Περνώντας τη λεπτή κόκκινη γραμμή

Διάβαζα πρόσφατα στο αμερικανικό «Time» την ταραχώδη ιστορία της 32χρονης Λι Να, της κορυφαίας κινέζας τενίστριας που τον περασμένο Ιανουάριο κέρδισε στο Αυστραλιανό Οπεν (το 2011 ήταν η πρώτη Aσιάτισσα που κέρδιζε τίτλο Γκραν Σλαμ). Σήμερα η δημοφιλής Λι Να (με τους 22,5 εκατομμύρια followers στα social media) παίζει τένις για «πάρτη» της και όχι για το καθεστώς, κυκλοφορεί με T-shirt της Nike που γράφει «Dare to aim higher than the sky» («Τόλμα να στοχεύεις πιο ψηλά από τον ουρανό») και αποτελεί πρότυπο για εκατομμύρια νέες γυναίκες στη χώρα της που βαρέθηκαν να νιώθουν επάνω τους την καυτή ανάσα του Πολίτμπιρο.

Από αυτόν τον πολυτάραχο βίο μιας αθλήτριας παγκόσμιας ακτινοβολίας επέλεξα να απομονώσω μια ασήμαντη λεπτομέρεια (σαν αφορμή για να μπορέσω να μιλήσω για μια παρεξηγημένη «λεπτομέρεια» που αφορά το βιολογικό σύμπαν κάθε γυναίκας σε αναπαραγωγική ηλικία). Στα 20 χρόνια της και ενώ ήδη είναι η Νο 1 τενίστρια στην Κίνα, η Λι Να βρίσκεται να πάσχει από μια εμμηνορροϊκή διαταραχή (κάτι σύνηθες στις αθλήτριες), για την αντιμετώπιση της οποίας πρέπει να κάνει ενέσεις με ορμόνες. Η Λι Να είναι αλλεργική σε αυτές τις ορμόνες. Πλησιάζουν όμως οι Ασιατικοί Αγώνες του 2002 και ο αρχηγός της κινεζικής αποστολής την υποχρεώνει να τις κάνει. Δεν υπάρχει κανένας «κύκλος» που ο κινέζικος δράκος δεν μπορεί να σπάσει.

Ακόμη και σήμερα υπάρχει μια λεπτή κόκκινη γραμμή επάνω στο θέμα της εμμήνου ρύσεως που κανείς δεν επιθυμεί να περάσει. Αφορά άλλωστε μόνο γυναικολόγους, ενδοκρινολόγους και κάτι παθιασμένες «menstrual activists» (όπως η νεοϋορκέζα περφόρμερ Τσέλα Κουίντ ή η Ρέιτσελ Κάουντερ Νέιλμπαφ, συγγραφέας το 2009 του αμερικανικού μπεστ σέλερ «My Little Red Book») που διακηρύσσουν ότι «η περίοδος πρέπει επιτέλους να πάψει να αντιμετωπίζεται ως ταμπού ή ως κάτι “βρώμικο”». Οι ίδιες οι γυναίκες δίνουν στο θέμα δημόσιο χώρο μόνο στη διάρκεια της εφηβείας τους, όταν δηλαδή είναι εύσημο θηλυκότητας. Μετά υπάρχει μια ισόβια κρυψίνοια (η σημειολογία της τηλεοπτικής διαφήμισης είναι αποκαλυπτική, οι γυναίκες πάντα κρύβουν ενοχικά τη σερβιέτα τους καθώς περπατούν μέσα στο γραφείο, το «υγρό» στα τηλεοπτικά σποτ είναι μυστηριωδώς πάντα μπλε απόχρωσης κ.ο.κ.). Καμία δεν παραπονείται ανοιχτά ότι τις «δύσκολες ημέρες» μπορεί να είναι εξαιρετικά ευερέθιστη, να έχει αφόρητες κοιλιακές κράμπες, άγχος και μεταπτώσεις στη διάθεση, ότι μπορεί να αδυνατεί να σηκωθεί από το κρεβάτι. Και ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει την ημέρα που έχει την παρθενική βιντεοδιάσκεψη με τον καινούργιο πρόεδρο της εταιρείας ή το βράδυ που έχει πρεμιέρα (στον ρόλο της Μήδειας) στην Επίδαυρο. Ερευνα του 1981 στις ΗΠΑ είχε καταδείξει ότι η συντριπτική πλειονότητα των Αμερικανών θεωρούσε «κοινωνικά ανάρμοστο» να αναφέρεις τον γυναικείο εμμηνορροϊκό κύκλο σε μια συζήτηση.

Αν αφήσουμε κατά μέρος τη λεγόμενη menstrual art (διάφορες παλαβές φεμινίστριες τρίτης γενιάς που φιλοτεχνούν πίνακες με τίτλους όπως «Σπουδή στη ροή» χρησιμοποιώντας το αίμα της περιόδου τους), στην τέχνη, ακόμη και στη σόουμπιζ, η λεπτή κόκκινη γραμμή απλώς είναι ανύπαρκτη. Ουδέποτε, π.χ., θα δεις μια χολιγουντιανή σταρ να διαφημίζει ταμπόν (και ας φθάνουν τα 11.400 αυτά που χρησιμοποιεί η μέση γυναίκα στη ζωή της). Τα λιγοστά «ατυχήματα» ανήκουν στη σφαίρα του horror movie. Ενδεικτική η περίπτωση της Κριστίνα Αγκιλέρα, το 2012, στη διάρκεια της κηδείας της μαύρης ντίβας Ετα Τζέιμς. Η Αγκιλέρα, με στενό μαύρο ταγέρ και αβυσσαλέο ντεκολτέ, τραγουδάει ένα σπαρακτικό «At Last» και απομακρύνεται εσπευσμένα από τη σκηνή. Το βίντεο με τα πορφυρά ρυάκια που τρέχουν στις γάμπες της θα κάνει χαιρέκακα τον γύρο του Διαδικτύου, με τις «θεωρίες» (ήταν αίμα ή υγρό αυτομαυρίσματος;) να φουντώνουν.

Και όμως σε κάποιες χώρες δίδεται η πρέπουσα σημασία σε αυτή την ενοχλητική κόκκινη γραμμή. Στην Ιαπωνία, π.χ., υπάρχει ακόμη και «menstrual leave» (ήτοι, «άδεια εμμήνου ρύσεως»). Ο νόμος για τη χορήγηση της «seirikyuuka», όπως ονομάζεται, πέρασε για πρώτη φορά (για εκείνες που είχαν έντονα προεμμηνορροϊκά συμπτώματα) αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι γυναίκες μπήκαν πλέον μαζικά στο ενεργό εργατικό δυναμικό και μιλούσαν «πλέον ανοιχτά για τα σώματά τους». Ανάλογη άδεια χορήγησαν πολύ πρόσφατα η Ταϊβάν, η Νότια Κορέα και η Ινδονησία. Στην Ελλάδα της κρίσης κάτι τέτοιο φαντάζει επιστημονική φαντασία. Τουλάχιστον ας μη φοβόμαστε τόσο να περάσουμε τη συγκεκριμένη κόκκινη γραμμή.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 1 Ιουνίου 2014