«Ο θηλασμός είναι χαρά αλλά και ένα είδος σκλαβιάς», είπε ο Νικολά Σαρκοζί και οι γαλλίδες μητέρες έπεσαν να τον φάνε. Ή τουλάχιστον αυτή ήταν η είδηση. Κι όμως, υπάρχουν πολλές άλλες, οι υπόλοιπες μισές ίσως, που θα έλεγαν «Μα, ναι, κάπως έτσι είναι, πού το βρίσκετε το κακό;».

Η μεγάλη τάση υπεράσπισης του θηλασμού τα τελευταία χρόνια έχει χωρίσει τις γυναίκες σε δύο στρατόπεδα: αυτές που ασπάζονται τη «νατουραλιστική» μόδα για φυσιολογικό τοκετό χωρίς επισκληρίδιο, μακροχρόνιο θηλασμό και τις new age θεωρίες για τη διαπαιδαγώγηση και εκείνες που αναρωτιούνται τι νόημα είχε ο φεμινισμός τελικά, εάν πρέπει να επιστρέψουμε στις παραδοσιακές αξίες (ή έστω, εκείνες που διστακτικά ομολογούν ότι ο θηλασμός δεν τους είναι καθόλου ευχάριστος με κίνδυνο να χαρακτηριστούν από τεμπέλες ως διαβολογυναίκες).

Οι απόψεις του Σαρκοζί, οι οποίες έχουν και επίσημους υποστηρικτές στη Γαλλία (πχ. τη φεμινίστρια-φιλόσοφο Ελιζαμπέτ Μπαντεντέρ), μια χώρα με μεγάλη ευρωπαϊκή παράδοση στη γυναικεία χειραφέτηση, πυροδοτούν για άλλη μια φορά τη διαμάχη για το τελευταίο ίσως ταμπού του σύγχρονου κόσμου: τη μητρότητα.

Το παρακάτω κείμενο θίγει αυτό το ζήτημα. Αρχικά δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Marie Claire» τον Οκτώβριο του 2010 με τίτλο «Το τέλος του φεμινισμού»:

Γεννάς το πρώτο σου παιδί και θέλεις να είσαι καλή μητέρα. Αν θέλεις το καλύτερο για το μωρό σου, θα πρέπει να το θηλάσεις από 6 μήνες έως 2 χρόνια. Αν έχεις και οικολογική συνείδηση δεν θα αγοράσεις πάνες μιας χρήσης, αλλά υφασμάτινες, τις οποίες θα πλένεις (κατά προτίμηση στο χέρι, με αγνά σαπούνια). Θα είσαι με το παιδί σου 24 ώρες το 24ωρο, δεν θα κάνεις σεξ (ο θηλασμός σου ρίχνει τη λίμπιντο και ξηραίνει τον κόλπο) και φυσικά θα έχεις ξεχάσει την καριέρα σου. Και μια μέρα θα διαπιστώσεις ότι έχεις εξαντληθεί σωματικά και ψυχολογικά, αλλά ποιος νοιάζεται; Τώρα ανήκεις σε ένα ανώτερο ανθρώπινοείδος: είσαι μητέρα.

Ή μπορείς να κάνεις το άλλο: να πετάξεις στο μωρό ένα μπιμπερό με γάλα-σκόνη, να γυρίσεις στο γραφείο, να πάρεις νταντά, να βγεις για ένα ποτό και να ξαναβρείς τον εαυτό σου. Ετσι θα γλιτώσεις από τη νέα μεγάλη καταπίεση που οι ίδιες οι γυναίκες επέβαλαν στο φύλο τους, τη μητρότητα, και δεν θα φας το παραμύθι ότι η ανατροφή παιδιών είναι το σημαντικότερο πράγμα που έχεις καταφέρει ποτέ. Γιατί είσαι πρώτα γυναίκα και μετά μάνα.

Αυτά γράφειπερίπου η αμφιλεγόμενη Γαλλίδα φεμινίστρια Ελιζαμπέτ Μπαντεντέρ στοτελευταίο βιβλίο της «Le conflit, la femme et lamère» («Η σύγκρουση, η γυναίκα και ημητέρα») προκαλώντας την μήνιν άλλωνφεμινιστριών, οικολογικών οργανώσεωνκαι μητέρων.

