Panama Papers: Τί είναι, ποιοί εμπλέκονται, γιατί είναι σημαντικά

Επικεφαλής κρατών, πολιτικοί, επιχειρηματίες, διασημότητες, αθλητές, ακόμη και εγκληματίες συγκαταλέγονται μεταξύ όλων όσοι κατονομάζονται στα αποκαλούμενα Panama Papers, εκατομμύρια αρχεία που διέρρευσαν στον Τύπο, αποκαλύπτοντας τις μεθόδους μέσω των οποίων οι ισχυροί του κόσμου τούτου χρησιμοποιούν εδώ και δεκαετίες τους γνωστούς υπεράκτιους «φορολογικούς παραδείσους» για τη μυστική διαχείριση αλλά και την απόκρυψη των περιουσιακών τους στοιχείων.

Ο πρωθυπουργός της Ισλανδίας Ζίγκμουντουρ Ντέιβιντ Γκουνγκλάγκσον και ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Ναουάζ Σαρίφ, ο Ίαν Κάμερον, πατέρας του βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον, πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο, μέλη της οικογένειας του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ, συγγενείς και συνεργάτες του αιγύπτιου πρώην προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, του πρώην ηγέτη της Λιβύης Μοαμάρ Καντάφι και του σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Ασαντ, αλλά και αθλητές, όπως ο Λιονέλ Μέσι, και διεθνείς μεγαλοπαράγοντες του παγκόσμιου αθλητισμού, όπως ο Μισέλ Πλατινί είναι μερικοί από τους επώνυμους που ξεχωρίζουν μεταξύ των χιλιάδων ατόμων τα ονόματα των οποίων περιλαμβάνονται στα εκατομμύρια έγγραφα που διέρρευσαν στα Μέσα όλου του κόσμου.

Τα περισσότερα από 11 εκατομμύρια αρχεία που διέρρευσαν ονομάστηκαν Panama Papers από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων – International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), μια μη κυβερνητική οργάνωση που εδρεύει στις ΗΠΑ και προέβη πρώτη στη δημοσιοποίηση των εν λόγω εγγράφων.

Ο τεράστιος όγκος πληροφοριών –περίπου 2,6 terabytes δεδομένων –αποκτήθηκε αρχικά από την γερμανική εφημερίδα Suddeutsche Zeitung χάρη σε μια ανώνυμη πηγή ενώ στη συνέχεια μοιράστηκε σε διεθνή Μέσα. Η ICIJ προσδιόρισε πως απέκτησε πρόσβαση σε εσωτερικά έγγραφα της παναμαϊκής νομικής εταιρείας Mossack Fonseca η οποία ειδικεύεται στην ίδρυση εικονικών εταιρειών (shell companies) και στην παροχή υπεράκτιων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Στα 11,5 εκατομμύρια έγγραφα τα οποία αφορούν την περίοδο 1977 –2015 και εμπεριέχονται πληροφορίες για την ίδρυση 214.000 υπεράκτιων εταιρειών κατονομάζονται 12 νυν και τέως ηγέτες κρατών, 128 πολιτικοί και δημόσιοι αξιωματούχοι, δισεκατομμυριούχοι, διασημότητες και αστέρες του αθλητισμού. «Από όσα γνωρίζουμε πρόκειται για τη μεγαλύτερη διαρροή πάνω στην οποία εργάστηκαν ποτέ δημοσιογράφοι», ανέφερε χαρακτηριστικά ο γερμανός δημοσιογράφος Μπαστιάν Ομπερμάγιερ, ρεπόρτερ της ερευνητικής ομάδας της Suddeutsche Zeitung και μέλος της ICIJ.

Ο Ραμόν Φονσέκα, συν-ιδρυτής της Mossack Fonseca δήλωσε πως τα έγγραφα αποκτήθηκαν παράνομα μέσω ηλεκτρονικής υποκλοπής αλλά επιβεβαίωσε πως πολλά από αυτά είναι αυθεντικά, αρνούμενος, ωστόσο, ταυτόχρονα πως η εταιρεία του ενεπλάκη σε παράνομες δραστηριότητες.

Ο χρηματοπιστωτικές συναλλαγές που εκτίθενται στα έγγραφα δεν είναι παράνομες αυτές καθαυτές αλλά σύμφωνα με τους δημοσιογράφους της ICIJ η πρωτοφανής σε μέγεθος διαρροή αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο «το μαύρο χρήμα κυκλοφορεί μέσω του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, αναπαράγοντας το έγκλημα και αδειάζοντας τα εθνικά δημόσια ταμεία από τα φορολογικά έσοδα.».

