Η οθόνη είναι ένα κατάμαυρο φόντο «επάνω» στο οποίο ακούγονται φωνές τρόμου, αναφιλητά μπερδεμένα με παράσιτα κακής τηλεφωνικής επικοινωνίας, κραυγές απελπισίας ανθρώπων που λένε ότι σε λίγο θα πεθάνουν. Στην άλλη γραμμή αυτοί που τους ακούν προσπαθούν ματαίως να τους ηρεμήσουν… Από την εισαγωγή του «Zero Dark Thirty» αντιλαμβάνεσαι ότι η τελευταία ταινία της Κάθριν Μπίγκελοου είναι φτιαγμένη για να προκαλέσει: χρησιμοποιήθηκαν πραγματικές ηχογραφήσεις από την τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη, όταν οι Δίδυμοι Πύργοι του World Trade Center έπεσαν από αεροπλάνα που είχαν καταλάβει μουσουλμάνοι τρομοκράτες.
Η παραπάνω εισαγωγή ακολουθείται από περίπου δυόμισι ώρες κινηματογραφικού υλικού: η Μπίγκελοου κάνει μια ιδιαίτερα ρεαλιστική και παραστατική «σύνοψη» των μεθόδων που χρησιμοποίησαν οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που κήρυξαν αμέσως μετά το χτύπημα στους Πύργους.
Το «Zero Dark Thirty» (ο τίτλος είναι ένας στρατιωτικός όρος για το σκοτάδι της νύχτας και για τα 30 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα, ώρα που η ομάδα Seal του Πολεμικού Ναυτικού πάτησε στο οίκημα του Πακιστάν όπου βρισκόταν κρυμμένος ο Οσάμα Μπιν Λάντεν) περιγράφει με όλες τις φρικαλέες λεπτομέρειές του το ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό του καταλήγοντας στον θάνατό του.
Αμέσως μετά την εισαγωγή παρακολουθούμε αποσπάσματα από μια πολυήμερη ανάκριση ενός μουσουλμάνου υπόπτου (Φάρες Φάρες) από έναν πράκτορα της CIA (Τζέισον Κλαρκ). Στα περίπου 25 λεπτά που διαρκεί η σκηνή ο πράκτορας δέρνει, κρεμάει και ξεφτιλίζει τον ύποπτο. Στο τέλος καταφεύγει στο διάσημο πλέον βασανιστήριο του «waterboarding», όπου η ανάσα του ανακρινόμενου κόβεται ενώ δέχεται νερό στο στόμα έχοντας το πρόσωπό του καλυμμένο με πετσέτα.
Αργότερα, σε μιαν άλλη σκηνή που επίσης συζητήθηκε πολύ, ένα υψηλόβαθμο στέλεχος της CIA (Μαρκ Στρονγκ), βλέποντας ότι ο καιρός περνά χωρίς αποτελέσματα, βάζει τις φωνές στους υφισταμένους του: «Κάντε τη γαμ…η δουλειά σας. Χρειάζομαι περισσότερους στόχους. Φέρτε μου ανθρώπους να σκοτώσω!».
Το γεγονός ότι το «Zero Dark Τhirty» είναι η πρώτη ταινία που αναφέρεται τόσο στο παρασκήνιο όσο και στο προσκήνιο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας χωρίς να μασά τα λόγια της ήταν ένας από τους λόγους ενόχλησης του Λευκού Οίκου. Στα τέλη της περασμένης χρονιάς η αμερικανική κυβέρνηση ανέθεσε σε ειδική επιτροπή έρευνα που αφορούσε τη σχέση της ταινίας με την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών. Οι σκηνές «διεξοδικών ανακρίσεων» που παρουσιάζονται εξόργισαν την πρόεδρο της Επιτροπής Πληροφοριών της αμερικανικής Γερουσίας διότι υπονοούν ότι διέρρευσαν από πράκτορες της CIA κατά τη διάρκεια του κυνηγητού που η υπηρεσία είχε εξαπολύσει για την ανεύρεση και τη σύλληψη του Μπιν Λάντεν.
Ταινία-ρεπορτάζ


Ισως το «Zero Dark Thirty» να μην είχε προκαλέσει την αίσθηση που προκάλεσε (φθάνοντας ως τα Οσκαρ, όπου διεκδικεί πέντε) αν ο εγκέφαλός του δεν ήταν το ντουέτο Κάθριν Μπίγκελοου – Μαρκ Μπόαλ. Η Μπίγκελοου είναι η πρώτη γυναίκα που απέσπασε το Οσκαρ σκηνοθεσίας για την (επίσης πολιτική) ταινία «The hurt locker», όπου σεναριογράφος ήταν ο Μπόαλ.