Ετυχε να ακούσω την Μπαντεντέρ απόκοντά πριν από μερικούς μήνες στο Παρίσι όπου ήταν καλεσμένη ομιλήτρια στο παγκόσμιο συνέδριο του «Marie Claire». Η συγγραφέας τρελαίνεται να πηγαίνεικόντρα στο ρεύμα. Δεν είναι η πρώτη φορά που παίζει τον δικηγόρο τουδιαβόλου «προδίδοντας» το στρατόπεδό της, κάτι που άλλοι βρίσκουναπαράδεκτο, άλλοι ιντριγκαδόρικο.

Κάποτε είχε νεύρα με τις αμερικανίδεςφεμινίστριες «που το παράκαναν με τονπόλεμο των φύλων», θυματοποίησαν τιςγυναίκες και δαιμονοποίησαν τηνανδρική σεξουαλικότητα. Τώρα τα βάζειμε μια ολόκληρη φυλή νατουραλιστών,οικολόγων και συνηγόρων του θηλασμούοι οποίοι προπαγανδίζοντας τοιδεώδες της full time, do-it-yourself μητρότητας: «Κάνουν τις γυναίκες σκλάβες τωντέκνων τους και τις γυρίζουν πίσω στοσπίτι».

«Μια επανάσταση έχει λάβει χώρα στην αντίληψή μας για τη μητρότητα χωρίςκαν να το πάρουμε είδηση. Μια επανάσταση που έχει μειώσει τιςελευθερίες των γυναικών και έχει καταστρέψει τις επαγγελματικέςπροοπτικές τους. Οι γυναίκεςκατάφεραν να ξεφορτωθούν τηνκαταπίεση των ανδρών μόνο και μόνο για να επιβάλουν οι ίδιες σήμερα στονεαυτό τους μια νέα, πολύ πιο επικίνδυνη τυραννία: αυτή των παιδιώντους», μας είπε η Μπαντεντέρ.

Σκεφτείτε το: ως σωστή μητέραπροβάλλεται σήμερα κάποια πουθηλάζει για έξι μήνες, δεν βιάζεται ναγυρίσει στη δουλειά της, αποφεύγει την επισκληρίδιο στον τοκετό για ναζήσει όσο πιο έντονα «αυτή την ανεπανάληπτη εμπειρία», χρησιμοποιείοικολογικές πάνες και αφήνει το παιδί της να κοιμάται στο κρεβάτι της. Αυτήη νέα παιδαγωγική κάνει σχεδόν αδύνατο το να έχεις κοινωνική καιερωτική ζωή.

«Η μητρότητα θέτει δυσβάσταχτα βάρη στις γυναίκες καιπροκαλεί ενοχές σε όσες δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Πετάει στα σκουπίδια ό,τι είχαμε πετύχει ως σήμερα, κάνει τηνισότητα ανύπαρκτη. Είναι ένα βήμαπρος τα πίσω».

Πες τα, χρυσή μου, έτσι είναι, έλεγαναπό κάτω οι περισσότερες από εμάς εκείνη τη μέρα, μεπρώτη την editor in chief της αυστραλέζικης έκδοσης: «Πέντε ειδικοί έπεσαν πάνω μου στομαιευτήριο επειδή είχα δυσκολίες στον θηλασμό. Ενιωσα απελπισία: διηύθυναένα περιοδικό αλλά δεν μπορούσα να θηλάσω ένα μωρό;».

Αλήθεια, ποιος είναιαυτός που γράφει ότι ο θηλασμός είναι μια απολαυστική εμπειρία; Θα τα είχαπαρατήσει από την πρώτη εβδομάδα αν δεν επέμενε τόσο ο άνδρας μου,πρόσθεσα κι εγώ ζητώντας το μικρόφωνο. «Ακριβώς!» μου απάντησε απόπάνω η Ελιζαμπέτ με τα ψυχρά γαλάζια μάτια της. «Μη σας κάνει εντύπωση ότιπολλοί από αυτούς που προπαγανδίζουν τον θηλασμό και την επιστροφή τηςγυναίκας στο σπίτι είναι άνδρες».

