Η ζωή και η Ιστορία

Η ΖΩΗ και η Ιστορία πορεύονται χέρι-χέρι. Αυτή την άρρηκτη σχέση τη συναντάμε παντού και βέβαια και στον αθλητισμό και την πολυμορφία του. Στον αθλητισμό, βέβαια, ως κοινωνικό φαινόμενο στο πλαίσιο του ερασιτεχνισμού και όχι βιομηχανοποίησης και εμπορευματοποίησης (θέαμα κερδοφόρο και βασικά οικονομικό), είναι αφιερωμένο το νέο βιβλίο-λεύκωμα του Βαγγέλη Κουκούλογλου. Είναι φανερή η συναισθηματική φόρτιση από την πρώτη ως την τελευταία (342) σελίδα. Εκ πρώτης όψεως προκαλούν εντύπωση δύο πράγματα: το ένα είναι ο τίτλος του έργου «Μια Ελλάδα Ελευσίνα» και το άλλο ο πακτωλός φωτογραφιών που συνεκφράζονται με τα λεπτομερούς τεκμηρίωσης κείμενα. Θέμα το ποδόσφαιρο στην πιο λαϊκή, αγνή, κοινωνικοποιημένη μορφή στην Ελευσίνα της βιοπάλης. (Το θέμα θα μπορούσε να αναφέρεται σε κάποια άλλη πόλη.) Ετσι δένει το «Μια Ελλάδα Ελευσίνα».

Η ΕΚΔΟΣΗ είναι του Δήμου Ελευσίνας –και του αξίζει ένα «μπράβο» –που μας προσκαλεί, διά χειρός συγγραφέα και ακάματου ερευνητή, σε ένα «Ταξίδι νοσταλγίας στις αλάνες, στις γειτονιές και τις ομάδες της καρδιάς της» (της Ελευσίνας). Ο υπότιτλος είναι επαρκής εξήγηση. Είναι, ταυτόχρονα, βυθοσκόπηση στην αυθεντική –και όχι μεταλλαγμένη –πρωτογενή ύπαρξη του δημοφιλέστερου στον τόπο μας, όπως και σε τόσους άλλους, αθλήματος.

Η ΚΥΡΙΑ αξία του έργου έγκειται στο ότι μέσα από την περιπλάνηση στις συνοικίες της βιοπάλης ερμηνεύεται με πάθος και αγάπη η διαστρωμάτωση του αθλήματος ως σύμφυτο της ζωής των ανθρώπων και των ομάδων (περισσότερες από εβδομήντα). Διαχρονικά το ποδόσφαιρο ως λαϊκή δυναμική έκφραση με τις «ομαδάρες» της Ανω και Κάτω Ελευσίνας εξηγεί από μόνο του την κοινωνική και ψυχαγωγική εμπειρία. Βέβαια ο «μικρασιάτης», και δη αθεράπευτος, Βαγγέλης Κουκούλογλου διαθέτει ένα ισχυρότατο DNA που διαχέεται και στα άλλα βιβλία του. Αξίζει ιδιαίτερη εύφημη αναφορά το ελκυστικής πρωτοτυπίας «Τα σήματα και τα χρώματα» των ποδοσφαιρικών ομάδων, και όλα αυτά με τη δική τους ιστορία. Ο Κουκούλογλου και στο νέο έργο του καταγράφει τα χρώματα των ομάδων, καθώς η φανέλα –θα το πούμε πάλι –έχει τη δική της ιστορία. Ως επίμετρο, η προσφορά του Βαγγέλη Κουκούλογλου –ίσως φανεί σε κάποιους παράξενο –είναι η κοινωνική έρευνα με διασκεδαστική και απολαυστική περιπλάνηση. Τελικά η θέση της στη βιβλιογραφία είναι πέραν των συμβατικών ορίων του αθλητικού χώρου.

ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ πλευρά του λόφου η μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία (Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) του Ανδρέα Μπαλτά «Ο ελληνικός αθλητισμός στη Σμύρνη 1890-1922». Πρόκειται για έναν χώρο –πέραν της αθλητικής έννοιας –ευνόητου ιστορικού, κοινωνικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος. Ηδη υπάρχει ισχυρή βιβλιογραφία με τρεις εκδόσεις για τον άξονα του Μικρασιατικού Ελληνισμού, τον Πανιώνιο (προήλθε από τη συνένωση του πρώτου συλλόγου της Σμύρνης «Ορφέα» και του «Γυμνασίου») και τον Απόλλωνα. Κατά συνέπεια «κενό» δεν υπάρχει, όπως φρονεί ο συγγραφέας, αλλά μια πανεπιστημιακού προσανατολισμού έρευνα και αξιοποίηση πλήθους τεκμηρίων, γνωστών ή λιγότερο γνωστών. Η πλούσια –χειμαρρώδης, θα λέγαμε –ύλη ταξινομείται μεθοδικά σε περιόδους. Επεκτείνεται η αθλητική δραστηριότητα των δύο πόλων (Απόλλωνα και Πανιωνίου και των προγενέστερων) στον κοινωνικό περίγυρο, και μάλιστα σε εποχές κρίσιμες για τον πέραν του Αιγαίου Ελληνισμό. Ταυτόχρονα, καταγράφεται –με την κατά τόπους ιδιαιτερότητα –η πολυμορφία των ελληνικών πόλεων και κοινοτήτων στη Μικρά Ασία.

Η ΠΟΡΕΙΑ του εκτενέστατου αυτού πονήματος αναπτύσσεται, μετά τις εισαγωγικές σελίδες για τη «Νύμφη της Ιωνίας», σε τρεις χρονικές υποπεριόδους: 1890-1907, 1908-1918 και 1919-1922. Τα γεγονότα αναδεικνύουν ανθρώπους ενδιαφέροντες και όχι σπάνια πρωτοπόρους (π.χ. Δημητρός Δάλλας). Η προσέγγιση και ο σχολιασμός των γεγονότων έχουν σαφές επιστημονικό βάθος. Ενδεικτικά είναι τα κεφάλαια που αφορούν την εθνική και πολιτισμική δραστηριότητα του Πανιωνίου και του Απόλλωνα και τις σχέσεις με τις άλλες κοινότητες και τους «Λεβαντίνους». Ο ερευνητής σχολιάζει επίσης και τα κοινωνικά δρώμενα σε κάθε περίοδο με όχημα τον αθλητισμό.

pnlinardos@yahoo.gr