ΡΩΜΗ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ.
Οι αρχαίοι Ελληνες και οι Ρωμαίοι απέρριπταν τον απαγχονισμό, ο οποίος ήταν εξαιρετικά προσφιλής στις πολεμοχαρείς φυλές των Αγγλων και των Σαξόνων. Ωστόσο σύμφωνα με την Εθνοσυνέλευση του 1791 η οποία καθόρισε τον νέο ποινικό κώδικα της Γαλλίας, ήταν η μοναδική πιθανή εναλλακτική λύση στην γκιλοτίνα. Η αγχόνη που έσφιξε γύρω από τον λαιμό του Σαντάμ Χουσεΐν έχει μακρά ιστορία. Πρώτη έρχεται στον νου η περίπτωση του Ιούδα Ισκαριώτη να κρέμεται από το δέντρο. Η αγχόνη ήταν η προτιμώμενη μέθοδος για την τιμωρία δολοφόνων, προδοτών και ηττημένων εχθρών.
Με απαγχονισμό εκτελέστηκαν οι ναζί που καταδικάστηκαν σε θάνατο στη Νυρεμβέργη. Αλλά και οι μάγισσες του Σάλεμ και οι μικροκλέφτες κατά τον Μεσαίωνα. Ο Ιμρε Νάγκι, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας που ανατράπηκε από τους Σοβιετικούς, και οι συνωμότες εναντίον του Χίτλερ, οι οποίοι στραγγαλίστηκαν με χορδές πιάνου στο Πλότσενζεε.
«Στον ελληνορωμαϊκό κόσμο δεν αποτελούσε μια θεσμοθετημένη μορφή τιμωρίας» λέει η Εύα Κανταρέλα, συγγραφέας του βιβλίου «Οι μεγάλοι ικέτες στην Ελλάδα και τη Ρώμη». «Για τους αρχαίους Ρωμαίους, όποιος πέθαινε με τα πόδια ανασηκωμένα από το έδαφος επέστρεφε για να καταδιώξει τους δολοφόνους του. Οταν ο Ταρκύνιος, ο τελευταίος Ετρούσκος βασιλιάς της Ρώμης, διέταξε την κατασκευή των υπονόμων της πόλης, οι εργάτες αυτοκτόνησαν διά απαγχονισμού από την ντροπή. Και εκείνος ζήτησε να σταυρώσουν τα πτώματα». Ο κρεμασμένος που γίνεται φάντασμα, ο απαγχονισμός ως ποταπή πρακτική.
Στην αρχαία Ελλάδα η θηλιά αποτελούσε «γυναικεία» αυτοκτονία «και την θεωρούσαν, κατά βάθος, έναν ταπεινωτικό θάνατο. Ως ποινή την εισήγαγαν οι Πέρσες, αλλά στην κλασική αρχαιότητα οι διάφορες δοξασίες περί μαγείας πήραν τα πάνω τους. Για να υποχωρήσουν χρειάστηκε να περιμένουμε ως την Αγγλία του 4ου αιώνα».
Στον Μεσαίωνα ο βρόχος έγινε συνηθισμένο στοιχείο του τοπίου, από τα δέντρα ως τους προμαχώνες των κάστρων. «Για όσους όμως κατηγορούνταν ως αιρετικοί ή για μαγεία ήταν προτιμότερη η πυρά: η Ιερά Εξέταση, για παράδειγμα, τους σκότωνε, αλλά κυρίως τους έκαιγε» λέει ο ιστορικός του Δικαίου Ιταλο Μερέου.
