Απροσδόκητα πλήγματα δέχθηκε αυτές τις ημέρες η κυβέρνηση Ομπάμα από δύο «στρατηγικούς» συμμάχους της: το Ισραήλ και την Τουρκία. Βρέθηκε κατηγορούμενη επειδή σχολίασε επικριτικά έργα και δηλώσεις υψηλών κυβερνητικών αξιωματούχων στην Αγκυρα και στην Ιερουσαλήμ. Η πρώτη οχλήθηκε για τη θέση του Κογκρέσου στο ζήτημα της «γενοκτονίας» των Αρμενίων. Η ισραηλινή πολιτική ηγεσία θορυβεί και απειλεί επειδή η Ουάσιγκτον δεν συμφωνεί στην επέκταση της ισραηλινής κατοχής στον αραβικό τομέα της Ιερουσαλήμ.

Πίσω από αυτές τις μάλλον επεισοδιακές αφορμές υπάρχουν σοβαρά αίτια που έχουν προκαλέσει ρήγμα στις σχέσεις της αμερικανικής κυβέρνησης με την Τουρκία και το Ισραήλ, και αυτό ακριβώς είναι εκείνο που προβληματίζει σήμερα την Ουάσιγκτον. Κανένας δεν γνωρίζει προς τα πού κατευθύνεται η πολιτική Ερντογάν έγραφε τον περασμένο Δεκέμβριο το «Foreign Ρolicy», προεξοφλώντας μια « επερχόμενη κρίση» στις σχέσεις με την Αγκυρα. Σε « κρίση» περιήλθαν οι σχέσεις Ισραήλ- ΗΠΑ αξιολογεί ο ισραηλινός πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον κ. Ορέν και ο προεδρικός σύμβουλος κ. Αξελροντ μίλησε για « βαρύ νέφος» που σκιάζει τις σχέσεις του Λευκού Οίκου με την κυβέρνηση Νετανιάχου, κάνοντας και σαφείς υπαινιγμούς ότι η αμερικανική πλευρά έχει καταγράψει πολλές «ενέργειες της Ιερουσαλήμ οι οποίες δεν (την) ενθουσιάζουν». Την περασμένη Πέμπτη, ο Λευκός Οίκος πληροφορήθηκε με έκπληξη ότι ο κ. Ερντογάν δεν θα λάβει μέρος στη διάσκεψη κορυφής για τα πυρηνικά που συγκαλεί ο πρόεδρος Ομπάμα, στις 12 Απριλίου στην Ουάσιγκτον. Αντ΄ αυτού την Τουρκία θα αντιπροσωπεύσει ο υπουργός κ. Νταβούτογλου. Ο κ. Ερντογάν όμως επεφύλαξε και άλλο, πολύ μεγαλύτερο σοκ, στην Ουάσιγκτον. Σε συνέντευξή του στο ΒΒC και μετά τη συνάντησή του με τον βρετανό ομόλογό του κ. Μπράουν στις αρχές της εβδομάδας, χαρακτήρισε « ανόητες επινοήσεις» τις «φήμες» ότι το Ιράν προχωρεί στην κατασκευή πυρηνικών όπλων, τονίζοντας ότι « έχει κάθε δικαίωμα» να προωθήσει το πυρηνικό πρόγραμμα της η «φίλη γειτονική χώρα». Η κρίση ξέσπασε όταν στις αρχές Μαρτίου η αρμόδια επιτροπή της Βουλής υιοθέτησε ψήφισμα με το οποίο στιγματίζεται η άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τη «γενοκτονία» των Αρμενίων από την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η κυβέρνηση Ομπάμα προσπάθησε να αποτρέψει την απόφαση της Βουλής, χωρίς επιτυχία. Εντεκα μέλη του Κογκρέσου- τα τέσσερα του Δημοκρατικού Κόμματος – ζήτησαν την περασμένη εβδομάδα από την πρόεδρο της Βουλής κυρία Πελόσι να μεθοδεύσει μια εκτός ημερήσιας διάταξης « συζήτηση για τις σχέσεις συμμαχίας» των Ηνωμένων Πολιτειών με την Τουρκία. Μία εβδομάδα ενωρίτερα η Αγκυρα είχε ανακαλέσει τον πρεσβευτή της από την Ουάσιγκτον.

Το Ισραήλ δεν ανακάλεσε τον πρεσβευτή του αλλά οι αναλύσεις των ημιεπίσημων σχολιαστών, με ελάχιστες εξαιρέσεις, επικρίνουν την αντίδραση της Ουάσιγκτον στην απόφαση του Ισραήλ να επεκτείνει την οικοδόμηση κατοικιών για Ισραηλινούς στο αραβικό τμήμα της Ιερουσαλήμ. «Απαράδεκτη παρέμβαση» στα εσωτερικά, « ύποπτες συναλλαγές», « υπονόμευση» των σχέσεων Ισραήλ- ΗΠΑ είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που ακούγονται και δημοσιεύονται αυτές τις ημέρες στο Ισραήλ για την πολιτική του Λευκού Οίκου, ο οποίος ωστόσο εξακολουθεί να θεωρεί το Ισραήλ « σπουδαίο στρατηγικό σύμμαχο».

