Πώς είναι να δουλεύεις σε μία από τις πιο περίεργες εταιρείες του κόσμου; Μια εταιρεία που διαχειρίζεται 150 δισ. δολάρια σε καταθέσεις, που διαφημίζει την εταιρική κουλτούρα της λέγοντας πως «δεν αφήνει το εγώ να μπει μεταξύ της αλήθειας και της βελτίωσης» και το να δουλεύεις εκεί είναι «σαν να δουλεύεις στην Google του 2000»; Μια εταιρεία στην οποία, αν προσληφθείς, πρέπει να αποστηθίσεις ένα εγχειρίδιο 123 σελίδων με τίτλο «Οι αρχές», γραμμένες από τον Ρέι Ντάλιο, τον 69o πιο πλούσιο άνθρωπο στον κόσμο, με προσωπική περιουσία 14,4 δισ. δολάρια, που έγινε γνωστός ως ο άνθρωπος που κατάφερε να προβλέψει την αμερικανική οικονομική κρίση του 2008. Τον άνθρωπο που ανάγκασε έναν δημοσιογράφο του «New Yorker» να τον παρομοιάσει με «ηλικιωμένο μέλος βρετανικής progressive rock μπάντας».

Πώς είναι να δουλεύεις στην «Google του 2000»

Το ΒΗmagazino εισχώρησε στην Bridgewater, το πιο επιτυχημένο hedge fund του πλανήτη. Συχνά, όταν κανείς ακούει για «εταιρική κουλτούρα», σκοντάφτει σε όρους όπως «διαφάνεια», ή «αλήθεια». Συνήθως αυτοί οι όροι
εξαντλούνται στα τμήματα εταιρικής επικοινωνίας ή ανθρωπίνων πόρων και δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Στην Bridgewater, όμως, και οι δύο όροι είναι εξαιρετικά σημαντικοί, μια και η εταιρεία λειτουργεί με μια κουλτούρα «απόλυτης αλήθειας» και «ριζοσπαστικής διαφάνειας» (radical transparency) που την κάνουν να διαφέρει ριζικά από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία. Ο 34χρονος Χάρι εργάζεται σήμερα στον τομέα των επενδύσεων στο Λονδίνο έπειτα από σχεδόν τρία χρόνια στην Bridgewater και μίλησε αποκλειστικά (και ανώνυμα) στο ΒΗmagazino για την εμπειρία του. «Οταν μου πρότειναν να πάω για μια συνέντευξη στην Bridgewater, μίλησα με μια σύμβουλο ανθρώπινου δυναμικού και μου είπε να το κάνω οπωσδήποτε: “Το να δουλέψεις εκεί θα είναι σαν να δουλεύεις στην Google του 2000” μου εξήγησε». Σε αντίθεση με τις διαδικασίες που ακολουθούν τα περισσότερα επενδυτικά ιδρύματα, η Bridgewater ακολουθεί μια ιδιότυπη διαδικασία προσλήψεων και είναι από τα λίγα hedge funds που προσλαμβάνει κόσμο για θέσεις κατευθείαν από το Πανεπιστήμιο, ειδικά από κολέγια όπως το Χάρβαρντ, το Γέιλ και το Πρίνστον. «Αποφάσισα να πάω για την εμπειρία της συνέντευξης. Η επιλογή έγινε με μια ανοιχτή συνέντευξη-focus group με 5-6 άτομα. Από την Bridgewater υπήρχαν δύο άτομα που συντόνιζαν τη συζήτηση – και οι δύο ήταν τότε μικρότεροί μου και ήμουν μόλις 30 ετών. Η συζήτηση κινήθηκε γύρω από ζητήματα φιλοσοφικού περιεχομένου.

Θυμάμαι ότι έπρεπε να συζητήσουμε αν θα πρέπει τα ανθρώπινα όργανα να πωλούνται ελεύθερα. Η όλη διαδικασία δεν είχε καμία απολύτως σχέση με την τεχνική γνώση της δουλειάς μου, ωστόσο ήταν απόλυτα προσανατολισμένη στο να διερευνήσει τον τρόπο σκέψης του καθενός από εμάς, κάτι που την καθιστούσε εξαιρετικά γοητευτική για μένα».

123 σελίδες με συμβουλές ζωής

Αμέσως μόλις προσληφθεί κανείς στην Bridgewater oφείλει να διαβάσει ένα εγχειρίδιο 123 σελίδων με τίτλο «Οι αρχές», το οποίο έχει γράψει ο ίδιος ο Ντάλιο. Το 2009 ένα εξειδικευμένο περιοδικό, το «Αbsolute Return», έγραψε ότι η Bridgewater θυμίζει αίρεση. Ως απάντηση, και για να αποδείξει ότι η εταιρεία του λειτουργεί με απόλυτη διαφάνεια, ο Ντάλιο ανέβασε το βιβλίο online. Οι «Αρχές» θυμίζουν κάτι μεταξύ βιβλίου αυτοβοήθειας και πανεπιστημιακού συγγράμματος management (ή, όπως το έθεσε το περιοδικό «The Νew Yorker»: «Σαν η Αϊν Ραντ και ο Ντίπακ Τσόπρα να συνεργάστηκαν σε μια σειρά fortune cookies»). Οι πρώτες 37 σελίδες ρέπουν προς την αυτοβοήθεια με δόγματα όπως «πόνος + σκέψη = πρόοδος». Μετά ξεκινά το πιο ουσιαστικό κομμάτι, η περίφημη «μηχανή της οικονομίας», η οποία είναι και η βασική θεωρία του Ντάλιο (να σημειωθεί ότι ο Ντάλιο έχει φτιάξει ένα βίντεο όπου εξηγεί τη θεωρία του και το έχει ανεβάσει στο YouΤube – υπάρχει, μάλιστα, σε τρεις βερσιόν, αγγλικά, ρωσικά και κινεζικά). Μερικές από τις συμβουλές του είναι: «Δεν έχεις τίποτε να φοβηθείς από την αλήθεια / Πάλεψε για αυτό που πιστεύεις ότι είναι σωστό / Να προσλαμβάνεις τους σωστούς ανθρώπους, γιατί το αποτέλεσμα του να προσλαμβάνεις τους λάθος είναι καταστρεπτικό / Κάνε μάνατζμεντ σαν κάποιος που έχει σχεδιάσει και έχει φτιάξει μια μηχανή για να επιτύχει έναν συγκεκριμένο στόχο / Διάλεξε ανθρώπους με τους οποίους θα ήθελες να μοιραστείς τη ζωή σου / Οταν πιστεύεις ότι κάποιος δεν κάνει για τη δουλειά, απόλυσέ τον άμεσα».

«Πώς απολύθηκα από την Bridgewater»

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στην Bridgewater όλες οι συναντήσεις βιντεοσκοπούνται. Οποιοδήποτε πρόβλημα πρέπει να δηλώνεται, να καταγράφεται και να αναλύεται. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να μιλήσεις για κάποιον πίσω από την πλάτη του. «Αν μιλάς πίσω από την πλάτη των ανθρώπων στην Bridgewater, είσαι μια σιχαμερή νυφίτσα» γράφει ο Ντάλιο. Η εταιρεία λειτουργεί σύμφωνα με το δόγμα της απόλυτης διαφάνειας. «Ολες οι κρίσιμες συναντήσεις καταγράφονταν ηχητικά, οι δε σοβαρές συζητήσεις καταγράφονταν και με βίντεο» εξηγεί ο Χάρι. «Αν γινόταν κάτι που η διεύθυνση θεωρούσε ότι έπρεπε να δεις, το έδειχναν και παραέξω. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι τίποτα δεν ήταν ιδιωτικό και ότι μπορούσες να εκτεθείς σε όλη την εταιρεία πολύ γρήγορα. Ακόμη και η διαδικασία της απόλυσής σου έβγαινε σε βίντεο. Πολλά από αυτά τα βίντεο, μάλιστα – του πώς έφταναν να απολύσουν κάποιον –, σου τα έδειχναν προτού ξεκινήσεις να δουλεύεις εκεί. Ολο αυτό ήταν πολύ ανακουφιστικό, γιατί έπρεπε να συζητηθούν τα πάντα» επιβεβαιώνει ο Χάρι.

Επίσης, στην Bridgewater δεν υπάρχει ιεραρχία – όλοι, ακόμη και ένας πρωτάρης, μπορούν να αμφισβητήσουν τους πάντες –, κάτι που δεν συμβαίνει σε καμία άλλη εταιρεία. Η απουσία ιεραρχίας ήταν ιδιαίτερα ελκυστική για τον 25χρονο Μπιλ, Αμερικανό από τη Μινεσότα που βρέθηκε στην Bridgewater κατευθείαν από το Χάρβαρντ. «Πολλοί συμφοιτητές μου ήθελαν να μπουν στην Βridgewater, το θεωρούσαν φοβερά cool, ακριβώς επειδή υπήρχε όλη αυτή η κουλτούρα της διαφάνειας και η απουσία ιεραρχίας». Επιασε δουλειά στις αρχές του 2012, στο management κομμάτι της εταιρείας. «Από την αρχή δυσκολεύτηκα – αλλά επειδή είμαι από τη φύση μου εξαιρετικά ανταγωνιστικός, δεν ήθελα να το παραδεχτώ. Αισθανόμουν λες και η παραμικρή μου κίνηση ή απόφαση ήταν η αρχή για έναν καινούργιο κύκλο κριτικής – έπρεπε όλα να αναλυθούν. Δεν άντεχα τη συνεχή κριτική. Κάποια στιγμή, ο ακριβώς ανώτερός μου είπε ότι δεν έχω προσωπικότητα. Φυσικά, τσατίστηκα, αν και, σύμφωνα με τα δεδομένα της Bridgewater, θα έπρεπε να μη με νοιάζει, αλλά να ρωτήσω γιατί και να προσπαθώ να αντιμετωπίσω την “αδυναμία” μου. Ενιωθα ότι υπήρχε συνεχής ανταγωνισμός για το ποιος είναι ο καλύτερος, ο πιο έξυπνος, ο πιο σπουδαίος, ο πιο ανώτερος διανοητικά. Απολύθηκα έπειτα από έξι μήνες».

Ο έφηβος που πόνταρε ένα δολάριο

Στο επίσημο website της εταιρείας Bridgewater, υπάρχει ένα κομμάτι αφιερωμένο στην «εταιρική κουλτούρα». Εκεί παρουσιάζονται εννέα εργαζόμενοι σε ισάριθμα βίντεο. Κάποιοι κλαίνε και λένε πως βρήκαν επιτέλους την οικογένειά τους. Αλλοι, όπως ο Μπομπ, αποκαλύπτουν ότι «συνειδητοποίησα πως ήμουν αναξιόπιστος από τα οκτώ μου». Ανάμεσά τους βρίσκεται και ο Ντάλιο περιγράφοντας την κουλτούρα της εταιρείας του σε 1 λεπτό και 10 δευτερόλεπτα. «Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην καινοτομία είναι το εγώ, γιατί οι άνθρωποι νιώθουν ευαίσθητοι – πιστεύουν ότι το να κάνουν λάθη θα σταθεί εμπόδιο στη βελτίωσή τους. Στην Bridgewater δεν θα αφήσουμε το εγώ να μπει στη μέση της αλήθειας και της βελτίωσης» λέει με το χέρι σφιγμένο σε γροθιά, ένα μείγμα γκουρού και καινοτόμου επιχειρηματία.

Ο 64χρονος Nτάλιο έβγαλε τα πρώτα του λεφτά έφηβος ακόμη, ποντάροντας αρχικά ένα δολάριο – και έπειτα τα κέρδη του – σε μετοχές. Επειτα από ένα MBA στο Χάρβαρντ, ένα φλερτ με τον υπερβατικό διαλογισμό, στον οποίο επιδίδεται ακόμη και σήμερα σχεδόν καθημερινά, καθώς και μια μνημειώδη απόλυση – σύμφωνα με πηγές, προσέλαβε μια χορεύτρια να γδυθεί σε ένα συνέδριο – ο Ντάλιο μετακόμισε στο Kονέκτικατ, έκανε οικογένεια και ξεκίνησε να δουλεύει από το σπίτι του, όπου και ίδρυσε την Bridgewater, το 1975. Τα hedge funds (τα οποία μπορούν να αποδοθούν στα ελληνικά ως «επενδυτικά κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου»), τα περισσότερα εκ των οποίων βρίσκονται στην Αμερική – έγιναν υπολογίσιμη δύναμη στη χρυσή δεκαετία του ’90 και από τότε γίνονται όλο και πιο δημοφιλή στη διεθνή οικονομία – υπολογίζεται ότι συνολικά η αξία τους ανέρχεται πλέον σε περισσότερα από 2,5 τρισ. δολάρια. Πρόκειται για επενδυτικά κεφάλαια τα οποία περιλαμβάνουν μια ευρύτερη γκάμα επενδύσεων και χρηματοοικονομικών προϊόντων σε σχέση με άλλα επενδυτικά μοντέλα. Η ιδέα είναι ότι τα hedge funds μπορούν να βγάλουν πάντα λεφτά, ανεξαρτήτως των συνθηκών της αγοράς, και ότι μπορούν να επενδύσουν όπου θέλουν, χρησιμοποιώντας μια σειρά στρατηγικών. Για να γίνει κάποια εταιρεία ή ίδρυμα πελάτης ενός hedge fund στην Αμερική θα πρέπει να έχει καθαρή θέση πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια.

«Στην εταιρεία όλοι δουλεύουν σαν τρελοί»

Πώς κατάφερε, όμως, ο Ντάλιο να γίνει ο πιο επιτυχημένος hedge fund manager στον κόσμο και να βγάλει χρήματα από την απρόβλεπτη «μηχανή της οικονομίας»; «Για εμένα, πάνω απ’ όλα ο Ντάλιο είναι ένας φοβερός οραματιστής» εξηγεί ο Χάρι. «Κατάφερε κάτι πάρα πολύ δύσκολο στον χώρο των hedge funds – να συνδυάσει το fundamental (θεσμικό) με το systemic (συστημικό). Συνήθως σε αυτή τη δουλειά είτε δουλεύεις με τα fundamentals (αναλύεις, δηλαδή, τι γίνεται στον κόσμο βάζοντας μεγάλα στοιχήματα και ποντάροντας επάνω στην πραγματική οικονομία) είτε κάνεις συστημική ανάλυση και παίρνεις αποφάσεις επάνω σε τάσεις και στατιστικές» λέει ο Χάρι. Τι σημαίνει, όμως, αυτό πρακτικά; «Ας πάρουμε ένα απλό παράδειγμα: πες ότι κάνεις συναλλαγές με χαλκό και χρυσάφι. Εχεις παρατηρήσει πως όταν ανεβαίνει ο χρυσός κατεβαίνει ο χαλκός. Ενας συστημικός trader φτιάχνει κανόνες με βάση αυτή τη σχέση και αν δει ότι κατεβαίνει πολύ ο χρυσός, φέρ’ ειπείν, αποφασίζει να αγοράσει χαλκό. Ο Ντάλιο, όμως, έλεγε: “Στάσου λίγο να καταλάβουμε γιατί ο χαλκός πάει έτσι και ο χρυσός αλλιώς. Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες; Ποιες συνθήκες ισχύουν; Ποιοι είναι οι κύριοι αγοραστές; Ποιες είναι οι βασικές καταστάσεις αυτών των αγοραστών;