«Οι περισσότερες από τις υπηρεσίες που παρέχονται από τη βιομηχανία των υπεράκτιων εταιρειών είναι νόμιμες» –αναφέρεται στην έκθεση της ICIJ – «αλλά τα έγγραφα δείχνουν ότι τράπεζες, νομικές εταιρείες και λοιποί εμπλεκόμενοι δεν τήρησαν πλειστάκις όλες τις νομικές διατάξεις οι οποίες διασφαλίζουν ότι οι πελάτες τους δεν εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες και υποθέσεις φοροδιαφυγής και πολιτικής διαφθοράς. Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μεσάζοντες υπεράκτιων εταιρειών προστάτεψαν τους ίδιους και τους πελάτες τους αποκρύπτοντας ύποπτες συναλλαγές ή παραποιώντας επίσημα αρχεία».

Το άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών μέσω υπεράκτιων εταιρειών και η ίδρυση εικονικών εταιρειών συγκαταλέγονται μεταξύ των κύριων μεθόδων για την απόκρυψη της κυριότητας των όποιων περιουσιακών στοιχείων.

Οι υπεράκτιοι τραπεζικοί λογαριασμοί βρίσκονται εκτός της χώρας διαμονής του εκάστοτε δικαιούχου, συνήθως σε χώρες – «φορολογικούς παραδείσους». Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απόκρυψη χρημάτων από τα εθνικά τραπεζικά συστήματα, για την αποφυγή ελέγχων από τις αρμόδιες αρχές και για τη μη εκπλήρωση φορολογικών υποχρεώσεων.

Εταιρείες ή ιδιώτες συχνά χρησιμοποιούν εικονικές εταιρείες –ένα μέσο για την πραγματοποίηση χρηματοοικονομικών συναλλαγών – με στόχο την απόκρυψη της κυριότητας ή άλλων πληροφοριών σχετικά με τα περιουσιακά στοιχεία τους. Ο Παναμάς, τα Νησιά της Μάγχης και οι Βερμούδες συγκαταλέγονται μεταξύ των περισσότερων από δέκα περιοχών ανά τον κόσμο με χαμηλή φορολογία και ειδίκευση στη διαχείριση επιχειρηματικών υπηρεσιών και επενδύσεων ξένων εταιρειών.

Ναι. Εταιρείες διαχείρισης επενδύσεων και καταπιστευμάτων μπορούν να ιδρυθούν σε υπεράκτια εδάφη για την πραγματοποίηση νόμιμων δραστηριοτήτων όπως η χρηματοδότηση επιχειρήσεων, οι συγχωνεύσεις, οι εξαγορές, ο φορολογικός σχεδιασμός και η διαχείριση περιουσιακών στοιχείων, σύμφωνα με την Financial Action Task Force, την παγκόσμια εποπτική αρχή όσον αφορά το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Ταυτόχρονα, ωστόσο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την μη καταβολή φόρων ενώ η μυστικότητα που εγγυώνται, προσελκύει εγκληματίες, ακόμη και τρομοκρατικές οργανώσεις που επιθυμούν, να αποκρύψουν τις πηγές των κεφαλαίων τους.

Σύμφωνα με την ICIJ τα έγγραφα της Mossack Fonseca περιλαμβάνουν στοιχεία για 214.488 υπεράκτιες εταιρείες που σχετίζονται με 14.513 ανθρώπους σε 200 χώρες και περιοχές ανά τον κόσμο. Συμπεριλαμβάνονται επίσης τουλάχιστον 33 άτομα και εταιρείες που βρίσκονται στην μαύρη λίστα των ΗΠΑ εξαιτίας της εμπλοκής τους σε παράνομες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα η συνεργασία με μεξικανούς βαρόνους των ναρκωτικών, τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Χεζμπολάχ ή καθεστώτα όπως το καθεστώς της Βόρειας Κορέας.

Δικηγόροι και τραπεζικοί ενδέχεται να αγνοούν ότι διαχειρίζονται παράνομες συναλλαγές μέσω των τραπεζικών λογαριασμών υπεράκτιων εταιρειών.

Η εντυπωσιακή αυτή διαρροή αποτέλεσε την αφορμή για τη διενέργεια ερευνών από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές σε όλον τον κόσμο αλλά και την πραγματοποίηση αυστηρότερων ελέγχων παγκόσμιων τραπεζών όπως η HSBC, η UBS, η Credit Suisse, η Deutsche Bank κ.α. οι οποίες είναι γνωστό πως έχουν συνεργαστεί με την Mossack Fonseca.

Σε δηλώσεις του ο κ. Ραμόν Φονσέκα, προσδιόρισε επίσης πως τα άτομα που κατονομάζονται από ΜΜΕ δεν είναι άμεσοι πελάτες της εταιρείας του και ότι οι υπεράκτιοι τραπεζικοί λογαριασμοί ανοίχτηκαν από ενδιαμέσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. «Δεν ευθυνόμαστε για τις δραστηριότητες των εταιρειών που ιδρύουμε», τόνισε κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση του Χουάν Κάρλος Βαρέλα, προέδρου του Παναμά δεσμεύτηκε πως θα συνεργαστεί με όποιον χρειαστεί στο πλαίσιο της όποιας έρευνας πραγματοποιηθεί εξαιτίας της διαρροής των εσωτερικών εγγράφων της παναμαϊκής νομικής εταιρείας.