Διαπιστώθηκε, στις αρχές Μαρτίου, «σύμπτωση απόψεων» στο να επαναληφθούν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνιων, αφού προηγουμένως οι ΗΠΑ θα ανελάμβαναν ρόλο μεσολαβητή. Ετσι, έφθασε την περασμένη Κυριακή στην Ιερουσαλήμ ο αντιπρόεδρος κ. Μπάιντεν. Δύο ημέρες αργότερα επρόκειτο να φθάσει και ο επίσημος αμερικανός μεσολαβητής κ. Μίτσελ, ο οποίος ήταν εξουσιοδοτημένος από τον πρόεδρο Ομπάμα να συναντήσει τον ισραηλινό πρόεδρο κ. Πέρες και τον κ. Αμπάς. Δεν έγινε τίποτε από αυτά. Διότι ακριβώς την ημέρα που έφθασε στην Ιερουσαλήμ ο κ. Μπάιντεν, ο ακροδεξιός υπουργός Οικισμού Μπεν Αρτσι (πρόκειται για τον αδελφό της συζύγου του πρωθυπουργού κ. Νετανιάχου) ανήγγειλε ότι θα επεκταθεί η ισραηλινή ζώνη με την κατασκευή 1.800 κατοικιών στο αραβικό τμήμα της Ιερουσαλήμ.

Η αντίδραση της Ουάσιγκτον ήταν ασυνήθιστα σκληρή. Πηγή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε προχθές ότι οι σχέσεις με το Ισραήλ βρίσκονται « στο κατώτερο σημείο των τελευταίων 30 και πλέον ετών», όταν το 1982 « συγκρούστηκε» ο τότε υπουργός Εξωτερικών κ. Μπέικερ με τον κ. Νετανιάχου πάλι για τις επεκτάσεις του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη. Την περασμένη Τρίτη, με εντολή του προέδρου Ομπάμα, η οποία σκοπίμως δημοσιοποιήθηκε ευρύτατα, η κυρία Χίλαρι Κλίντον διαβίβασε τηλεφωνικά στον κ. Νετανιάχου τη « βαθιά απογοήτευση» του προέδρου από την απόφαση για τους οικισμούς και ζήτησε την ανάκλησή της ώστε να αρχίσουν οι έμμεσες διαπραγματεύσεις. Εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου δήλωσε ότι περιμένουν την «απάντηση της Ιερουσαλήμ» για να καθορίσουν «την πορεία της τακτικής» τους στο ζήτημα των συνομιλιών Ισραήλ- Παλαιστινίων. Στο μεταξύ, όμως, ο ένας μετά τον άλλον οι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου χαρακτήριζαν την ενέργεια του Ισραήλ « προσβολή στο πρόσωπο του προέδρου», μίλησαν για « ύβρη», έκαναν λόγο για την «οργή που κατέλαβε τον πρόεδρο» και δύο τουλάχιστον «ανώνυμες πηγές» διοχέτευσαν την πληροφορία ότι έχουν ψυχραθεί σοβαρά οι σχέσεις με την Ιερουσαλήμ. Μια ένδειξη αυτού είναι ότι ο κ. Νετανιάχου, ο οποίος φθάνει αύριο Δευτέρα στην Ουάσιγκτον, δεν θα δει τον πρόεδρο Ομπάμα και είναι αμφίβολο αν θα συναντήσει την κυρία Κλίντον.

ΙΣΡΑΗΛ
Η Ουάσιγκτον δεν έχει αυταπάτες
Η ανακοίνωση για τους οικισμούς την ώρα άφιξης του κ. Μπάιντεν στην περιοχή αποβλέπει στο να τορπιλίσει τις διαπραγματεύσεις. Αλλωστε η ισραηλινή «Ηa΄artz» έγραψε την Πέμπτη ότι « είναι ολοφάνερο ότι το Ισραήλ δεν έχει απολύτως κανένα ενδιαφέρον να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις που θα το αναγκάσουν να εγκαταλείψει εδάφη και να δώσει τη δυνατότητα στους Παλαιστινίους να ασκήσουν τα δικαιώματά τους». Βλέπουν όμως τον κ. Νετανιάχου να αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: Αν ανακαλέσει την οικοδόμηση των οικισμών κινδυνεύει να καταρρεύσει η κυβέρνησή του, ενώ αν αφήσει να συνεχίζονται οι οικισμοί εξοργίζει τις ΗΠΑ και ματαιώνονται οι συνομιλίες. Κάτι τέτοιο που στην Ουάσιγκτον φοβούνται ότι είναι αυτό που θα συμβεί φέρνει σε δύσκολη θέση τον πρόεδρο Ομπάμα, ο οποίος, πέρυσι τον Απρίλιο στο Κάιρο, υποσχέθηκε στους Αραβες «ενεργητική προσπάθεια» να λύσει το Παλαιστινιακό. Οι ΗΠΑ χρειάζονται όσο ποτέ άλλοτε αυτή τη στιγμή την υποστήριξη των Αράβων στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και για το Ιράν.

ΤΟΥΡΚΙΑ
«Αλλεπάλληλες προσβολές»
Oπως σημειώνει ο αρθρογράφος του «Wilson Quarterly», η κυβέρνηση Ομπάμα ενοχλείται από τις «αλλεπάλληλες προσβολές» που δέχεται τελευταία από την Αγκυρα, ανησυχεί για τα «ανοίγματα προς τη Συρία, τη Χαμάς και ιδιαίτερα για τις φιλικές ανταλλαγές που έχει με την Τεχεράνη» και « δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη» στην ουσιαστική αναβάθμιση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Μόσχα σε ό,τι αφορά κυρίως την ενέργεια. Αναγκάζεται όμως «να βάζει την ουρά υπό τα σκέλη» επειδή « έχει στα σχέδιά της την Τουρκία να φιλοξενήσει σε μόνιμη βάση το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας,της ξηράς είτε αν είναι αυτό πλωτό». Στον ίδιο τόνο ο αναλυτής του δικτύου CΒS ομολογούσε, την περασμένη Κυριακή, ότι οι σχέσεις της κυβέρνησης Ομπάμα με ορισμένες « φιλικές και σύμμαχες χώρες» έχουν γίνει τόσο περίπλοκες που φέρνουν σε αδιέξοδο την αμερικανική πολιτική στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο.