

«Η Επίδαυρος είναι το όγδοο θαύμα. Είναι κάτι ιερό, λαμπερό».

«Το ρωσικό θέατρο υπενθυμίζει τον θάνατο. Είναι ισχυρό γιατί δεν φοβάται. Ακολουθεί τον δρόμο της ζωής χωρίς να ξεχνά τον θάνατο. Και η δύναμή του είναι αυτό που το κάνει δημοφιλές».

«Το θέατρο είναι χώρος ειρήνης. Η ιστορία του ανθρώπου είναι η ιστορία μεγάλων αυτοκρατοριών που ανέτειλαν και εξαφανίστηκαν. Σήμερα όλα τα σημάδια οδηγούν στην ανατολή μιας άλλης αυτοκρατορίας. Και αυτό με θλίβει. Πιστεύω ότι κατά τη διάρκεια των σημερινών κατακλυσμών πρέπει να αποφασίσουμε και να διαλέξουμε, να μη βιαζόμαστε να κατηγορούμε. Δεν θα γίνουν πόλεμοι αν κάνουμε απλά και ειρηνικά τη δουλειά μας, αν ασχολούμαστε με τον κήπο μας. Πρέπει να αποφεύγουμε τις οικονομικές και πολιτικές παγίδες. Πρέπει να αφήνουμε την τέχνη και το θέατρο να μας παγιδεύσουν. Σκοπός του θεάτρου είναι να φέρνει ειρήνη και αρμονία στην ψυχή του ανθρώπου. Οταν κάποιος ή κάτι καταστρέφουν την αρμονία, το θέατρο είναι αυτό που πρέπει να την επαναφέρει. Συνειδητοποιώ ότι αυτό μπορεί να γίνεται αενάως και ότι μπορεί να μας νικήσει. Αλλά αυτός είναι ο τρόπος μας. Κάποιος συγκρούεται με τη ζωή και κάποιος δημιουργεί νέα ζωή. Ετσι θα έπρεπε να συμβαίνει».

«Στην Ελλάδα έχω ξαναέρθει, αλλά πρέπει να ολομολογήσω ότι δεν γνωρίζω ιδιαίτερα το σύγχρονο ελληνικό θέατρο. Ελπίζω όμως ότι η συνάντηση και η συνεργασία για αυτή την παράσταση θα με οδηγήσουν σε μια βαθύτερη γνώση».