Η αποθέσμιση της Ευρώπης

Κάποια απ’ αυτά που θα επισυμβούν στην Ευρωπαϊκή Ενωση στις μέρες που έρχονται, και που στοχεύουν στην αυτοματοποίηση της λειτουργίας της, συνιστούν ταυτόχρονα ουσιαστική αποθέσμιση της πολιτικής υπόστασης της Ευρώπης.

Αποθέσμιση παράγεται κάθε φορά που το όργανο που προβλέπεται να αποφασίσει για κάτι (π.χ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή) συγκεκαλυμμένα ή και απροσχημάτιστα εκτοπίζεται και η εξουσία που διαθέτει για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος ασκείται από «κάποιους Αλλους» (π.χ. άτυπες συναντήσεις των υπερηγεμόνων εδώ ή εκεί). Μέσα όμως από αυτήν την εκτόπιση προδιαγράφονται νέες ρυθμίσεις που το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η αποδυνάμωση της κοινωνικής συμμετοχής στα κέντρα εξουσίας και ο περιορισμός της συλλογικής κυριαρχίας που υποτίθεται ότι την επικαθορίζει. Μιας κυριαρχίας δηλαδή που ενώ προέκυψε από ό,τι τα κράτη παραχώρησαν προς την ΕΕ, τώρα ένα μέρος της δημεύεται από τα ισχυρότερα, και αυτό με καθαρά χρηματοπιστωτικά κριτήρια.

Στο πραγματολογικό αυτό πλαίσιο, στις επόμενες ώρες, θα αποφασισθεί ως νέα Ευρωπαϊκή Συνθήκη η συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Μέσω αυτού θα αποθεσμισθεί η συλλογική κυριαρχία και θα θεσπισθούν με μαρμάρινη ακαμψία μια σειρά από υποχρεώσεις τις οποίες κάθε φορά που ένα κράτος τις αγνοεί θα υπόκειται σε αυτοματοποιημένες κυρώσεις. Ομως ένα τέτοιο μέτρο, μιας τέτοιας σφοδρότητας, δεν μπορεί να γίνει παραδεκτό χωρίς αντίβαρα.

Μπροστά δηλαδή στο ακαριαίο και το αυτόματο των κυρώσεων, τι δυνατότητες θα έχουν τα επί μέρους υφιστάμενα ευρωπαϊκά όργανα (Επιτροπή, Συμβούλιο, Κοινοβούλιο) να συνεκτιμούν τις ιδιαίτερες συνθήκες μέσα στις οποίες το κράτος-παραβάτης δεν κατάφερε να συμμορφωθεί προς τα οριζόμενα; Πριν δηλαδή παραπεμφθεί στο Δικαστήριο του Λουξεμβούργου ενώ ταυτόχρονα θα υφίσταται και άλλες άμεσα εκτελεστές εξωδικαστικές κυρώσεις;

Το πραγματικό όμως αντίβαρο δεν είναι τόσο διαδικαστικό όσο κοινωνικοπολιτικό και ως τέτοιο πρέπει να καθιερωθεί. Αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από την άμεση θεσμοθέτηση ενός εξίσου αυτοματοποιημένου μηχανισμού καθολικής αλληλεγγύης, απόλυτα συμβατού μάλιστα με οποιοδήποτε σύστημα κυρώσεων. Η αλληλεγγύη αφορά τις κοινωνίες και οι κυρώσεις δεν μπορεί να αφορούν παρά μόνο τα κράτη. Και κυρίως τους κάθε φορά πολύ συγκεκριμένους και επώνυμους φορείς εξουσίας. Εχει όμως όχι μόνο πραγματική αλλά και συμβολική σημασία να προβλεφθεί αυτός ο μηχανισμός ταυτόχρονα με οποιονδήποτε άλλον. Ωστε ab initio να αποτελεί ένα σύστημα κοινωνικής αντιστήριξης αν θέλουμε η οποιαδήποτε απαίτηση συμμόρφωσης σε σκληρούς κανόνες να είναι και ανταλλακτικά νομιμοποιημένη. Οχι δηλαδή μόνο ad legalitatem αλλά και ad legitimitatem.

Διαφορετικά αυτά που τυπικά θα θεσπιστούν στις ώρες που έρχονται θα συνιστούν, όπως προειπώθηκε, έρπουσα μεν αλλά ουσιαστική αποθέσμιση της αρχής της συλλογικής κυριαρχίας. Και τότε ο κίνδυνος παραγωγής ενδοευρωπαϊκών και αντιμαχόμενων ετεροτήτων θα είναι άμεσος.