ΑΠΡΟΣΠΕΛΑΣΤΕΣ κορυφές, γκρεμοί, μικρές κοιλάδες και οροπέδια, σπηλιές, κλεισούρες και βάραθρα. Ενας τόπος φτιαγμένος θαρρείς για ανταρτοπόλεμο. Από τα βάθη της προϊστορίας, πολύ προτού φτάσουν οι λοξές μακεδονικές φάλαγγες του «Ισκαντέρ» Μεγαλέξανδρου, εκεί αφήνανε τα κόκαλά τους οι επίδοξοι κατακτητές μιας χώρας ανελέητης για τους απρόσκλητους· μιας χώρας άγριων νομάδων και απροσκύνητων πολεμιστών. Και σήμερα, ιδού: μέσα σε τρεις δεκαετίες,
οι δύο μεγαλύτερες στρατιωτικές υπερδυνάμεις, με όλα τα υπερσύγχρονα οπλικά τους συστήματα, σπάνε τα μούτρα τους και βλαστημούν την ώρα και τη στιγμή που αποφάσισαν να εισβάλουν. Η Μόσχα στη δεκαετία του 1980, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της στις μέρες μας. Κάποτε το έλεγαν Βακτριανή, σήμερα το λένε Αφγανιστάν. Ενα νεκροταφείο αυτοκρατοριών, όπου και η πιο ασυναγώνιστη ισχύς- από τους «δορυφόρους» πολεμιστές της αρχαιότητας ως τους στρατιωτικούς δορυφόρους του Ομπάμα- πληρώνει το τίμημα της Υβρεως και γεύεται τη Νέμεσιν.
Δεν μάσησε τα λόγια του ο νέος στρατιωτικός διοικητής των νατοϊκών επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν, ο στρατηγός Πετρέους. «Οι μάχες θα ενταθούν τους επόμενους μήνες» είπε. Περισσότεροι από 100.000 αμερικανοί στρατιώτες ετοιμάζονται για πρωτοφανούς κλίμακας επιθέσεις στην ενδοχώρα.
Τι οδηγεί τις αυτοκρατορίες, από τους Αχαιμενίδες του Δαρείου ως τους καβαλάρηδες Μογγόλους και από τους βρετανούς ερυθροχίτωνες «redcoats» ως τους επίλεκτους σοβιετικούς αλεξιπτωτιστές να τα παίζουν όλα για όλα, θυσιάζοντας τα επίλεκτα στρατεύματά τους στα κατσάβραχα της Κεντρικής Ασίας; Το Αφγανιστάν ήταν, είναι και θα είναι φτωχό, χωρίς άμεσα εκμεταλλεύσιμες πλουτοπαραγωγικές πηγές. Παραμένει όμως το πραγματικό «πέρασμα στην Ινδία», ορεινό πεδίο επαφής και σύγκρουσης όλων των μεγάλων πολιτισμών που ευδοκίμησαν στην ευρύτερη περιοχή.
Ιδρύοντας την Αλεξάνδρεια της Αραχωσίας, το σημερινό (Ισ-)Κανταχάρ, ο μακεδόνας βασιλιάς πίστευε ότι θα υπέτασσε για πάντα τους σκληροτράχηλους νομάδες, που σκότωσαν σε ενέδρες περισσότερους Ελληνες απ΄ όσους οι μυριάδες πολεμιστές και οι πολεμικοί ελέφαντες των Γαυγαμήλων. Είδε κι έπαθε για να καταπνίξει την εξέγερση των ντόπιων πακτιανών· από εκεί, λένε, βγήκε το όνομα των «Παστούν» και των άλλων αριοϊρανικών φυλών με αρχηγό τον Σπιταμένη, τον «μουλά Ομάρ» της εποχής του. Τότε, γράφει ο ρωμαίος ιστορικός Κούρτιος, γεννήθηκε μέσα του η μανία, η «σκοτεινή πλευρά». Η ζωροαστρική θρησκεία, που γεννήθηκε στα βουνά του Αφγανιστάν, κυνηγήθηκε άγρια.