Στην περίπτωση του σκωτσέζου πατριώτη Γουίλιαμ Γουάλας (που γυρίστηκε και σε ταινία με τον τίτλο «Braveheart»), οι Αγγλοι αποφάσισαν να πλειοδοτήσουν: τον απαγχόνισαν, τον έπνιξαν και τον έκοψαν σε τέσσερα κομμάτια στις 23 Αυγούστου 1305. «Ο απαγχονισμός έγινε ο κανόνας όσο προόδευε ο πολιτισμός: στον υποκριτικό 17ο αιώνα τον επέλεγαν επειδή με αυτόν τον τρόπο το πτώμα μπορούσε να μείνει εκτεθειμένο επάνω στο ικρίωμα. Στον λαό έδινε ικανοποίηση αλλά παράλληλα και ένα μάθημα. Τον 18ο αιώνα προτιμούσαν τους «μυστικούς» τυφεκισμούς, ενώ τον 19ο επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο η αγχόνη».
Από τον 19ο αιώνα και τους πολέμους του, ο ιστορικός Τζιοβάνι ντε Λούνα επέλεξε να διηγηθεί «Το σώμα του σκοτωμένου εχθρού». «Αν η φάση πριν από τον 19ο αιώνα χαρακτηριζόταν από τη δημόσια επίδειξη του τυράννου – όπως η γκιλοτίνα του Λουδοβίκου 16ου -, με τη διάσταση που έδωσε ο 19ος αιώνας το σώμα του σκοτωμένου εχθρού έγινε κάτι που έπρεπε να κρυφτεί: αυτήν την επιλογή έκαναν οι μπολσεβίκοι με τον τσάρο». Μια επιλογή που απομακρύνεται από την παράδοση του απαγχονισμού «στην οποία ο πραγματικός στόχος ήταν να αφήνουν κρεμασμένα τα πτώματα στην κοινή θέα». Η μνήμη ανατρέχει στις συγκρούσεις Γερμανών, ρεπουμπλικανών και παρτιζάνων «όταν το σώμα του απαγχονισμένου γινόταν ένα μήνυμα προς τους πολίτες», ενώ ο τυφεκισμός αποτελούσε προνόμιο των στρατιωτικών που έφεραν «την τιμή των όπλων».
Μετά την εκτέλεση του Σαντάμ
Ο στόχος δεν ήταν να γίνει μια δημόσια εκτέλεση. Αλλά τα δυόμισι λεπτά του κακής ποιότητας βίντεο που τραβήχτηκε από κινητό τηλέφωνο έστειλε τον απαγχονισμό του Σαντάμ Χουσεΐν στα σαλόνια όλου του κόσμου, προκαλώντας τη διεθνή κατακραυγή και φέρνοντας εκ νέου στο προσκήνιο το ζήτημα της εσχάτης των ποινών. Ενώ περισσότερες από τις μισές χώρες της υφηλίου έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή με νομοθεσία ή στην πράξη, το Ιράκ είναι σήμερα ανάμεσα στα κράτη όπου οι εκτελέσεις αποτελούν ρουτίνα. Σε τέσσερις χώρες – στην Κίνα, στη Σαουδική Αραβία, στις ΗΠΑ και στο Ιράν – πραγματοποιείται το 94% των εκτελέσεων παγκοσμίως. Η Κίνα μάλιστα κρατάει τα πρωτεία στέλνοντας στον θάνατο ενόχους όχι μόνο για δολοφονίες αλλά και για φορολογικές απάτες, μικροπαραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών και μη βίαιες κλοπές. Οι καταδικασθέντες στη Σαουδική Αραβία αποκεφαλίζονται με σπαθί και στο Ιράν απαγχονίζονται. Αλλες χώρες που πραγματοποιούν σημαντικό αριθμό εκτελέσεων είναι το Βιετνάμ και το Πακιστάν. Συνολικά, 128 χώρες έχουν καταργήσει σήμερα τη θανατική ποινή με νόμο ή στην πράξη (ενώ το 1977 ο αριθμός τους ήταν μόλις 16). Αλλες 69 τη διατηρούν, αλλά στην πραγματικότητα ο αριθμός εκείνων που την εφαρμόζουν κάθε χρόνο είναι πολύ μικρότερος. Η εσχάτη των ποινών χάνει έδαφος ανά τον κόσμο. Το Μεξικό και η Λιβερία είναι οι τελευταίες χώρες που την κατάργησαν το 2005.
