Νέες εκλογές, τα ίδια προβλήματα: σε αυτή τη φράση θα μπορούσε να συνοψιστεί το αποτέλεσμα των γενικών εκλογών της περασμένης Κυριακής στην Ισπανία. Το Λαϊκό Κόμμα (PP) υπό τον Μαριάνο Ραχόι κέρδισε για δεύτερη φορά μέσα σε έξι μήνες, εξασφαλίζοντας το 33% των ψήφων και 137 έδρες στο Κοινοβούλιο, 39 όμως λιγότερες από αυτές που χρειαζόταν για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Μεγάλη έκπληξη των εκλογών ήταν η τρίτη θέση που απέσπασε ο αριστερός συνασπισμός των Unidos Podemos, διαψεύδοντας τις δημοσκοπήσεις που τον ήθελαν στη δεύτερη θέση αντί των Σοσιαλιστών (PSOE). Ωστόσο το κόμμα του Πάμπλο Ιγκλέσιας δεν κατάφερε με το 21% των ψήφων να κερδίσει πάνω από 71 έδρες, σε αντίθεση με το PSOE που ήρθε δεύτερο με το 23% των ψήφων και 85 έδρες. Ο Ραχόι δήλωσε ότι «το Λαϊκό Κόμμα απαιτεί το δικαίωμα να κυβερνήσει» αλλά όλοι οι πιθανοί εταίροι του προς το παρόν είναι απρόθυμοι.
Γιατί όμως η Ισπανία βρίσκεται και πάλι μπροστά στο ενδεχόμενο αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης; Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι οι Ισπανοί ψηφοφόροι φοβήθηκαν πως με τους Podemos σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό «θα είχαν την ίδια μοίρα με τους Ελληνες». Αλλοι θεωρούν ότι μερικοί είναι σχετικά ευχαριστημένοι από την ευημερία των αριθμών, παρά την παρατηρούμενη επιβράδυνση στην ανάκαμψη και τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα. Ενώ και το σοκ από το Brexit ενδεχομένως να έπεισε κάποιους να επιστρέψουν στη γνώριμη «αγκαλιά» των κομμάτων του κατεστημένου.
Διχασμένο το Κοινοβούλιο


Γεγονός είναι ότι οι Ισπανοί απέρριψαν μια ριζοσπαστική αλλαγή στο πολιτικό status quo της χώρας. Παρότι το αποτέλεσμα των εκλογών δεν διαφέρει πολύ από εκείνο του περασμένου Δεκεμβρίου, το PP ήταν το μοναδικό κόμμα που κατάφερε να αυξήσει τις έδρες του και συνεπώς βελτίωσε τις πιθανότητές του να σχηματίσει κυβέρνηση. Το ισπανικό Κοινοβούλιο παραμένει διχασμένο μεταξύ της Αριστεράς, με το PSOE και τους Unidos Podemos να καταλαμβάνουν συνολικά 156 από τις 350 έδρες, και της Δεξιάς, με το PP και το κεντροδεξιό Ciudadanos (που ήρθε τέταρτο), με συνολικά 169 έδρες. Χωρίς τους Σοσιαλιστές, το PP θα μπορούσε να βρεθεί σε έναν συνασπισμό με τους Ciudadanos και δύο μικρότερα περιφερειακά κόμματα, αλλά δεν θα είχαν την απόλυτη πλειοψηφία. Παρότι το Ciudadanos προεκλογικά απέρριπτε την πιθανότητα συνεργασίας με το PP, αναλυτές εκτιμούν ότι έχοντας χάσει το ένα πέμπτο των εδρών του σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές ο αρχηγός του Αλμπέρ Ριβέρα θα προτιμήσει να στηρίξει μια κυβέρνηση υπό τον Ραχόι από το να διακινδυνεύσει περαιτέρω απώλειες σε μελλοντικές εκλογές.