Μάταια. Ο στρατός του Διαδόχου, του Σέλευκου, εγκατέλειψε άδοξα την περιοχή το 305 π.Χ. Οι Ελληνες ανακτούν τη Βακτριανή από τους Ινδούς 60 χρόνια αργότερα, για να προκύψει ο περίφημος ελληνοβακτριανός πολιτισμός, αυτό το σπάνιο υβρίδιο Δία και Βούδα. Οι ινδοί βασιλιάδες επικράτησαν και πάλι, για να ξανάρθουν οι Πάρθοι, και μετά η πολυπολιτισμική αυτοκρατορία του Κουσάν, οι Σασσανίδες Πέρσες, και βέβαια οι Αραβες- οι οποίοι τον έβδομο αιώνα φέρνουν οριστικά το Ισλάμ.
Τελικά, οι Σάχηδες της Καμπούλ ηττώνται το 879 από τους Αραβες και τη σπουδαία δυναστεία των Σαμανιδών. Υψηλός πολιτισμός, γεμάτος επιστήμη, ποίηση και σοφία, αναπτύσσεται και πάλι. Ανατρέπεται βίαια το 1219, όταν οι ορδές των Μογγόλων αφανίζουν από τον χάρτη τη Χεράτ και την Μπαλκ. Το 1504, ένας απόγονος του κουτσού Ταμερλάνου, ο Μπαμπούρ, διαλέγει την Καμπούλ για πρωτεύουσα της δικής του αυτοκρατορίας. Ξεχύνεται σαν σίφουνας στον Νότο, στην πλούσια κοιλάδα του Ινδού. Ισλάμ και Ινδία θα γεννήσουν κι αυτοί σπουδαίο πολιτισμό.
Το 1709 η χώρα περνά οριστικά στον έλεγχο των Παστούν και γίνεται και επίσημα «Αφγανιστάν», μάλλον από τη λέξη «ασβακάν» (ιππέας στα σανσκριτικά).
Η δίνη των εμφυλίων συρράξεων κοπάζει προσωρινά το 1747 με αναγόρευση του Σάχη Ντουράνι ως βασιλιά, στην πρώτη «λόγια τζίργκα»- δηλαδή τη συνέλευση των πολέμαρχων. Μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια, η νέα αυτοκρατορία- των Δουρανιδών-, απλώνεται ως το ινδικό Δελχί, νικώντας τους Σιχ σε επτά θρυλικές μάχες. Και αυτή όμως η αυτοκρατορία καταρρέει.
Μετά ήρθαν τα «κόκκινα παλτά»οι Εγγλέζοι. Τους τρεις αγγλοαφγανικούς πολέμους, που τελειώνουν το 1919, ακολουθεί ένας πρόσκαιρος «χρυσός αιώνας» ως το αναίμακτο πραξικόπημα του 1973, που ανατρέπει τον δημοφιλή βασιλιά Ζαχίρ Καν. Το 1979 το Κρεμλίνο πέφτει στην «αφγανική παγίδα» ενός από τους καλύτερους μαθητές του Χένρι Κίσινγκερ, του Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, συμβούλου ασφαλείας του προέδρου Τζίμι Κάρτερ. Εισβάλλει στο Αφγανιστάν και επιχειρεί να επιβάλει με τα όπλα ένα «σοσιαλιστικό» σύστημα. Εκατό χιλιάδες ένστολοι Σοβιετικοί οργώνουν τη χώρα, αλλά ηττώνται.
Ερωτηθείς, πριν από μερικά χρόνια, για την αμερικανική χρηματοδότηση των φανατικών ισλαμιστών μουτζαχεντίν εναντίον των Σοβιετικών, ο Μπρεζίνσκι αναφώνησε κυνικά: «Τι είναι όμως σημαντικότερο για την ιστορία του κόσμου: οι Ταλιμπάν ή η κατάρρευση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας»; Ούτε ένα δάκρυ για την ισοπέδωση του ανυπότακτου Αφγανιστάν, για το ένα εκατομμύριο νεκρούς, τα έξι εκατομμύρια πρόσφυγες, τους αμέτρητους σακατεμένους από νάρκες και βόμβες.
Χώρα-παγίδα, ανελέητη για κάθε εισβολέα
330 π.Χ.
Ο Μέγας Αλέξανδρος υποτάσσει με δυσκολία και προσωρινά τις ντόπιες φυλές.Μετά τον θάνατό του ο διάδοχός του Σέλευκος εγκαταλείπει την περιοχή.
7ος αι. μ.Χ.
Μέσα σε λουτρό αίματος έχει καταρρεύσει η πολυπολιτισμική αυτοκρατορία των Σασσανιδών Περσών και οι Αραβες επιβάλλουν οριστικά το Ισλάμ. 1504 μ.Χ.
Οι ορδές του πολέμαρχου Μπαμπούρ, απογόνου του Ταμερλάνου, καταλαμβάνουν την Καμπούλ και ξεχύνονται στον Νότο, στην πλούσια κοιλάδα του Ινδού.
1709 μ.Χ.
Δολοφονείται ο τελευταίος ιρανός κυβερνήτης της Κανταχάρ.Η χώρα περνά οριστικά στον έλεγχο των Παστούν.
1919 μ.Χ.
Εξαντλημένοι από τρεις αιματηρές εκστρατείες, οι Βρετανοί εγκαταλείπουν, ύστερα από έναν αιώνα παρουσίας, τις φιλοδοξίες τους να κυριαρχήσουν στην ορεινή Κεντρική Ασία. Το Αφγανιστάν γίνεται ανεξάρτητο κράτος.
1989 μ.Χ.
Οι Σοβιετικοί αποχωρούν ταπεινωμένοι ύστερα από 10ετή παραμονή. Τα κουφάρια των τεθωρακισμένων τους σκουριάζουν σήμερα στον Βορρά.
2011 μ.Χ.
Δηλαδή… του χρόνου. Τότε ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ευελπιστεί να αποχωρήσουν οι 100.000 αμερικανοί στρατιώτες που υπηρετούν στο Αφγανιστάν. Ολα δείχνουν ότι δεν θα τα καταφέρει…
Οι Ταλιμπάν
ξέρουν να περιμένουν
Μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών το 1989, οι ΗΠΑ αδιαφόρησαν πλήρως για τη μοίρα της «παγίδας» τους. Στους εμφυλίους των πολέμαρχων, που ακολούθησαν, χιλιάδες άνθρωποι χάθηκαν. Ωσπου το 1995- 1996, εισβάλλουν στη χώρα οι Ταλιμπάν, τα φανατισμένα παπαδοπαίδια, νεαροί πρόσφυγες σπουδαγμένοι στους «μεντρεσέδες», τα σουνιτικά ιεροδιδασκαλεία του Πακιστάν. Ηταν οπλισμένοι και εκπαιδευμένοι από τις μυστικές υπηρεσίες της Μπεναζίρ Μπούτο, θρεμμένοι χάρη στα δισεκατομμύρια της CΙΑ.
Η αποφράδα 11η Σεπτεμβρίου του 2001 άλλαξε το σκηνικό. Με την εισβολή και τη συνεχιζόμενη στρατιωτική κατοχή, οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους έπεσαν στην ίδια παγίδα που είχαν στήσει 30 χρόνια νωρίτερα στους Ρώσους. Οι Ταλιμπάν, όπως και οι μουτζαχεντίν και οι αρχαίοι πρόγονοί τους ως τον Σπιταμένη, δεν πολεμούν ποτέ σε μάχες εκ παρατάξεως. Χάνονται στα βουνά τους και χτυπούν ξαφνικά, παλαιότερα μόνο σε ενέδρες γύρω από τις πόλεις, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια ακόμη και μέσα στην ίδια την Καμπούλ, την έδρα της διεφθαρμένης κυβέρνησης του Χαμίντ Καρζάι.
Το σημαντικότερό τους όπλο είναι ότι ξέρουν να υπομένουν και να περιμένουν.
Ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα μπορεί να «κληρονόμησε» τον πόλεμο του Αφγανιστάν από τον ανεκδιήγητο Τζορτζ Μπους, αλλά στον ενάμιση χρόνο που βρίσκεται στην εξουσία έβαλε την προσωπική του σφραγίδα. Αύξησε κατά 30.000 άνδρες τις αμερικανικές δυνάμεις, επεκτείνοντας τις επιχειρήσεις στο Βόρειο Πακιστάν. Διέταξε «γενική αντεπίθεση» κατά των ανταρτών ώστε ο πόλεμος να τελειώσει, υποτίθεται, ως το καλοκαίρι του 2011- και πάντως πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2012.
Η κλιμάκωση των εχθροπραξιών είναι ο μόνος δρόμος που βλέπει. Για αυτό άλλωστε, λένε οι κακές γλώσσες, «ξήλωσε» πριν από λίγες ημέρες τον αθυρόστομο στρατηγό Στάνλεϊ Μακ Κρίσταλ, για να βάλει στη θέση του τον δοκιμασμένο από το Ιράκ στρατηγό Πετρέους, που θα αναλάβει τώρα την πιο βρώμικη δουλειά. Οπως στο Βιετνάμ, οι σύμμαχοι θα επιχειρήσουν να «αδειάσουν τη θάλασσα για να πιάσουν τα ψάρια».
Λουτρό αίματος 4.500 στρατιωτών της Αυτής Μεγαλειότητος
Το 1839 είναι η χρονιά-«κλειδί» στη νεότερη ιστορία του Αφγανιστάν.
Για πρώτη φορά μετά τον Αλέξανδρο μια ευρωπαϊκή δύναμη- η μακρινή Μεγάλη Βρετανία-,κατέχοντας ήδη την Ινδία,εισβάλλει στο Αφγανιστάν.Οχι επειδή την ενδιέφερε η κατάκτησή του,αλλά επειδή φοβόταν ότι η Ρωσία των Ρομανόφ ετοιμαζόταν να εισβάλει από εκεί στην Ινδία!
Χάρη σε αυτή την αβάσιμη ψύχωση και στο πλαίσιο του αντιρωσικού «μεγάλου παιχνιδιού» θα ακολουθήσουν τρεις αγγλοαφγανικοί πόλεμοι.Ο πρώτος ήταν το 1839- 1842,όταν ένα ολόκληρο βρετανικό σύνταγμα πεζικού,η φρουρά της Καμπούλ (4.500 επίλεκτοι άνδρες)
και 12.500 άμαχοι συνοδοί τους εξολοθρεύτηκαν μέχρις ενός,ενώ επιχειρούσαν να υποχωρήσουν προς την Ινδία.
Μόνον ένας στρατιωτικός γιατρός έφτασε ημιθανής στο Τζαλαλαμπάντ για να πει την τρομερή ιστορία της «Μάχης της Καμπούλ» (Ιανουάριος 1842).Ηταν η πρώτη ήττα του «ανίκητου» υποτίθεται βρετανικού στρατού από μη ευρωπαίους πολεμιστές,που χρησιμοποιούσαν γιαταγάνια και μουσκέτα του 18ου αιώνα.
Οι ντροπιασμένοι βρετανοί εισβολείς πραγματοποίησαν μια αιματηρή επιδρομή- είναι ο περίφημος «Στρατός των Αντιποίνων»-,αλλά αναγκάστηκαν να ξεκουμπιστούν.Επέστρεψαν το 1878-1880 πνίγοντας ξανά στο αίμα χιλιάδες ντόπιους.Τέλος,το 1919,ο Παστούν βασιλιάς Αμανουλάχ Καν τους διώχνει οριστικά από τον τόπο.
Οριστικά; Οχι βέβαια.Οι Εγγλέζοι θα επέστρεφαν ογδόντα χρόνια αργότερα σαν «απελευθερωτές» στο πλευρό των νέων αυτοκρατόρων,των Αμερικανών.
Ενδιαμέσως φρόντισαν,χαράζοντας αυθαίρετα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα σύνορα,να κόψουν στα δύο τις προαιώνιες περιοχές των Παστούν.
Η άναρχη περιοχή των συνόρων Πακιστάν- Αφγανιστάν,το σημερινό καταφύγιο και εφαλτήριο των Ταλιμπάν,είναι προϊόν εκείνης της αυθαίρετης χάραξης από μια ετοιμοθάνατη αυτοκρατορία.