Ενώ όμως οι αμερικανοί στρατιώτες που στο «The hurt locker» απενεργοποιούσαν βόμβες στη Βαγδάτη ήταν ήρωες μυθοπλασίας, το «Zero Dark Thirty» μοιάζει με συνδυασμό μυθοπλασίας και ερευνητικής δημοσιογραφίας, χωρίς τελικά ούτε ακριβώς φαντασία να είναι, ούτε όμως και ντοκυμαντέρ. Στους τίτλους αρχής διαβάζουμε ότι η ιστορία είναι βασισμένη «σε μαρτυρίες πραγματικών γεγονότων από πρώτο χέρι».
Τυχαίο επίσης δεν είναι ότι ο Μαρκ Μπόαλ, ο οποίος εκτός από σεναριογράφος του «Zero Dark Thirty» είναι και συμπαραγωγός του, υπήρξε έμπειρος δημοσιογράφος, λόγος για τον οποίο η ίδια η Μπίγκελοου χαρακτηρίζει το «Zero Dark Thirty» «ταινία-ρεπορτάζ»: ο Μπόαλ διεξήγαγε έρευνες χρόνων και υποσχέθηκε στις πηγές του ανωνυμία και προστασία ταυτότητας. Οι διάλογοι και οι σκηνές της ταινίας βασίστηκαν στις εκτεταμένες συνεντεύξεις που ο ίδιος διεξήγαγε και μέσω των οποίων μπόρεσε να αναπαραστήσει τις αφηγήσεις εκείνων που ενεπλάκησαν στην πραγματική επιχείρηση, καθώς και άλλων μελών των στρατιωτικών και των μυστικών υπηρεσιών.
Κεντρικό πρόσωπο στο «Zero Dark Thirty» είναι η Μάγια (Τζέσικα Τσαστέιν), μια πράκτορας της CIA με ταλέντο στην ανεύρεση τρομοκρατών. Το πρόσωπο είναι μεν υπαρκτό, αλλά στην ταινία παρουσιάζεται ως επιτελικό μέλος της επιχείρησης -, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν. Η Μπίγκελοου παραδέχθηκε ότι ο παραλληλισμός της Μάγια με την ίδια τη σκηνοθέτρια είναι φυσιολογικός και ότι ίσως τελικά να υπάρχει κάτι που να τις συνδέει.
Ανακρίβειες και προβοκάτσια
Την ώρα που η Κάθριν Μπίγκελοου θεωρεί ότι ο βασανισμός των υπόπτων είναι κατακριτέος, ένα μέρος της αρνητικής κριτικής που δέχθηκε η ταινία υποστηρίζει ότι η σκηνοθέτρια εξωραΐζει τους βασανισμούς προκαλώντας στον θεατή μια σχέση εξοικείωσης μαζί τους, εφόσον ο απώτερος στόχος είχε καθαρά πατριωτικά κίνητρα: την ανεύρεση του Οσάμα μπιν Λάντεν.
Οι «Times» της Νέας Υόρκης χαρακτήρισαν το «Zero Dark Thirty» καλύτερη ταινία του 2012 αλλά την ίδια ώρα ανέφεραν ότι κινείται «στα όρια του φασισμού». Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Στιβ Κολ, δημοσιογράφος με τεράστια εμπειρία στην πολιτική που ακολούθησε η CIA μετά το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, κατηγόρησε το φιλμ ως «λανθασμένη διαφήμιση της τεχνικής μαρτυρίων όπως το waterboarding».
Ο πρώην διευθυντής της CIA Μάικλ Χέιντεν δήλωσε στο περιοδικό «Time» ότι οι σκηνές ανάκρισης είναι «ανακριβείς, υπερβολικές και με πολύ απλά λόγια λάθος». Για τον Χέιντεν το λάθος των δημιουργών της ταινίας ήταν ότι συγχέουν τους άτσαλους βασανισμούς που είχαν γίνει στο Γκουαντάναμο Μπέι με τις πιο οργανωμένες, «κλινικές» μεθόδους ανάκρισης που ακολούθησαν στο Αμπου Γκρέιμπ.
Ο Ρόμπερτ Μακ Φέιντεν, πρώην ειδικός πράκτορας της Υπηρεσίας Εγκληματολογικών Ερευνών του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού, χαρακτήρισε την ταινία «καλή και παρακολουθήσιμη αλλά ενοχλητική και παραπλανητική». Αρχίζει με ένα πραγματικό γεγονός και αμέσως μετά ακολουθείται από τη σκηνή της ανάκρισης, που είναι μυθοπλαστική, με αποτέλεσμα να παρασύρει τον μέσο θεατή στην παραδοχή ότι τα μαρτυρικά βασανιστήρια ήταν φυσική συνέπεια και απαραίτητα για τη διαδικασία. «Ξέρουμε πολύ καλά όμως ότι η ανεύρεση του Μπιν Λάντεν δεν υπήρξε το αποτέλεσμα των βασανισμών».

πότε & πού:
Η ταινία «Zero Dark Thirty» θα προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 21/2 σε διανομή Audio Visual.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