Ρωτήστε όποια λεχώνα θέλετε και θασας πει ότι για όσο καιρό θηλάζει η χρήση του στήθους της ως οργάνουσεξουαλικής διέγερσης και ικανοποίησης της προκαλεί από ναυτία ως αγανάκτηση. Ακόμη και αν είσαι μια σεξουαλικά δραστήρια γυναίκα στηνπροηγούμενη ζωή σου, όταν θηλάζεις, θέλεις απλώς να κλωτσήσεις τον άνδραπου αγγίζει τη γαλακτομηχανή σου με πονηρές προθέσεις, ενώ παράλληλακανείς δεν σε έχει προειδοποιήσει ότι οι ορμόνες σου σε έχουν μετατρέψει σεαγριόγατα, είπαμε τα πράγματα εκεί κάτω είναι πιο ξηρά και από την έρημοΚαλαχάρι και συχνά η ερωτική σου επιθυμία βρίσκεται στο ground zero.

Ωστόσοζεις την εξής παρανοϊκή κατάσταση: ο άνδρας σου θέλει και σεξ αλλά και ναθηλάζεις το σπλάχνο σας. Αν και πλημμύριζα από ευτυχία που είχααποκτήσει αυτό το μωρό, ήταν η πρώτη φορά που μου ήρθε να βγω στο δρόμο και να κάψω το σουτιέν μου.

Η κοινωνία δεν συμπαθεί τη μητέρα πουδεν θηλάζει. Κάθε κουτί βρεφικής τροφής που κυκλοφορεί στον Δυτικόκόσμο φέρει υποχρεωτικά μια παρόμοια προειδοποίηση: «Προσοχή, το μητρικόγάλα είναι το καλύτερο για το παιδί σας!», όπως το «κάπνισμα βλάπτει» στατσιγάρα.

Θήλασα για τέσσερις μήνες, μέχρι να επιστρέψω στη δουλειά, μετά έδωσα στομωρό μπιμπερό. Βέβαια, ακόμη με στοιχειώνει το γεμάτο επικριτικήσυγκατάβαση ύφος κάποιας γνωστής μας ότι η κόρη μου ήταν λίγο πιογεροδεμένη σε σύγκριση με μωρά της ηλικίας της που τρέφονται μόνο από τημαμά τους γιατί «έτσι είναι ταπαιδάκια που πίνουν ξένο γάλα».

«Ξένο». Αυτός είναι ο επίσημος όροςγια το μη μητρικό γάλα. Οποιοςκατάλαβε, κατάλαβε. Φυσικά είχα με χαρά το μωρό μονίμως κρεμασμένο από το στήθος μου,«φορεμένο» με ένα sling στο Golden Hall και στο σουπερμάρκετ, για όσοκράτησε η άδεια, ντοπαρισμένη από αυτή τη νέα λατρεία που αμφιβάλλω ανθα μου περάσει ποτέ.

Αισθανόμουν περήφανη που δίνω στο παιδί μουαντισώματα, breast is best. Σήμερα όμως, πάνω από έναν χρόνο μετά, μου προκαλεί μιαμικρή αμηχανία η θέα γυναικών που θηλάζουν σε μια ταβέρνα, κάτι πουκάποτε έκανα κι εγώ.

Μια φίλη μου το έκανε ακόμα στον ενός έτους γιο της, οοποίος πλέον πήγαινε και της κατέβαζε την μπλούζα. Αλλά όσο περίεργακαι αν νιώθω (έχω κορίτσι), κατανοώ ότι είναι μια σεβαστή επιλογή της και μιαπράξη αγάπης που δεν της την έχει επιβάλει καμία τάση.

