Πώς θα σταματήσει η αναπαραγωγή του πελατειακού κράτους

Στο τρίτο μνημόνιο, τα θέματα της δημόσιας διοίκησης αποτελούν έναν από τους τέσσερις βασικούς πυλώνες των μεταρρυθμίσεων. Μαζί με τις αλλαγές στα φορολογικά, τα δημοσιονομικά και το ασφαλιστικό η μεταρρύθμιση της οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης φαίνεται να αποτελεί πρόταγμα.

Αυτή τη φορά, οι δανειστές δείχνουν να έχουν κάνει πρόοδο. Mια πιο λεπτομερής εξέταση, ωστόσο, θα μας δείξει ότι δράσεις διοικητικής μεταρρύθμισης υπήρχαν και στα προηγούμενα μνημόνια. Ασύνδετες και τυχαίες, εν πολλοίς, αλλά πάντως υπήρχαν. Επίσης για την αποκατάσταση της ιστορικής τάξης ουδέποτε οι ελληνικές κυβερνήσεις παρουσίασαν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο μεταρρυθμίσεων. Οι μεταρρυθμίσεις, εν τέλει, δεν ήταν παρά αποσπασματικές, συχνά σε λάθος κατεύθυνση, δράσεις προτεινόμενες από τους δανειστές οι οποίες, σε κάθε περίπτωση, είχαν πενιχρότατα αποτελέσματα.

Το περιβάλλον εντός των οποίου πρέπει να εφαρμοστούν οι νέες διοικητικές μεταρρυθμίσεις είναι ουσιαστικά διαφορετικό από εκείνο του πρώτου και του δεύτερου μνημονίου: Επαπειλείται ως ποινή για την μη εφαρμογή του το διαβόητο GRexit, το οποίο χάρι στον κομψευόμενο απελθόντα υπουργό των οικονομικών μετεβλήθη από απειλή σε επιχειρησιακό σχέδιο που μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή οιαδήποτε στιγμή. Αλλά και πέραν τούτου, μετά από 5 συναπτά έτη δημοσιονομικής πειθαρχίας (;) και οικονομικής ασφυξίας, είτε θα προχωρήσουμε σε δραστικές αλλαγές στην οργάνωση και λειτουργία του κράτους μας είτε θα αφανίσουμε, πλέον, τα φορολογικά υποζύγια. Όσοι, εν τέλει, ισχυρίζονται ότι το πρόγραμμα δεν «βγαίνει» μάλλον θα δικαιωθούν, εάν οι αλλαγές που συνιστούν τον βασικό κορμό αυτού του μημονίου δεν εφαρμοστούν, και μάλιστα, ταχέως.

Στις διοικητικές μεταρρυθμίσεις, λοιπόν, η εφαρμογή των οποίων εκτείνεται από τον Οκτώβριο 2015 μέχρι τον Ιούνιο 2018, περιλαμβάνονται πάσης φύσεως αλλαγές: Από τις άμεσες και «εύκολες» ως τις ώριμες και τις «αδύνατες», όλες μαζί, συνθέτουν μια, πολύ περισσότερο ολοκληρωμένη ατζέντα, σε σχέση με εκείνες που παρουσιάστηκαν στα δύο προηγούμενα μνημόνια. Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η ατζέντα των διοικητικών μεταρρυθμίσεων είναι εμπροσθοβαρής: Δώδεκα από τα δεκαπέντε μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν το 2015. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:

Η κατάρτιση μιας διεξοδικής τριετούς στρατηγικής για τις μεταρρυθμίσεις μέχρι τον Δεκέμβριο 2015. Η κατάρτισή της, σπεύδουν να αποσαφηνίσουν οι δανειστές, θα γίνει σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και με την πλήρη αξιοποίηση κάθε διαθέσιμης τεχνικής συνδρομής.

Στα βασικά στοιχεία αυτής της στρατηγικής περιλαμβάνονται η αναδιοργάνωση των διοικητικών δομών, ο εξορθολογισμός των διοικητικών διαδικασιών, η βελτιστοποίηση των ανθρώπινων πόρων, η ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας, η ηλεκτρονική διοίκηση και μια επικοινωνιακή στρατηγική.

Ως βασικά παραδοτέα των μεταρρυθμίσεων ορίζονται (verbatim):

∙Ο ενισχυμένος συντονισμός των πολιτικών.

∙Οι καλύτερες διαδικασίες προσλήψεων για τα διευθυντικά στελέχη.

∙Ο προγραμματισμός των ανθρώπινων πόρων για την έγκαιρη αξιολόγηση και την κάλυψη των αναγκών σε προσλήψεις.

∙Μια δημοσιονομικά ουδέτερη μεταρρύθμιση του μισθολογίου.

∙Ένα σύγχρονο σύστημα αξιολόγησης των επιδόσεων.