Ας κοιτάξουμε τα δικά τους στοιχεία και κίνητρα. Γιατί θέλουν να αγοράσουν;”. Το να κάνεις κάτι τέτοιο για εκατοντάδες αγορές ανά τον κόσμο, οι οποίες αλληλοεπηρεάζονται, συνεπάγεται τρομερό φόρτο εργασίας. Στην Bridgewater όλοι δουλεύουν σαν τρελοί για να βελτιώσουν ένα ήδη υπάρχον σύστημα εντολών το οποίο βελτιώνουν συνέχεια».

Στο ζουμί της υπόθεσης, ο Ντάλιο έχει φτιάξει ένα σύστημα κανόνων εταιρικής κουλτούρας με τις «Αρχές», αλλά έχει φτιάξει και ένα αντίστοιχα εξελιγμένο σώμα εντολών και κανόνων που αφορούν την πρακτική πλευρά της δουλειάς: «Πρόκειται για ένα σύστημα από επενδυτικούς κανόνες το οποίο λειτουργεί τελείως διαφορετικά από τα αντίστοιχα συστήματα των άλλων hedge funds. Η Bridgewater, χάρη στο όραμα του Ρέι (στην εταιρεία όλοι τον φωνάζουν με το μικρό του όνομα), έχει χτίσει με τα χρόνια ένα μοντέλο που τρέχει από μόνο του καλύπτοντας κάθε ενδεχόμενο. Η εταιρεία δεν αντιδρά στο τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή, αλλά ανατρέχει στους κανόνες και προσπαθεί να τους επιβεβαιώσει ή να τους βελτιώσει». Και φυσικά, αυτό το σύστημα είναι απόλυτα προστατευμένο, για να μην υπάρχουν διαρροές. «Κανένας εργαζόμενος δεν είχε πρόσβαση σε όλα, ο καθένας από εμάς έβλεπε μόνο αυτό που έκανε στον τομέα του. Υπάρχει, για ευνόητους λόγους, μια εμμονή με την πνευματική ιδιοκτησία» εξηγεί ο Χάρι.

«Δεν θα επέστρεφα ποτέ εκεί…»

Παρά τις εκπληκτικές αποδόσεις της Bridgewater και το στάτους μιας θέσης εργασίας σε τέτοια εταιρεία, λίγοι μπορούν να αντέξουν την πίεση της δουλειάς σε ένα περιβάλλον όπου μαγνητοσκοπούνται οι συναντήσεις και η κριτική είναι ανελέητη. Ο Μπιλ, ο οποίος πλέον κάνει το μεταπτυχιακό του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, θεωρεί ότι ήταν μια χρήσιμη εμπειρία, αλλά δεν θα επέστρεφε ποτέ. «Νομίζω ήμουν πολύ μικρός, και με μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου, αλλά απολύθηκα, και εξαιρετικά γρήγορα. Δεν πρόλαβα να αποδείξω ότι μπορούσα να βελτιωθώ – και ήταν ουσιαστικά η πρώτη μου δουλειά». Ενας στους τέσσερις νέους εργαζομένους της Bridgewater φεύγει ή απολύεται σε λιγότερο από δύο χρόνια. Από ό,τι φαίνεται, η εμπειρία της δουλειάς σε ένα περιβάλλον όπου πρέπει να λες την αλήθεια στον άλλον χωρίς περιστροφές, ενάντια σε κάθε κοινωνική σύμβαση, είναι για πολλούς από αποτρεπτική έως τραυματική. Αυτό, βέβαια, δεν πρέπει να ενδιαφέρει και πολύ τον Ντάλιο. Η τελευταία του πρόταση στις «Αρχές» είναι απλή και σύντομη: «Μην προσπαθείς να ευχαριστήσεις όλον τον κόσμο».

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 4 Μαΐου 2014