Κι εγώ γυρίζω μελαχτάρα στο παιδί μου κάθε απόγευμα μετά τη δουλειά και το γεμίζω φιλιά. Οχι επειδή το διάβασα σε ένα φυλλάδιο, αλλά επειδή αυτός ο μικρός άνθρωποςείναι απλώς ο λόγος που ζω. Φυσικά είμαστε γυναίκες της εποχήςμας και δεν ξέρω πώς θα ήταν τα πράγματα αν εγώ και η φίλη μου ζούσαμεστα 70s. Τότε, όσο και αν ακούγεται περίεργο, η επισκληρίδιος, το γάλασκόνη και οι έτοιμες βρεφικές τροφές θεωρούνταν μεγάλες νίκες τηςγυναικείας χειραφέτησης.

Η μοντέρνα πεθερά μου δεν θήλασε ποτέ κανένα απότα τέσσερα παιδιά της και νομίζω κάπνιζε στις μισές εγκυμοσύνες. Ομωςκάποια στιγμή, όπως συμβαίνει πάντα με τα ήθη και με τις μόδες, το μοντέρνοέγινε παλιό και το παλιό πάλι μοντέρνο.

Κάποια στιγμή η μητέρα του«έτοιμου» έπαψε να θεωρείται φεμινίστρια, αλλά διαβολογυναίκα. Μιαολόκληρη σχολή σκέψης που ευαγγελιζόταν την επιστροφή σε κάθεείδους φυσιολογικό μας έκανε να δούμε τη μητρότητα ως αποστολή.

Τα tabloidsγέμισαν φωτογραφίες με καρότσια, πρώην σύμβολα του σεξ γίνονταν το έναμετά το άλλο σύμβολα new age γονιμότητας:η Αντζελίνα Τζολί κυκλοφορούσε με ένα τσαμπί παιδιά, η Γκουίνεθ Πάλτροουμεγάλωσε (λέει) την κόρη της χωρίς νταντά, καταξιωμένες σταρ έβρισκαν τηνολοκλήρωση όταν επιτέλους κατάφερναν να γεννήσουν (Νικόλ Κίντμαν, ΤζούλιαΡόμπερτς, Σάλμα Χάγεκ).

Η ήρεμη οικογενειακή ζωή έγινε η απάντησηστον καταναλωτισμό και στην κρεατομηχανή της καριέρας. Επαιξε τον ρόλο της και η κρίση: το να μείνεις σπίτι και να φτιάχνειςμαρμελάδες ακούγεται απείρως πιο ελκυστικό από το να παλεύεις σανμονομάχος στην αρένα της εργασιακής αβεβαιότητας.

«Η ζωή των γυναικών έχει δυσκολέψειούτως ή άλλως τα τελευταία 20 χρόνια. Από τη μία η επαγγελματική ζωή είναιόλο και πιο άσχημη και αγχωτική και από την άλλη παρατηρούμε μιααυξανόμενη πίεση ηθικής φύσης στα καθήκοντα μιας γυναίκας», συνέχισε ηΕλιζαμπέτ.

Για να την κατανοήσουμε, ας λάβουμε υπόψη ότι η Γαλλίδα ήταν ως σήμερα το πρότυπο της ευρωπαίας φεμινίστριας, κάποια που συνδύαζεπαιδιά και δουλειά με την ίδια άνεση που έδενε το φουλάρι της, έπινε κρασίκαι παρέμενε αιωνίως ερωτικώς διαθέσιμη. Τον 18ο αιώνα οι Γαλλίδεςπαρέδιδαν αμέσως τα μωρά τους σε νταντάδες για να συνεχίσουν να κάνουνσεξ με τους συζύγους τους (ή και τους εραστές τους) και να επιστρέψουν στηνκοσμική ζωή.

Αστή και η ίδια (γόνος γνωστής οικογένειας και σύζυγος τουcelebrity δικηγόρου και πρώην υπουργού Δικαιοσύνης της Γαλλίας ΡομπέρΜπαντεντέρ), η Ελιζαμπέτ ανησυχεί για την εγκατάλειψη αυτού του μοντέλου,το οποίο μάλιστα τα πήγαινε μια χαρά στους δείκτες γεννητικότητας τηςΕυρώπης («Οι περισσότερες Γαλλίδες αντιστέκονται στο μοντέλο της“τέλειας μαμάς” αλλά για πόσο;»).

