Η περίοδος της ηγεμονίας των Νέων Εργατικών τελείωσε. Πώς να αποτιμήσουμε την κληρονομιά που μας άφησαν στη Βρετανία; Για τους πιο σφοδρούς επικριτές τους, η περίοδος της εξουσίας τους ήταν κάτι περισσότερο από απογοητευτική, ήταν καταστροφική. Το κόμμα εξαπέλυσε επίθεση στις ατομικές ελευθερίες, πρόδωσε τα αριστερά ιδεώδη, δεν κατάφερε να μειώσει τις ανισότητες και, το χειρότερο απ΄ όλα, ενεπλάκη στον πόλεμο στο Ιράκ. Οι Νέοι Εργατικοί είχαν υποσχεθεί ένα νέο ξεκίνημα και γι΄ αυτό πολλοί σήμερα νιώθουν προδομένοι.
Συμφωνώ με κάποιες από αυτές τις επικρίσεις, ωστόσο μπορεί κανείς να υπερασπιστεί σθεναρά πολλές από τις βασικές πολιτικές των Εργατικών. Και απαιτείται μια εξισορροπημένη αποτίμηση για να μπορέσει να καθορίσει το κόμμα την πορεία του προς το μέλλον.
Οι Εργατικοί έμειναν στην εξουσία περισσότερο καιρό απ΄ οποιοδήποτε άλλο κεντροαριστερό κόμμα τα τελευταία χρόνια. Από την αρχή, οι αρχιτέκτονες των Νέων Εργατικών διέγνωσαν τους λόγους για τους οποίους χρειαζόταν μια νέα κεντροαριστερή πολιτική. Με λίγα λόγια, η διάγνωσή τους ήταν η ακόλουθη: οι αξίες της Αριστεράς- η αλληλεγγύη, η μείωση της ανισότητας και η προστασία των αδύναμων, η πίστη στον ενεργό ρόλο του κράτους- παρέμειναν άθικτες, αλλά οι πολιτικές για την επίτευξη αυτών των στόχων έπρεπε να αλλάξουν ριζικά, εξαιτίας των μεγάλων αλλαγών που λάμβαναν χώρα στον ευρύτερο κόσμο.
Η πολιτική των Εργατικών εξελίχθηκε την περίοδο της διακυβέρνησής τους. Ορισμένες βασικές ιδέες παρέμειναν ωστόσο σταθερές. Η οικονομική ευημερία σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά έπρεπε να αποτελεί την πρώτη προϋπόθεση για μια αποτελεσματική κοινωνική πολιτική. Η χρηστή οικονομική διαχείριση ήταν απαραίτητη αν επρόκειτο να αυξηθούν οι δαπάνες της κοινωνικής πρόνοιας και να ενισχυθεί η κοινωνική δικαιοσύνη.
Οι Εργατικοί είχαν να αντιμετωπίσουν την καταστροφική κληρονομιά της θατσερικής περιόδου. Το σύστημα προνοίας είχε διαλυθεί, όπως και οι επενδύσεις στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Το Εργατικό Κόμμα δεν ήθελε να γίνει το κόμμα του μεγαλύτερου κράτους, αλλά το κόμμα του πιο έξυπνου κράτους.
Τι καρπούς απέδωσαν άραγε αυτή η στρατηγική και αυτή η πολιτική; Ο απολογισμός των Εργατικών είναι σαφώς ανομοιογενής, αλλά δύσκολα μπορούμε να αρνηθούμε ότι είχε πολύ μεγαλύτερη επίδραση από την πολιτική των άλλων κεντροαριστερών κυβερνήσεων σε άλλες χώρες. Η Βρετανία απόλαυσε 10 χρόνια διαρκούς οικονομικής ανάπτυξης, παράλληλα με την καθιέρωση ενός κατώτατου εθνικού μισθού.
