Το βράδυ η πρόσοψη επί της οδού Συγγρού έχει αρχίσει να ανάβει τα φώτα της. Η κεντρική είσοδος επί της οδού Καλλιρρόης παραμένει ωστόσο περιφραγμένη. Τα μπλε γράμματα που σχηματίζουν το αρκτικόλεξο ΕΜΣΤ έχουν τοποθετηθεί πάνω στο γείσωμα, ο καταρράκτης του νερού που θα πέφτει από πέντε μέτρα ύψος δεν έχει τεθεί ακόμη σε λειτουργία. Στο εσωτερικό εργάτες λειαίνουν πατώματα ή περνούν το τελικό χέρι χρώματος σε τοίχους καθώς η πρόεδρος του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης κυρία Αννα Καφέτση μας ξεναγεί μέσα στο όνειρό της το οποίο μοιάζει να έχει γίνει πραγματικότητα. «Θέλω να το ζήσω το κτίριο χωρίς κόσμο, να σκεφτώ τι έργα θα μπουν» λέει και είναι φανερή η περηφάνια της για το κτίριο που αγωνίστηκε να δει να υλοποιείται. Δικαιολογημένα. Το πίσω μέρος του εσωτερικού του κτιρίου που βλέπει στη Συγγρού είναι ο διατηρητέος τοίχος από το παλιό εργοστάσιο Φιξ –μαζί με εκείνον επί της οδού Φραντζή. Η βιομηχανική φυσιογνωμία του έχει ενισχυθεί (και κυριολεκτικά) από μια αρματούρα από μπετόν, ένα κάθετο πλέγμα πλευρικά του κλιμακοστασίου με τις κυλιόμενες που φτάνουν μέχρι τον τέταρτο όροφο. Είναι εντυπωσιακή η προοπτική του προς τα πάνω και ιλιγγιώδης η θέα από την κορυφή προς τα κάτω.
Πορεία προς τον… ουρανό
Το κτίριο διαθέτει επτά επίπεδα μαζί με το υπόγειο και τον ημιώροφο, ενώ υπάρχει επιπλέον και το δώμα του στο οποίο οδηγείσαι από τον 4ο όροφο μέσα από μια ράμπα. Είναι τόσο ψηλά που καθώς αρχίζεις να την ανεβαίνεις νιώθεις ότι πας «να πιάσεις ουρανό». Πίσω στο επίπεδο της γης είναι εξίσου εντυπωσιακό ότι ο σταθμός του μετρό Συγγρού-Φιξ θα έχει έξοδο στην πίσω είσοδο του Μουσείου. Περιμένει και αυτή τη λειτουργία της. Η πρόσοψη με την κεντρική είσοδο επί της Καλλιρρόης έχει άλλο χαρακτήρα. Περισσότερο «παραμυθένια» τη χαρακτηρίζει η κυρία Καφέτση εξαιτίας της επένδυσης από πέτρα αλλά και «τολμηρή» καθώς η συνύπαρξή της με το έντονο κόκκινο χρώμα που πλαισιώνει τις πόρτες, το «μεγάλο στόμα με κόκκινο κραγιόν» όπως το έχει χαρακτηρίσει η αρχιτέκτονας Καλλιόπη Κοντόζογλου, σίγουρα δεν διαθέτει την «ησυχία» της διατηρητέας όψης. Ενα κτίριο με δύο προσωπικότητες λοιπόν αλλά καθόλου διχασμένο. Εχει έναν συγκεκριμένο σκοπό, να φέρει τον κόσμο σε επαφή με τη σύγχρονη τέχνη.
Η ακριβοθώρητη συλλογή
Στον πρώτο χρόνο λειτουργίας του το Μουσείο θα φιλοξενήσει έργα της μόνιμης συλλογής και στα πέντε επίπεδα που προορίζονται να αξιοποιηθούν ως εκθεσιακοί χώροι, περίπου 7.000 τ.μ. δηλαδή. Το ισόγειο και το υπόγειο που προορίζονται για περιοδικές εκθέσεις θα αποδεσμευτούν λίγο νωρίτερα προκειμένου να φιλοξενήσουν κάποια άλλη έκθεση. Από τα 1.000 περίπου έργα που αριθμεί η συλλογή θα εκτεθούν 500 από περισσότερους από 100 έλληνες και ξένους καλλιτέχνες. Δεν αναμένεται να κλέψει μόνο το κτίριο την παράσταση λοιπόν αλλά και η παρουσίαση της μόνιμης συλλογής. «Είναι ένα κρυμμένο μυστικό η συλλογή. Τη δείχναμε ελάχιστα ως τώρα» λέει η κυρία Καφέτση και μας δίνει τις συντεταγμένες ορισμένων από τα έργα. Για παράδειγμα, στο τεράστιο υπόγειο θα απλωθούν οι τόνοι χώματος από την εγκατάσταση της Δανάης Στράτου «Ανάσα».
Στον δεύτερο όροφο κοντά στα ανοίγματα του κτιρίου που δείχνουν την πολυσύχναστη Συγγρού θα μπορεί να μπαίνει κάποιος μέσα σε μια μεγάλη λευκή σφαίρα όπου θα φιλοξενούνται πάνω σε μια φωτεινή σχισμή σχέδια του Χρόνη Μπότσογλου από την ενότητα των έργων με τη μητέρα του, μαζί με το έργο της Αμερικανοϊσραηλινής Γιαέλ Καναρέκ, «Heart in heart», ένα ντελικάτο ύφασμα κρεμασμένο σαν νυφικό μέσα στο οποίο η καλλιτέχνις έχει περάσει με κώδικα linux ερωτικά γράμματα. Στο βάθος της αίθουσας μια γωνία έχει διαμορφωθεί ειδικά –έχει εννιάμισι μέτρα ύψος –για να φιλοξενήσει το έργο «Τα 99 ονόματα» του τούρκου εικαστικού Κουτλούγκ Αταμάν, μια εγκατάσταση με πέντε οθόνες στις οποίες ένας άνδρας απαγγέλλει με αυξανόμενη ένταση τα ονόματα του θεού σύμφωνα με το Κοράνι.
Η συνεργασία των «συνοδοιπόρων»
Στον τέταρτο όροφο ο επισκέπτης θα έρχεται σε επαφή με την εγκατάσταση της Ζανίν Αντονι, «Βαθύς ύπνος», ένα έργο πάνω στον μύθο της Πηνελόπης και του Οδυσσέα το οποίο είναι μια πρόσφατη δωρεά από τον συλλέκτη Δάκη Ιωάννου του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. Στο δώμα του κτιρίου η γνωστή εικαστικός Διοχάντη θα δημιουργήσει ένα έργο ειδικά για τη στέγη του Μουσείου στο πλαίσιο της ετήσιας ανάθεσης που θα γίνεται σε έναν καλλιτέχνη βάσει της συνεργασίας του ΕΜΣΤ με το ΝΕΟΝ, τον πολιτιστικό οργανισμό του Δημήτρη Δασκαλόπουλου. Το πρόγραμμα των δυο «συνοδοιπόρων», όπως χαρακτήρισαν εαυτούς στην πρόσφατη κοινή συνέντευξη Τύπου, θα έχει πενταετή διάρκεια και πολυεπίπεδο χαρακτήρα. Η δωρεά εκ μέρους του ΝΕΟΝ ανέρχεται στο ύψος των 300.000 ευρώ τα οποία θα διαμοιράζονται σε εκπαιδευτικά προγράμματα, στον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του ΕΜΣΤ αλλά και της μόνιμης συλλογής του μουσείου. Ηδη από το 2012 το ΝΕΟΝ προσφέρει 50.000 ευρώ ετησίως για αγορές έργων από το Frieze Art Fair.
«Η συγκρότηση της Μόνιμης Συλλογής του ΕΜΣΤ που ξεκίνησε το 2000 από το μηδέν οφείλει πολλά στη γενναιόδωρη υποστήριξη ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και κυρίως των ίδιων των καλλιτεχνών» εξηγεί η κυρία Καφέτση. «Αισθάνομαι βαθιά ευγνωμοσύνη για την προσφορά τους. Τα πρώτα χρόνια είχαμε την υποστήριξη του Ιδρύματος Ι. Φ. Κωστοπούλου, με τη χρηματοδότηση του οποίου αποκτήθηκαν μερικά πολύ σημαντικά έργα του Μουσείου, από καλλιτέχνες όπως ο Λουκάς Σαμαράς, ο Γκάρι Χιλ, ο Πέντρο Κάμπριτα Ράις, ο Νίκος Ναυρίδης κ.ά. Στη συνέχεια με την αποκλειστική χορηγία της παραγωγής νέων έργων επί τρία χρόνια από την Baccardi δημιουργήθηκαν για τη Συλλογή μερικά εξαιρετικά έργα των Μαρία Βιρκάλα, Κάρλος Γκαραϊκόα, Αθ. Αργιανά, της ομάδας Xurban και αρκετών άλλων. Και βέβαια στα 14 αυτά χρόνια δωρίστηκαν μεγάλοι πυρήνες έργων ελλήνων καλλιτεχνών: της Μπίας Ντάβου και του Παντελή Ξαγοράρη, του Νίκου Κεσσανλή, της Χρύσας, του Χρόνη Μπότσογλου, του Γιάννη Ψυχοπαίδη, της Ρένας Παπασπύρου, του Γιώργου Χατζημιχάλη, του Γιώργου Ξένου, του Σωτήρη Σόρογκα, του Στήβεν Αντωνάκου, του Θόδωρου και τόσων άλλων ακόμη, παλαιότερων και νεότερων. Ο απολογισμός είναι ήδη μεγάλος, αλλά ο δρόμος για τη Μόνιμη Συλλογή τώρα ανοίγει, μπαίνοντας στο κτίριο. Τώρα είναι η ώρα των συλλεκτών για τον εμπλουτισμό της τα επόμενα χρόνια, που θα διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τη φυσιογνωμία του Νέου ΕΜΣΤ στον ευρωπαϊκό χάρτη των μουσείων σύγχρονης τέχνης».
Ο Μπαρόζο θα φέρει την άνοιξη
Πρόσφατα επισκέφτηκε το ΕΜΣΤ ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και δήλωσε εντυπωσιασμένος ενώ και ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος που τον συνόδεψε μίλησε για το «ισχυρό μήνυμα αισιοδοξίας» που θα εκπέμψει το Μουσείο. Αρκεί βεβαίως να ανοίξει τις πόρτες του. Η αυτοψία του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε αυτό που προορίζεται να είναι ένα από τα «σημαντικότερα μουσεία σύγχρονης τέχνης στην Ευρώπη» ίσως σταθεί καθοριστική τελικά για τα πολύπαθα θυρανοίξια που μετατοπίζονται διαρκώς καθώς δεν ξεριζώνεται το μεγάλο «αγκάθι», η διασφάλιση της βιωσιμότητας του κτιρίου. «Ας δούμε την κατάσταση όπως είναι σήμερα. Η κατασκευή του κτιρίου έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί. Αυτό είναι το δεδομένο» λέει η κυρία Καφέτση.
Πρόσφατα επισκέφτηκε το ΕΜΣΤ ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και δήλωσε εντυπωσιασμένος ενώ και ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος που τον συνόδεψε μίλησε για το «ισχυρό μήνυμα αισιοδοξίας» που θα εκπέμψει το Μουσείο. Αρκεί βεβαίως να ανοίξει τις πόρτες του. Η αυτοψία του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε αυτό που προορίζεται να είναι ένα από τα «σημαντικότερα μουσεία σύγχρονης τέχνης στην Ευρώπη» ίσως σταθεί καθοριστική τελικά για τα πολύπαθα θυρανοίξια που μετατοπίζονται διαρκώς καθώς δεν ξεριζώνεται το μεγάλο «αγκάθι», η διασφάλιση της βιωσιμότητας του κτιρίου. «Ας δούμε την κατάσταση όπως είναι σήμερα. Η κατασκευή του κτιρίου έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί. Αυτό είναι το δεδομένο» λέει η κυρία Καφέτση.
«Από εκεί και πέρα υπάρχουν τέσσερα μέτωπα, τα οποία πρέπει να κλείνουν ταυτόχρονα. Το πρώτο είναι η ολοκλήρωση της δοκιμαστικής λειτουργίας των εγκαταστάσεων και ταυτόχρονα η ολοκλήρωση μικροεργασιών και φινιρισμάτων της συμβατικής εργολαβίας. Στο διάστημα αυτό θα πρέπει να κλείσουν και τα άλλα δύο μέτωπα που αφορούν προμήθεια και εγκατάσταση όλου του κινητού τεχνολογικού εξοπλισμού των κτιριακών υποδομών, διαμόρφωση των εκθεσιακών χώρων με τις ειδικές κατασκευές που απαιτούνται για την παρουσίαση των εκθεμάτων της Μόνιμης Συλλογής, καθώς και προσλήψεις προσωπικού. Υπάρχει σχετική προέγκριση από το υπουργείο Πολιτισμού και περιμένουμε την τελική έγκριση του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης για να ξεκινήσουμε άμεσα τη διαδικασία προσλήψεων μέσω ΑΣΕΠ. Το τέταρτο μέτωπο αφορά την εσωτερική προετοιμασία του μουσείου, διενέργειες διαγωνισμών για τη μίσθωση του εστιατορίου και του καφέ, προμήθεια εμπορευμάτων για το πωλητήριο κ.ά., τα οποία πρέπει να τρέξουν επίσης άμεσα. Για την εγκατάσταση των έργων και των υπηρεσιών θα απαιτηθεί τουλάχιστον ένας μήνας. Το ένα συμπαρασύρει το άλλο και η παραμικρή καθυστέρηση μπορεί να αλλάξει το συνολικό χρονοδιάγραμμα. Το σίγουρο είναι ότι απαιτούνται πολύ καλός συντονισμός, απόλυτη σύμπνοια και υπερπροσπάθεια από όλους μας. Ο στόχος είναι, σταθερός και αμετακίνητος, να ανοίξει το Μουσείο πριν από την λήξη της ελληνικής προεδρίας».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
