Ο Πούτιν συμμαχεί με τη ρωσική Εκκλησία

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί έναν από τους καλύτερους συμμάχους του προέδρου της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, διαπιστώνει ο Βιτάλι Τσεβτσένκο, ανταποκριτής του βρετανικού BBC στη Μόσχα. Οι ήδη στενές σχέσεις μεταξύ τους ισχυροποιήθηκαν κατά τη διαμάχη της Ρωσίας με τη Δύση με αφορμή τις συγκρούσεις στην Ουκρανία, γράφει στη σχετική ανταπόκριση. Και υπενθυμίζει ότι η Εκκλησία συμβάλλει στη διάδοση συντηρητικών αξιών που κυριαρχούν στη Ρωσία του Πούτιν, ο οποίος έχει επενδύσει επικοινωνιακά στα αντανακλαστικά των θρησκευόμενων ψηφοφόρων.

Το τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της άτυπης συμμαχίας προέκυψε στις 14 Αυγούστου, όταν μια ομάδα φανατικών που αποκαλείται «Θέλημα του Θεού» κατέστρεψε μια έκθεση σοβιετικής τέχνης κοντά στο Κρεμλίνο. Τους εξόργισαν έργα που απεικόνιζαν τον Χριστό και αγίους με διαφορετικό τρόπο. Υπάρχει βίντεο που τους δείχνει να πετούν εκθέματα και να φωνάζουν: «Δεν μπορείτε να προσβάλλετε τον Χριστό!».

Μερικοί παρομοίωσαν το γεγονός με την καταστροφή αρχαίων ναών και αγαλμάτων από τους φανατικούς σουνίτες του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και στο Βόρειο Ιράκ. Πολλοί κατηγόρησαν, επίσης, την κυβέρνηση ότι είναι ελαστική με τους ορθόδοξους εξτρεμιστές, όπως ο αρχηγός του «Θελήματος του Θεού» Ντμίτρι Εντέο, και δεν τους τιμωρεί. Ο Εντέο προσήχθη, ανακρίθηκε και μετά αφέθηκε ελεύθερος. Επισημαίνουν ότι η ανοχή δείχνει είτε ότι το κράτος υποστηρίζει τις ίδιες απόψεις και τις εγκληματικές τους πράξεις είτε ότι δεν υπάρχει κράτος.

«Η κοινωνία μας είναι άρρωστη…»

Kαταδικάζοντας την επίθεση, ο διευθυντής του μουσείου Μιχαήλ Πιοτρόφσκι δήλωσε απογοητευμένος: «Η κοινωνία μας είναι άρρωστη…».

Το 2012 το Κρεμλίνο και η Ορθόδοξη Εκκλησία από κοινού καταδίκασαν το γυναικείο πανκ συγκρότημα Pussy Riot για την ιδιαίτερη «προσευχή» τους στον κύριο ορθόδοξο ναό της Μόσχας, στην οποία διαμαρτύρονταν για τη στήριξη της Εκκλησίας στον Πούτιν. Τρεις από τις συλληφθείσες καταδικάστηκαν σε δύο χρόνια φυλάκιση.

Πολλές ομάδες στη Ρωσία στηρίζουν τις συντηρητικές ιδέες της Κυβέρνησης και της Εκκλησίας και δρουν ενάντια σε ομάδες και ανθρώπους που αντιτίθενται σε αυτές. Μερικές από τις πιο ενεργητικές συνδέονται με το παραδοσιακό κίνημα των Κοζάκων. Το 2014 μια ομάδα Κοζάκων μαστίγωσε δημοσίως μέλη των Pussy Riot γιατί ένα τραγούδι τους ασκούσε κριτική στον Πούτιν. Οι Κοζάκοι συμμετέχουν, επίσης, στον πόλεμο στην Ουκρανία. Εκατοντάδες κοζάκοι στρατιώτες από τη Ρωσία πολεμούν κατά των στρατευμάτων της ουκρανικής κυβέρνησης στην Ανατολική Ουκρανία.

Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία τον Μάρτιο του 2014, η Ορθόδοξη Εκκλησία παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη ρωσική προπαγάνδα.

Ενας από τους όρους που χρησιμοποιούνται για να δώσουν έμφαση στην παγκόσμια κοινότητα ρωσοφώνων είναι η έκφραση «ο ρωσικός κόσμος». Τώρα η έκφραση χρησιμοποιείται και για να αιτιολογήσει την πολιτική της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ενα παράδειγμα αποτελεί η δήλωση του ρώσου βουλευτή Λεονίντ Καλάσνικοφ: «Ανθρωποι σκοτώνονται στην Ουκρανία γιατί θεωρούν τους εαυτούς τους τμήμα του ρωσικού κόσμου». Και όταν ο Πούτιν επισκέφθηκε την Κριμαία στις 17 Αυγούστου, έκανε την αμφιλεγόμενη δήλωση: «Θεωρώ γενικά ότι Ρώσοι και Ουκρανοί είναι ένας λαός».

Εκπρόσωπος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία είναι ο Μητροπολίτης Ονούφριος. Ο επίσημος τίτλος του είναι Πατριάρχης της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Μόσχας. Από την ενθρόνισή του τον Αύγουστο του 2014, ο Ονούφριος ασκεί δριμεία κριτική στην κυβέρνηση του Κιέβου και εξαίρει τους φιλορώσους αυτονομιστές. Ο Ονούφριος αρνήθηκε να σηκωθεί από τη θέση του όταν το κοινοβούλιο στο Κίεβο απέδωσε τιμή σε Ουκρανούς που σκοτώθηκαν σε μάχες εναντίον αυτονομιστών.

Διασύνδεση κληρικών με μυστικές υπηρεσίες

Αυτή η σύγκλιση απόψεων μεταξύ της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Κρεμλίνου γίνεται παρά τη συνταγματική επιταγή για χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους. Από τότε που ο Πούτιν ανέλαβε ξανά την προεδρία το 2012, η παρουσία της Εκκλησίας γίνεται αντιληπτή πρακτικά σε όλες τις σφαίρες της δημόσιας ζωής στη Ρωσία, από τη φιλανθρωπία ως την επιστήμη και από την εκπαίδευση ως τις ένοπλες δυνάμεις. Ο Αλεξάντερ Γιακόβλεφ, κορυφαίο στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος για πολλές δεκαετίες, έχει ομολογήσει αυτό που ήταν παγκοίνως γνωστό, ότι επί ΕΣΣΔ η KGB ασκούσε απόλυτο έλεγχο στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Πολλοί πιστεύουν ότι ο διάδοχός της, η FSB, έχει ακόμη στενή σύνδεση με τους κληρικούς.

Το Κρεμλίνο, σύμφωνα με τον ανταποκριτή του BBC, προωθεί τον συντηρητισμό ως όπλο ενάντια στις φιλελεύθερες αξίες της Δύσης. Η σύγκρουση δυτικών και παραδοσιακών αξιών στη Ρωσία χρονολογείται από πολύ παλιά. Τον 19ο αιώνα φιλοδυτικοί και σλαβόφιλοι είχαν έντονες διαμάχες για το μέλλον της Ρωσίας. Στον δε 20ό αιώνα, το σοβιετικό Κομμουνιστικό Κόμμα υιοθέτησε ανάλογο ρόλο και παρουσιαζόταν ως ασπίδα προστασίας από τη «διαφθορά της Δύσης».