Εγιναν μεγάλες επενδύσεις στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας και σημαντικές μεταρρυθμίσεις στους τομείς της Υγείας και της Παιδείας. Η θέση των φτωχών βελτιώθηκε σημαντικά. Η μεταβίβαση εξουσιών στα κοινοβούλια της Σκωτίας και της Ουαλλίας υπήρξε επιτυχημένη και στη Βόρεια Ιρλανδία επετεύχθη μια μάλλον μόνιμη ειρήνη. Ο δείκτης εγκληματικότητας έπεσε και η Βρετανία κατάφερε να προσαρμοστεί στην πολιτισμική ποικιλομορφία καλύτερα από τις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Από ένα κόμμα που συχνά αντιμετωπίζεται ως ανελεύθερο και αυταρχικό, έγιναν ουσιαστικά επιτεύγματα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Οι Εργατικοί προσυπέγραψαν την Κοινωνική Χάρτα της ΕΕ, μαζί με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εισήγαγαν τον νόμο για την ελεύθερη διακίνηση των πληροφοριών και καθιέρωσαν το σύμφωνο συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια. Η Βρετανία έχει σήμερα μια πιο προοδευτική και ανεκτική κοινωνία σε σχέση με το παρελθόν και οι πολιτικές των Εργατικών έπαιξαν ρόλο σε αυτή την αλλαγή. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, αυξήθηκε η εξωτερική βοήθεια σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο απ΄ όσο είχαν επιτύχει οι προηγούμενες κυβερνήσεις των Εργατικών. Οι στρατιωτικές επεμβάσεις στη Βοσνία, στο Κοσσυφοπέδιο και στη Σιέρα Λεόνε θεωρήθηκαν ευρέως ως επιτυχημένες. Να είχαν σταματήσει μόνο εκεί! Η φήμη του Τόνι Μπλερ καταρρακώθηκε από τη λανθασμένη απόφασή του να γίνει ο βασικός εταίρος του Τζορτζ Μπους στην εισβολή στο Ιράκ.
Εγιναν και άλλα λάθη με μεγάλες επιπτώσεις. Δεν μπορώ όμως να αποδεχθώ την ιδέα ότι οι Νέοι Εργατικοί ήταν απλώς η συνέχεια του θατσερισμού. Η παγκόσμια οικονομική κρίση έβαλε τέλος σε έναν κόσμο στη διαμόρφωση του οποίου είχαν συμβάλει οι Νέοι Εργατικοί. Ξαφνικά, επέστρεψαν ο κεϊνσιανισμός και ο κρατικός παρεμβατισμός. Ουδείς αρνείται ότι πρέπει να επιβάλουμε κανόνες στις αγορές που κάποτε έμοιαζαν τόσο ισχυρές. Σήμερα συζητείται σοβαρά η επιβολή ενός φόρου στις διεθνείς οικονομικές συναλλαγές. Ετσι κι αλλιώς είναι δυνατόν να αυξήσουμε τους φορολογικούς συντελεστές για τους πλούσιους.
Οι Νέοι Εργατικοί έχουν πεθάνει, έτσι όπως τους ξέραμε, και ήρθε η ώρα να εγκαταλείψουμε τον όρο αυτόν. Ωστόσο οι βασικές κοινωνικές και οικονομικές κατευθύνσεις τους εξακολουθούν να έχουν σημασία. Χρειάζεται όμως να φτιαχτούν από την αρχή καινούργιες πολιτικές και να επικρατήσει ένας νέος τρόπος σκέψης. Το βασικό πρόβλημα των Εργατικών εκτός εξουσίας θα είναι η ελαχιστοποίηση των εσωτερικών ερίδων, που πλήττουν πάρα πολλά κόμματα, ειδικά της Αριστεράς, ύστερα από μια εκλογική ήττα. Αποφασιστικό ρόλο θα παίξει σε αυτό το σημείο η ιδεολογική αναδιάρθρωση. Σημείο αφετηρίας θα μπορούσε να γίνει ο επαναπροσδιορισμός της σφαίρας επιρροής του κράτους και η δημιουργία ενός υπεύθυνου καπιταλισμού.
Ο κ. Αντονι Γκίντενς είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Διετέλεσε σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού της Βρετανίας Τόνι Μπλερ.
