Το Ασφαλιστικό αποτελεί ίσως ένα από τα λιγότερο δημοφιλή θέματα συζήτησης. Και μόνο για τον λόγο αυτόν, πολλοί θα επιθυμούσαν να βρεθούν σε θέση να ανακηρυχτεί το τέλος του Ασφαλιστικού _ ή τουλάχιστον το τέλος του Ασφαλιστικού ως ενεργού θέματος κοινωνικού προβληματισμού. Οι παρεμβάσεις του 2010, θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια τέτοια εκτίμηση. «Το ασφαλιστικό σύστημα σώθηκε, έπειτα από επώδυνες αποφάσεις. Αυτή τη φορά και με τη σφραγίδα της τρόικας. Αρα μπορούμε να γυρίσουμε σελίδα και να ασχοληθούμε με κάτι άλλο».
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το επιχείρημα ότι απαιτείται μια ριζική αναβάπτιση _ μια νέα αρχή. Τα μέτρα του 2010, συνοδευόμενα και με αποφασιστικότητα να συμπληρωθούν με άλλα, αποτελούν ένα σημείο εκκίνησης. Η φάση αυτή έχει αξία μόνο αν οδηγήσει σε αλλαγή της λογικής του συστήματος και της σχέσης της κοινωνικής ασφάλισης με την κοινωνία.
Ποια από τις δύο ερμηνείες περιγράφει καλύτερα την πραγματικότητα μετά την ψήφιση του Ν3683; Μπορούν να βρεθούν πειστικά επιχειρήματα και για τις δύο απόψεις:
Ερμηνεία πρώτη:
Οι κρίσιμες αποφάσεις έχουν ληφθεί. Ο ίδιος ο νόμος στην εισηγητική έκθεση αναφέρει: «Σκοπός μας δεν είναι να προβούμε σε… επιμέρους αλλαγές, αλλά να αλλάξουμε ριζικά και το ίδιο το σύστημα. Δομική, ριζική, πάγια, βιώσιμη και δίκαιη αλλαγή είναι το ζητούμενο για την παρούσα παρέμβαση». Οσο και αν αυτό θυμίζει παλαιότερες εισηγητικές εκθέσεις, επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη μέτρων που θα χαρακτηρίσουν την κατάσταση ως το 2060 και θα αρχίσουν να εφαρμόζονται το 2015. Είναι επίσης σίγουρο ότι η τρόικα έχει ως στόχο στο τέλος της περιόδου σταθεροποίησης να μπορεί να πείσει με στοιχεία ότι το δικό της κριτήριο βιωσιμότητας έχει επιτευχθεί _ δηλαδή το 2060 να κοστίζουν οι συντάξεις μόνο 2,5 μονάδες του ΑΕΠ περισσότερο από ό,τι το 2009, αντί για 12,5.
Ερμηνεία δεύτερη:
Το 2010 είδε την πρώτη διορθωτική φάση μιας μεταρρύθμισης που ισοδυναμεί με νέο ξεκίνημα. Οι αλλαγές του 2010 ήταν αυτές που δικαιολογούνται τόσο για λόγους ισονομίας όσο και οικονομικής αποτελεσματικότητας. Στην πλειοψηφία τους επομένως συνίσταντο σε διορθώσεις που θα έπρεπε να γίνουν ανεξάρτητα από το αναλογιστικό ισοζύγιο. Ακόμη και αν το ζητούμενο είναι ένα σύστημα πολλαπλών πυλώνων, αυτό θα μπορούσε να στηριχτεί σε μετεξέλιξη των επικουρικών ταμείων αλλά και σε διορθωτικές κινήσεις στο σύστημα βασικής / αναλογικής σύνταξης. Η επανεξέταση των ΒΑΕ, οι διασταυρώσεις στοιχείων, η βελτίωση της οικονομικής λειτουργίας των Ταμείων θα προσφέρουν νέα δεδομένα.
Είναι σίγουρο ότι ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος ως σήμερα θα ευνοούσε αναφανδόν την πρώτη ερμηνεία. Αυτό όμως θα άφηνε αναπάντητα τρία ερωτήματα:
1.
Τι θα βρει η νέα γενιά στο νέο σύστημα που να την πείσει ότι τα λεφτά των εισφορών της δεν ισοδυναμούν με επαχθή φορολογία;
2.
Θα πεισθεί ο κάθε ασφαλισμένος ότι η δικιά του συνταξιοδότηση θα είναι εξασφαλισμένη;
3.
Θα μπορέσει το σύστημα ασφάλισης να παίξει θετικό ρόλο στη λειτουργία της κοινωνικής πολιτικής; Αν η κατάσταση που θα παραλάβουμε το 2015 μοιάζει με αυτή του 2010, τότε το πλέον πιθανόν είναι να επαναληφθούν τα ίδια λάθη και να βρεθούμε σύντομα εκεί που είμαστε και πριν…
Στο μέτρο που η συζήτηση διεξάγεται μεταξύ αξιωματούχων πίσω από κλειστές πόρτες, τα ερωτήματα αυτά παραμένουν στα αζήτητα. Αν δεν θέσουμε τέτοια ερωτήματα, το κίνητρο όλων των εμπλεκομένων είναι να ανακηρύξουν τη θεραπεία του ασθενούς πλήρη και να αποχωρήσουν γρήγορα προτού αυτός καταρρεύσει ξανά.
Αν όμως επιθυμούμε πραγματικά ένα ασφαλιστικό σύστημα που μας αξίζει, τότε πρέπει να επιμείνουμε και μετά το 2013, που τελειώνει το μνημόνιο και ανακτούμε την ελευθερία να λαμβάνουμε αποφάσεις _ σωστές ή λάθος. Το πώς θα αξιοποιήσουμε την ελευθερία αυτή είναι τελικώς δικό μας θέμα.
*Ο κ.Πλάτων Τήνιος είναι οικονομολόγος, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Το κείμενο προέρχεται από το βιβλίο του Ασφαλιστικό: Μια μέθοδος επίλυσης, εκδόσεις Κριτική που θα παρουσιαστεί αύριο στις 7 μμ. στην Αιθουσα Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