O Ραχόι δήλωσε ότι η χώρα πρέπει αποκτήσει κυβέρνηση ως τις αρχές Αυγούστου, για να διαχειριστεί τα πιεστικά ζητήματα του προϋπολογισμού και της ανεργίας. Οι Βρυξέλλες από την πλευρά τους εκδηλώνουν τον προβληματισμό τους για την πορεία του προϋπολογισμού της Ισπανίας και η νέα κυβέρνηση –όταν αυτή προκύψει –μπορεί να δεχθεί πιέσεις για εκ νέου περικοπές. Το έλλειμμα για το 2015 έφθασε στο 5,2% αντί για 4,2% που ήταν η πρόβλεψη, ενώ το 2016 αναμένεται να αγγίξει ή και να ξεπεράσει το 3,6% –πολύ πάνω από τον στόχο του 3% που έχει θέσει η ΕΕ. Οικονομολόγοι κάνουν λόγο για σημάδια επιβράδυνσης στην ανάκαμψη της οικονομίας που είχε ξεκινήσει το 2013. Επομένως οι Ισπανοί εμφανίζονται πολύ αρνητικοί απέναντι στην πιθανότητα νέων εκλογών αλλά και σε ακόμη έναν γύρο άκαρπων διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Ο Ραχόι δεν θέλει να παραιτηθεί


Οπως έγραψε η ισπανική εφημερίδα «El Pais», η διαδικασία σχηματισμού ενός κυβερνητικού συνασπισμού ενδεχομένως θα διευκολυνόταν αν ο Ραχόι παραιτούνταν, όμως έχοντας καρπωθεί ως προσωπική νίκη το αποτέλεσμα των εκλογών της περασμένης Κυριακής έχει καταφέρει να ενισχύσει τη θέση του. «Η στρατηγική της πόλωσης στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, κάτι στο οποίο βοήθησε και το Podemos, όπως και το Brexit, πέτυχε.
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια λυπηρή νίκη μέσα σε ένα θλιβερό σενάριο» ανέφερε η «El Pais». Δύσκολα είναι τα πράγματα και για το PSOE. Παρότι έχασε πέντε έδρες σε σχέση με τον περασμένο Δεκέμβριο, το γεγονός ότι κατάφερε να διατηρήσει τη δεύτερη θέση, διαψεύδοντας τις δημοσκοπήσεις, θεωρείται επιτυχία.
Ωστόσο, αν και αριθμητικά θα μπορούσε να σχηματίσει κυβέρνηση σε συνεργασία με τα μικρότερα κόμματα της Αριστεράς, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο εξαιτίας της διάστασης στις πολιτικές τους θέσεις. Το γεγονός ότι οι Podemos βρέθηκαν στην τρίτη θέση, έχοντας χάσει σχεδόν 1 εκατομμύριο ψήφους από τον Δεκέμβριο, είναι χαρακτηριστικό της διάθεσης των ισπανών ψηφοφόρων: επέλεξαν να είναι το PSOE το κόμμα που θα ηγείται της ευρωπαϊκής Αριστεράς στην Ισπανία, προτιμώντας τη μετριοπαθή από τη ριζοσπαστική λύση.
Κριστίνα Φλέσερ Φομινάγια
«Πολιτικοί και πολίτες έχουν εξαντληθεί»
Για την απειλή μιας (νέας) ακυβερνησίας αλλά και για «τις εκστρατείες φόβου μέσω των οποίων αποπειράθηκε η σύνδεση των Podemos με τη Βενεζουέλα, την Κούβα, τη Βόρεια Κορέα, ακόμη και την κομμουνιστική Κίνα» μιλάει στο «Βήμα» η Κριστίνα Φλέσερ Φομινάγια, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν στη Σκωτία.