∙Η ενίσχυση των μονάδων άσκησης πολιτικής σε βασικούς τομείς.

∙Μια σημαντική αναβάθμιση του ρόλου της τοπικής αυτοδιοίκησης σε αμφότερα τα επίπεδα με σκοπό την ενίσχυση της τοπικής αυτονομίας και τον εξορθολογισμό των διοικητικών διαδικασιών των τοπικών αρχών.

∙Ο εξορθολογισμός των κρατικών επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τοπικής ιδιοκτησίας.

∙Ο εκσυγχρονισμός των διαδικασιών προσλήψεων, και

∙η βελτίωση της κινητικότητας στον δημόσιο τομέα με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων.

Παρά την τσαπατσουλιά που εξακολουθεί να διακρίνει τα μνημόνια και τα ελληνικά επιπέδου «Τσακαλώτου», η βελτίωση σε σχέση με τα προηγούμενα κείμενα είναι εμφανής. Τελικά, δεν απέκτησε εμπειρία μόνον ο κ. Τσίπρας αλλά και οι δανειστές. Περί, δε, του κόστους απόκτησης εμπειρίας, υποθέτω ότι θα το ενσωματώσουμε στον συνολικό λογαριασμό…

Πέραν του πλαισίου στρατηγικής για τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις το οποίο είναι, πάντως, επαρκές υπάρχουν ad hoc αναφορές στην αναδιάρθρωση του ΟΑΣΑ, στο ενιαίο μισθολόγιο, στο καθεστώς αδειών (με μια γενικόλογη αναφορά στην ευθυγράμμιση των αδειών με τις βέλτιστες πρακτικές που επικρατούν στην ΕΕ), στο κλαδολόγιο (το οποίο, επιτέλους, θα αντικασταθεί από περιγραφές καθηκόντων- όχι σαν εκείνες τις ανεκδιήγητες αυτο-περιγραφές του αλήστου μνήμης Μανιτάκη-, αλλά κανονικές που θα απαιτήσουν ένα ικανό χρονικό διάστημα έως ότου ολοκληρωθούν (Δεκέμβριος 2018). Υπάρχουν, επίσης, αναφορές στα ειδικά μισθολόγια, στην επιλογή προϊσταμένων, στο πλαίσιο αξιολόγησης προσωπικού (με σκοπό την καλλιέργεια ενός πνεύματος επίτευξης αποτελεσμάτων), και στα επίπεδα απασχόλησης και μισθολογικής δαπάνης που θα καθοριστούν στην υπο κατάρτιση μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική (που σημαίνει στην απλοελληνική ότι εκεί θα καθοριστεί η σχέση προσλήψεων-αποχωρήσεων). Επίσης, υπάρχουν αναφορές στο παραστρατημένο τέκνο του προηγούμενου μνημονίου, στη γενική γραμματεία συντονισμού, στο σύστημα κινητικότητας και, τέλος, τρεις αναφορές στις κωδκοποιήσεις (σχέδιο κωδικοποίησης, εφαρμογή και δημιουργία ηλεκτρονικής πύλης).

Στα βασικά θετικά του προγράμματος συγκαταλέγονται:

1.Η ολοκληρωμένη στρατηγική αντί των διάσπαρτων δράσεων οι οποίες πέραν από την αναποτελεσματικότητά τους, προκαλούν κοινωνική ένταση και απώλεια πολύτιμων πόρων.

2.Η προσαρμογή του αρχικού «one size fits all» μοντέλου IMF που βλέπει το δημόσιο ως σκέτη «δαπάνη» που πρέπει να περικοπεί, στα πραγματικά προβλήματα που προκαλούν τα ελλείμματα και τα χρέη.

Στα αρνητικά που εξακολουθούν να είναι πολλαπλάσια συγκαταλέγονται:

1.Η ανυπαρξία αξιολόγησης των προηγούμενων προγραμμάτων. Γιατί δεν αναφέρονται τα ονόματα, οι πράξεις και οι παραλείψεις όλων εκείνων που είχαν την ευθύνη της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων στα προηγούμενα μνημόνια; Γιατί δεν αναφέρονται πουθενά τα (μη) πεπραγμενα των κυβερνήσεων ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και των υπουργών Ρέππα, Μανιτάκη, Μητσοτάκη που εκλήθησαν να εφαρμόσουν αντίστοιχα προγράμματα; Γιατί δεν αναφέρεται επίσης η παντελής άρνηση προώθησης των μεταρρυθμίσεων από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ στο επτάμηνο της διακυβέρνησής του;

