Με δεδομένο τον επιταχυνόμενο καλπασμό των επιστημών τα τελευταία 100 χρόνια, ο στόχος που σημάδεψε ο βρετανός μαθηματικός και ανθρωπολόγος Τόμας Κραμπ έμοιαζε πραγματικά ανέφικτος: πώς να χωρέσεις τόσες αλληλένδετες ιστορίες εξέλιξης, σε τόσα αλληλοσυνδεόμενα επιστημονικά πεδία, στα όρια μιας και μόνο σύνοψης;
Η λύση που επέλεξε ο νυν συνταξιούχος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αμστερνταμ μοιάζει πολύ με εκείνη των ιστορικών ντοκυμαντέρ του Ηistory Channel: παραθέτει τις διαδοχές δίνοντας έμφαση στα όσα αποδείχθηκαν αρκούντως σημαντικά ώστε να «κρίνουν τα επόμενα» και διυλίζει την ύλη του με την οπτική ενός συγγραφέα «ταξιδιωτικού οδηγού». Ετσι καταλήγει να συγγράψει μια συνοπτική ιστορία τωνθετικών επιστημώνπροσπερνώντας ενσυνείδητα πολλά «αμφιλεγόμενα πεδία» ή απαξιώνοντας εύκολα πολλούς από τους αρχαίους μη πειραματικούς ερευνητές φιλοσόφους.
Αυτή η χάριν οικονομίας του λόγου προσέγγιση είναι απολύτως κατανοητή όταν κάποιος δηλώνει ξεκάθαρα στον τίτλο του ότι πρόκειται για σύνοψη. Ακατανόητη είναι η επιλογή του υποτίτλου («μέσα από την εξέλιξη των επιστημονικών οργάνων»), που ξεγελά τον αναγνώστη πως πρόκειται να αποκτήσει μια πλήρη καταγραφή των οργάνων της επιστήμης. Ψευδές! Αντίθετα, αν ο υπότιτλος έλεγε «γραμμένη σαν ταξιδιωτική περιήγηση»,θα ήταν απόλυτα ειλικρινής: ο Κραμπ διηγείται την ιστορία του με την αμεσότητα αφήγησης της… Μάγιας Τσόκλη, οπότε τα καταφέρνει αρκετά καλά στο να τον ακολουθήσουμε στις 500 τόσες σελίδες που έγραψε. Μας παίρνει από τον προθάλαμο της Νεολιθι κής Εποχής, μας περνάει στο χολ της κλασικής αρχαιότητας και άκαρδα, χωρίς σεβασμό ή γνώση της ελληνιστικής επιστήμης που στήριξε την υπερχιλιετία Ρωμαίων και Βυζαντινών, μας ρίχνει στα χρόνια που κατέχει καλύτερα: στην Αναγέννηση και την απαρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης. Στις 450 σελίδες που ακολουθούν μάς αφηγείται με μαεστρία το πώς αναπτύχθηκαν οι επικοινωνίες, ο εξηλεκτρισμός, η ενέργεια, η χημεία, η φυσική και η αστρονομία του 20ού αιώνα, για να καταλήξει με τη «μεγάλη επιστήμη» (τα γιγαντιαία εργαστήρια τύπου CΕRΝ), όπου ετοιμάζεται το πέρασμα σε ένα νέο μοντέλο φυσικής.
Την πληροφορική την παρακάμπτει επίσης ενσυνείδητα, εκφράζοντας μάλλον την αμηχανία των κλασικών επιστημόνων απέναντι σε αυτό το «εργαλείο» που απειλεί να τους πάρει τα πρωτεία της νοημοσύνης… Αλλά έτσι υπερτονίζει το σφάλμα του να διαλαλήσει εξιστόρηση μέσω της «εξέλιξης των επιστημονικών οργάνων» αφού αμελεί το μέγιστο των τωρινών οργάνων!
Τελικά θεωρώ αυτό το βιβλίο ιδιαίτερο χρήσιμο συμπλήρωμα κάθε βιβλιοθήκης εφόσον ο αναγνώστης αποδεχθεί ότι πρόκειται για σύνοψη και όχι για ευαγγέλιο. Η έκδοσή του στα ελληνικά χαρακτηρίζεται από μια πολύ καλή μετάφραση, επιμελημένες σημειώσεις, εξαιρετικά χρήσιμο γλωσσάρι αλλά… και την απουσία του ευρετηρίου που υπάρχει στην αγγλική έκδοση. Επίσης επιμένω να μην κατανοώ πώς ένα βιβλίο τιμάται 6,23 δολάρια στην αγγλική έκδοση αλλά τετραπλάσια στην ελληνική!
a.kafantaris@gmail.com