Πόσο πιθανός είναι ο σχηματισμός μιας κυβέρνησης συνεργασίας Λαϊκού Κόμματος και Σοσιαλιστών;
«Το ενδεχόμενο ακυβερνησίας στην Ισπανία και η διεξαγωγή νέων (για τρίτη φορά μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο) εκλογών δεν αποκλείεται, αλλά δεν είναι πιθανό. Τόσο οι πολιτικοί όσο και οι πολίτες έχουν εξαντληθεί. Απόδειξη αποτελεί η αισθητά μειωμένη συμμετοχή στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση. Ο Μαριάνο Ραχόι επιθυμεί τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης συνεργασίας με τους Σοσιαλιστές, αλλά αυτοί αρνούνται. Για να είμαστε ακριβείς, αυτός που αρνείται είναι ο Πέδρο Σάντσεθ, ο επικεφαλής του κόμματος, παρά τις εσωκομματικές πιέσεις που δέχεται. Οι Σοσιαλιστές βρίσκονται σε σοβαρό αδιέξοδο. Αν συγκυβερνήσουν με το Λαϊκό Κόμμα, θα πρέπει να εγκαταλείψουν τα όποια προσχήματα όσον αφορά την παροχή μιας εναλλακτικής ιδεολογικής επιλογής. Από την άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων οι Σοσιαλιστές έχουν υποστηρίξει αρκετές από τις πολιτικές του Λαϊκού Κόμματος, οπότε μια συμμαχία δεν θα ήταν τόσο υπερβολική και ενδέχεται να υπάρχουν πρόσωπα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα που ευελπιστούν να καταλάβουν κάποια θέση στο υπουργικό συμβούλιο. Αν όμως επιθυμούν να ενισχύσουν την εικόνα τους ως μιας πιο κεντρώας εναλλακτικής επιλογής της Αριστεράς (ή και ως του ηγεμονικού αριστερού κόμματος στην Ισπανία, όπως επιμένει να δηλώνει ο Πέδρο Σάντσεθ), τότε είναι προτιμότερο να απέχουν και να εργαστούν με στόχο να βελτιώσουν την αξιοπιστία τους ως το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης. Οι Σοσιαλιστές μπορούν να μιλούν για «νίκη» μόνο λαμβάνοντας υπόψη ότι παρά τις προβλέψεις των δημοσκόπων ο συνασπισμός Unidos Podemos δεν μπόρεσε να τους ξεπεράσει. Αλλά η διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων είναι μόνο 14 έδρες και αυτό είναι αξιοσημείωτο και για το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο αποτελούσε επί χρόνια μία από τις δύο επιλογές στην ισπανική δημοκρατία όσον αφορά τη διακυβέρνηση της χώρας, και για τους Pοdemos, ένα κόμμα που ιδρύθηκε πριν από μόλις δύο χρόνια. Ασκείται μεγάλη πίεση για τον σχηματισμό κυβέρνησης και από τις Βρυξέλλες, αλλά ο Ραχόι δεν βιάζεται».
Ποιος ήταν κατά τη γνώμη σας ο αντίκτυπος του Brexit στους ισπανούς ψηφοφόρους;
«Νομίζω ότι πρέπει να αναλυθούν τα δεδομένα για να διαπιστώσουμε σε τι βαθμό το Brexit επηρέασε τους ψηφοφόρους στην Ισπανία. Σίγουρα είναι πιθανόν να παρασύρθηκαν κάποιοι ψηφοφόροι. Θεωρώ όμως ότι δεν είναι μόνο το Brexit αλλά και οι διαρκείς εκστρατείες του φόβου μέσω των οποίων αποπειράθηκε η σύνδεση των Podemos με τη Βενεζουέλα, την Κούβα, τη Βόρεια Κορέα, ακόμη και την κομμουνιστική Κίνα! Παρότι αυτό ακούγεται πραγματικά παράλογο, ΜΜΕ που πρόσκεινται στη Δεξιά και υποστηρικτές του Λαϊκού Κόμματος αναπαρήγαγαν, χωρίς κανέναν ενδοιασμό, αυτές τις αναφορές. Αλλά αν κάτι λέγεται αρκετά συχνά, ο κόσμος θα αρχίσει να το πιστεύει. Λάβετε υπόψη το Brexit, για παράδειγμα. Καθοριστικό ρόλο όμως διαδραμάτισαν και άλλοι παράγοντες. Το γεγονός ότι δημοσκοπήσεις έδειχναν κατ’ επανάληψη ότι οι Podemos θα ξεπερνούσαν τους Σοσιαλιστές, ενδεχομένως να οδήγησε πολλούς να ψηφίσουν κατά του Podemos. Για να μη συμβεί αυτό, κινητοποιήθηκαν οι ψηφοφόροι και των Σοσιαλιστών και του Λαϊκού Κόμματος, ενώ οι υποστηρικτές της Ενωμένης Αριστεράς ενδέχεται να απείχαν, σκεπτόμενοι ότι η ψήφος τους δεν θα είχε μεγάλη σημασία, καθώς οι Unidos Podemos κατά πάσα πιθανότητα θα κέρδιζαν σε κάθε περίπτωση. Η επίδραση των δημοσκοπήσεων στη συμπεριφορά των ψηφοφόρων είναι ιδιαίτερα σύνθετη αλλά αδιαμφισβήτητα σημαντική».
Ακροβατώντας μεταξύ της Σοσιαλδημοκρατίας και της κομμουνιστικής Αριστεράς, είναι ο Πάμπλο Ιγκλέσιας ο μεγάλος χαμένος αυτής της νέας εκλογικής αναμέτρησης;
«Δεν θα τον αποκαλούσα μεγάλο χαμένο. Αυτός που έχασε τα περισσότερα είναι αδιαμφισβήτητα ο Πέδρο Σάντσεθ. Σίγουρα ο Πάμπλο Ιγκλέσιας και το κόμμα του δεν κατάφεραν να εκμεταλλευθούν τη συμμαχία τους με την Ενωμένη Αριστερά, και υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό. Ο Ιγκλέσιας απώλεσε μέρος της δημοτικότητάς του ως ηγέτη κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου αλλά αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς ήταν ο κύριος στόχος και των Σοσιαλιστών και του Λαϊκού Κόμματος. Κατά τις προεκλογικές εκστρατείες τους δεν παρουσίαζαν δικά τους προγράμματα ούτε πρότειναν λύσεις, αλλά έβαλλαν κατά των Podemos. Νομίζω πως αν ρωτούσατε κάποιον αν μπορεί να θυμηθεί κάποια προεκλογική υπόσχεση ή πρόταση, είτε των Σοσιαλιστών είτε του Λαϊκού Κόμματος, δεν θα μπορούσε να κατονομάσει ούτε μία, γιατί όλα όσα ειπώθηκαν αφορούσαν τους Podemos. Αλλά και ο Ιγκλέσιας έχασε μέρος της υποστήριξης που έχαιρε. Το κόμμα εξακολουθεί να δίνει την εντύπωση ότι έχει κάθετη δομή εξουσίας από την κορυφή προς τη βάση».


Ιρένε Μάρτιν Κορτές
«Το πιθανότερο είναι το Λαϊκό Κόμμα να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας»
«Η «ευκολότερη» λύση και για το Σοσιαλιστικό Κόμμα και για το Ciudadanos θα ήταν να απέχουν κατά την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης και να στηρίξουν έτσι, έμμεσα, μια κυβέρνηση μειοψηφίας της Δεξιάς» εκτιμά η Ιρένε Μάρτιν Κορτές, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης.
Ποιοι είναι οι κύριοι λόγοι της «αποτυχίας» του συνασπισμού των Unidos Podemos;
«Αυτό αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη για όλους: για τις εταιρείες δημοσκοπήσεων, για τους αναλυτές, για τα άλλα κόμματα, αλλά και για τους ίδιους τους ηγέτες του συνασπισμού. Μάλιστα, οι Podemos μόλις ξεκίνησαν μια εσωτερική έρευνα μεταξύ των μελών και των υποστηρικτών τους, ρωτώντας τους πού οφείλεται κατά τη γνώμη τους το κακό αποτέλεσμα των εκλογών. Οι κύριο λόγοι που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι, την ώρα που διεξάγονται και νέες δημοσκοπήσεις για να βγουν περαιτέρω συμπεράσματα, είναι οι εξής: η «σύμπραξη» των Podemos με την Ενωμένη Αριστερά, η απογοήτευση όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο το κόμμα και κυρίως ο Πάμπλο Ιγκλέσιας διεξήγαγαν τις διαπραγματεύσεις από τον Δεκέμβριο και μετά, ο αντίκτυπος του Brexit και η πόλωση και ο φόβος για τους Podemos που ενστάλαξαν στους ψηφοφόρους τα άλλα κόμματα και τα ΜΜΕ. Προσωπικά πιστεύω πως κύρια αιτία της αποτυχίας των Unidos Podemos αποτέλεσε ένας συνδυασμός της απογοήτευσης από τον Ιγκλέσιας και το κόμμα του και, σε μικρότερο βαθμό, της απόρριψης από μερίδα ψηφοφόρων της «σύμπραξης» με άλλα κόμματα».
Πόσο πιθανό είναι το ενδεχόμενο ακυβερνησίας στην Ισπανία;
«Θα έλεγα πως το σενάριο μιας ακυβέρνητης Ισπανίας είναι μάλλον απίθανο. Τα κύρια κόμματα γνωρίζουν καλά ότι μια τρίτη εκλογική αναμέτρηση θα προκαλούσε δυσφορία μεταξύ των πολιτών και το πρώτο που θα απέρριπταν οι ψηφοφόροι θα ήταν τα ίδια τα κόμματα. Το γεγονός αυτό, αλλά και η επιθυμία να αποφευχθεί η οικονομική αστάθεια, μας κάνει να αναμένουμε ότι τα κόμματα θα είναι πιο ευέλικτα αυτή τη φορά. Θα το διαπιστώσουμε από τις συνομιλίες μεταξύ των πολιτικών αρχηγών κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Τα κόμματα στα οποία το Λαϊκό Κόμμα θα καταθέσει πρόταση συνεργασίας έχουν αποδυναμωθεί ιδιαίτερα, αλλά η μοίρα τους θα είναι εξίσου κακή είτε διευκολύνουν τον σχηματισμό κυβέρνησης είτε όχι. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένας μεγάλος συνασπισμός μεταξύ του Λαϊκού Κόμματος και των Σοσιαλιστών φαίνεται σήμερα απίθανος. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα έλαβε το χειρότερο ποσοστό στην Ιστορία του και μια συνεργασία με το κόμμα του Ραχόι, το οποίο εμπλέκεται σε πολλά σκάνδαλα διαφθοράς, θα έπληττε ακόμη περισσότερο την εικόνα του. Η «ευκολότερη» λύση και για το Σοσιαλιστικό Κόμμα και για το Ciudadanos θα ήταν να απέχουν κατά την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης. Ετσι το Λαϊκό Κόμμα θα λάβει την απαραίτητη στήριξη για τον σχηματισμό κυβέρνησης μειοψηφίας».
Κατά πόσο επηρεάστηκαν οι ισπανοί ψηφοφόροι από τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στην ΕΕ;
«Κάποιον ρόλο θα μπορούσε να έχει διαδραματίσει το Brexit, αλλά περιορισμένο. Είναι αλήθεια ότι η πολιτική αβεβαιότητα που δημιούργησε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Βρετανία ενδέχεται να βοήθησε τους συντηρητικούς. Αλλά αυτό εξηγεί μόνο γιατί το Λαϊκό Κόμμα θα μπορούσε να έχει πάρει κάποιους ψηφοφόρους από το Ciudadanos και να κινητοποιήσει ψηφοφόρους που απείχαν κατά τις προηγούμενες εκλογές. Οι Ισπανοί ωστόσο δεν ήταν τόσο προσεκτικοί όσον αφορά τις εξελίξεις στη Βρετανία και ούτε είναι ιδιαίτερα ενημερωμένοι για τα ζητήματα της ΕΕ. Επίσης, δεν υπήρχε ο απαραίτητος χρόνος για να κατανοήσουν –πόσω μάλλον να αντιληφθούν και να βιώσουν –τις επιπτώσεις της απόφασης των βρετανών ψηφοφόρων. Σε κάθε περίπτωση, το μεγάλο ερώτημα μετά τις εκλογές αφορά το γιατί τόσο πολλοί Ισπανοί που τον Δεκέμβριο ψήφισαν τους Podemos και την Ενωμένη Αριστερά απείχαν στις πρόσφατες εκλογές. Δεν έχει νόημα να σκεφθεί κανείς ότι ο λόγος ήταν το Brexit. Ηγετικά στελέχη των Podemos εξέφρασαν δημόσια τη λύπη τους για το αποτέλεσμα και κάποιοι από αυτούς πήγαν στη Βρετανία για να συμμετάσχουν στην εκστρατεία υπέρ της παραμονής. Δεν κυριαρχεί η άποψη ότι το Podemos δεν θέλει την ΕΕ αλλά το ότι επιθυμεί μιαν «άλλη Ευρώπη». Η θέση τους είναι ευρέως γνωστή και οι ψηφοφόροι τούς υποστήριξαν τον Δεκέμβριο γνωρίζοντάς την. Το Brexit μπορεί να συνέβαλε στην κινητοποίηση των ψηφοφόρων της Δεξιάς, αλλά είναι λιγότερο πιθανό να διαδραμάτισε κάποιον ρόλο όσον αφορά την αποχή αριστερών ψηφοφόρων».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