2.Αλλά και ως προς τις ίδιες τις δράσεις: Χαιρετίσαμε την αναγγελία ενός στρατηγικού σχεδίου διοικητικών μεταρρυθμίσεων. Αλλά καταδικάζουμε, ευθέως, την υπονόμευση του προηγούμενου από τα κόμματα και τα πρόσωπα που αναφέραμε προηγουμένως. Τι απέγινε το πληρέστερο σχέδιο διοικητικής μεταρρύθμισης το οποίο παρουσιάστηκε 2012/13; Και ποιος έχει την ευθύνη να απολογηθεί για τα μερεμέτια και τις οιονεί μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν οδηγώντας την ελληνική δημόσια διοίκηση σε κατάρρευση;

3.Ποιος θα προτείνει τα στρατηγικά και επιχειρησιακά σχέδια που αναφέρονται προηγουμένως; Υπάρχει, έστω και ένας Έλληνας που να έχει επαφή με το πολιτικό και διοικητικό προσωπικό της χώρας και να πιστεύει ότι ο κ. Κουρουμπλής που ηγείται του Υπουργείου Εσωτερικών μαζί με τον κ. Φλαμπουράρη που συντονίζει το κυβερνητικό έργο (θου, κύριε!) θα έχουν έτοιμα μέσα στις επόμενες λίγες εβδομάδες τα απαιτητά του μνημονίου;

4.Ποιός θα αναλάβει την «ιδιοκτησία» αυτών των μεταρρυθμίσεων; Ο ΣΥΡΙΖΑ; Μα τα στελέχη του την έχουν, ήδη, απεμπολήσει. Μήπως άλλος κανένας; Τα συνδικάτα είναι, πλέον, φαντάσματα, τα ερυνητικά κέντρα και τα πανεπιστήμια υπολειτουργούν. Τι απέμεινε, πάρεξ οι ξένες «τεχνικές βοήθειες» και, οριακά, κάποιες ελληνικές συμβουλευτικές;

Υποστηρίζουμε ότι η διοικητική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα αποτελεί απόλυτο πρόταγμα κάθε άλλης δράσης- των δημοσιονομικών και των οικονομικών συμπεριλαμβανόμενων. Καμμία προσπάθεια ακόμη και στα θεωρούμενα «σκληρά» τμήματα του μνημονίου δεν θα τελεσφορήσει, εάν δεν τερματίσουμε κάθε οδό διαφυγής και αναπαραγωγής του πελατειακού κράτους. Τώρα πια ξέρουμε ότι το πελατειακό κράτος δεν εκδηλώνεται μόνο στα ρουσφέτια των προσλήψεων. Εκδηλώνεται στον τρόπο οργάνωσης του κράτους με την δημιουργία πολλών μικρών απομωνομένων δομών (και αντίστοιχων χάρτινων «προϊσταμένων), εκδηλώνεται στην επίμονη άρνηση μετά από δύο επιχειρησιακά προγράμματα εκατομμυρίων ευρώ στην τυποποίηση των διοικητικών διαδικασιών και στην υιοθέτηση ηλεκτρονικών εφαρμογών που ακόμη και μια στοιχειωδώς εύρυθμα λειτουργούσα μικρή επιχείρηση μπορεί να εφαρμόσει. Εκδηλώνεται, ακόμη, στην πείσμονα άρνηση των κυβερνήσεων να συνδέσουν τον προϋπολογισμό με τα αποτελέσματα των πολυάριθμων δομών και υπαλλήλων.

Θεωρούμε, ωστόσο, ότι η διοικητική μεταρρύθμιση είναι αναπόδραστη. Όχι επειδή ένα ακόμη πρόγραμμα εξαγγέλεται ούτε επειδή ο φόβος των δόσεων μπορεί να οδηγήσει σε ψευτο-μεταρρυθμίσεις. Αλλά για έναν, βασικό λόγο: Επειδή πολλοί εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα δεν ανέχονται πια να ευτελίζονται σε κομιστές εγγράφων, δεν θέλουν να ισοπεδώνονται και απαιτούν να προσφέρουν ανάλογα με τις δυνατότητές τους. Επειδή όλο και περισσότεροι πολίτες, άνεργοι ή εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, θέλουν/απαιτούν να λαμβάνουν υπηρεσίες από το δημόσιο, ανάλογες προς τις ανάγκες τους. Επειδή όλο και περισσότεροι θέλουν ένα κράτος αρωγό στην προσπάθεια και την οδύνη στις στιγμές της βαθειάς κρίσης. Που δεν ανέχονται πια ένα δημόσιο στο οποίο να κυριαρχούν τα τρωκτικά του ιδωτικού είτε του δημόσιου τομέα. Όλοι αυτοί μπορούν να εγγυηθούν την δύσκολη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Μένει να δείξουν τόσο την δική τους ενεργοποίηση και την ένταξή τους σε σχήματα και προσπάθειες που έχουν ως σκοπό την επίτευξη μιας διοίκησης που θα μας κάνει να αισθανόμαστε περήφανοι.