Ανησυχεί επίσης ότι η γυναίκα που επίμία δεκαετία είχε γαλουχηθεί με την «εγωιστική» κουλτούρα του shopping καιείχε μάθει να βάζει πάνω απ’ όλα τις γόβες της είναι αδύνατο να γίνει τώραη Μητέρα-Γη. Εξάλλου παλιότερα είχε γράψει ότι το μητρικό ένστικτο είναιμύθος, το επινόησε ο Ζαν Ζακ Ρουσό που ήθελε να αλλάξει μυαλά σε εκείνες τιςαδιάφορες μητέρες του 1700. Σημειωτέον ότι η Μπαντεντέρ είναι μητέρα τριώνπαιδιών.
{{{ moto }}}
«Οk, κυρία μου, να γυρίσουμε στογραφείο, αλλά οι γκουβερνάντες κοστίζουν. Τι προτείνετε;» όπως τοέθεσε εκείνη την ημέρα του συνεδρίου μια Αμερικανίδα στοακροατήριο. Μια γαλλίδα παιδίατρος χαρακτήρισε τη συγγραφέα «αρχαιο-φεμινίστρια που βρίσκεται σε άρνηση της μητρότητας και γνωρίζει ελάχιστατις ανάγκες της σημερινής μητέρας», ενώ η πρόεδρος των Πρασίνων στη Γαλλία,μητέρα τεσσάρων παιδιών, σχολίασε: «Για την κυρία Μπαντεντέρ φαίνεταιαδιανόητο ότι το να μαγειρεύεις για το παιδί σου σημαίνει οτιδήποτε άλλοεκτός από αγγαρεία».

Μια άλλη μητέρα, που έμεινε δύο χρόνιαστο σπίτι, και επέστρεψε στη δουλειά της ως μάνατζερ, βρίσκει ίσως τη χρυσήτομή ανάμεσα στους εξτρίμ αφορισμούς της Γαλλίδας συγγραφέα και τιςφυσιολατρικές εμμονές: «Δεν έχει να κάνει με τις πάνες ούτε με τα πλαστικάμπιμπερό. Η πραγματική διαμάχη δεν είναι ανάμεσα στη γυναίκα και στημητέρα, αλλά ανάμεσα στη γυναίκα και στην εταιρεία».

Τι κίνητρα καιδιευκολύνσεις σου παρέχει η επιχείρηση για να συνεχίσεις ναμεγαλουργείς στη δουλειά σου χωρίς να παραμελείς το παιδί σου; Και αλήθεια,ποιος θα πληρώνει τη «γυναίκα» όταν όλοι ξέρουμε ότι το ωράριο ενόςδημόσιου παιδικού σταθμού δεν συμπίπτει με τις δικές σου υπερωρίες(και φιλοδοξίες);

Γνωρίζω πολλές εργαζόμενες μητέρες πουτώρα καταριούνται τον φεμινισμό. Οπως αντίστοιχα γνωρίζω άλλες οι οποίεςμένουν στο σπίτι με το μωρό και λαχταρούν να βρουν μια ώρα να πάνεγυμναστήριο. Υποθέτω ότι πάντα θέλεις αυτό που δεν έχεις. Η πραγματικήγυναικεία νίκη θα ήταν να μπορείς να επιλέξεις.

Η Μπαντεντέρ προφανώςπιστεύει ότι καλά κάνω που λείπω από το σπίτι 8-10 ώρες για να κερδίζωχρήματα, με τα οποία πληρώνω μια ξένη γυναίκα για να προσέχει το παιδί μου. Εγώπάλι δεν έχω πειστεί εντελώς ακόμη. Ισως επειδή, όταν κοιτάζω τονκαθρέφτη (και το πορτοφόλι μου) δεν βλέπω μια αριστοκράτισσα της εποχήςτου Ρουσό. Αν και πολύ θα το ήθελα.

* Η Γαλάτεια Λασκαράκη είναι διευθύντρια σύνταξης στο περιοδικό «Marie Claire».