Ενας Σημίτης δεν φέρνει την άνοιξη

Με τιμώμενη χώρα τη Γαλλία και αφιέρωμα στο πολιτικό βιβλίο η 5η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, επαγγελματικού χαρακτήρα αλλά με εκδηλώσεις για όλη την κοινωνία των αναγνωστών, ανοίγει τις πύλες της την Πέμπτη 29 Μαΐου. Ως και την Κυριακή 1η Ιουνίου, σε έναν χώρο 12.000 τ.μ. μέσα στη Διεθνή Εκθεση, 45 έλληνες εκδότες, εκδοτικά περίπτερα από 49 χώρες, 65 έλληνες συγγραφείς και 35 ξένοι, 200 εκδηλώσεις, από τις οποίες 85 για παιδιά, δημιουργούν το πανόραμα της ελληνικής εκδοτικής πραγματικότητας και ταυτόχρονα το οργανωμένο άνοιγμα του κόσμου του βιβλίου προς την Ευρώπη. Με αφορμή την έκθεση «Το Βήμα» δημοσιεύει ρεπορτάζ για την τύχη του πολιτικού βιβλίου που γράφεται από πολιτικούς και ένα κείμενο του γάλλου καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας Φιλίπ Νεμό, από τους προσκεκλημένους στη Θεσσαλονίκη, για το πολυσυζητημένο θέμα των ορίων της Ευρώπης και της Δύσης.

Την τιμητική τους έχουν εφέτος τα πολιτικά βιβλία στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, όπου δίνεται μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποτιμήσουμε το ειδικό βάρος των πολιτικών μας στην εκδοτική παραγωγή. Αν εξαιρέσουμε τα βιβλία με δοκιμιακό πολιτικό λόγο ή τις συλλογές κειμένων, οι προσωπογραφίες ή καταθέσεις ζωής είναι μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, ενώ οι ενδιαφέρουσες μαρτυρίες σπανίζουν ακόμη περισσότερο.

«Τα τελευταία δέκα χρόνια έχει αλλάξει άρδην η εικόνα όσον αφορά αυτά τα βιβλία» παρατηρεί η κυρία Αναστασία Λαμπρία των εκδόσεων Ποταμός, «πρώτον, διότι οι πολιτικοί θεωρούν ότι κάθε άρθρο που γράφουν αξίζει δημοσίευση σε μορφή βιβλίου, οπότε ελάχιστα είναι αυτά που έχουν περιεχόμενο και ουσία και, δεύτερον, διότι τα βιβλία που λένε καινούργια πράγματα – ή προέρχονται από πρόσωπα που δεν έχουν ξαναγράψει – είναι πολύ λίγα. Οπότε έχουμε βιβλία υπό τύπον προγραμματικών δηλώσεων ή πολιτικών κοινοτοπιών, τα οποία δεν έχουν κανένα νόημα. Βέβαια, υπάρχουν πολιτικοί που προκαλούν τέτοια κινητοποίηση του κοινού τους ώστε είναι βέβαιο ότι θα «φύγει» η πρώτη έκδοση αγορασμένη από τον ίδιο τον συγγραφέα». Από αυτή την άποψη, μπορούμε να αδημονούμε για κάποιο βιβλίο από συγγραφείς που δεν έχουν γράψει – Ντόρα Μπακογιάννη, Αλέκα Παπαρήγα, Αλέκος Αλαβάνος, Αλέξης Τσίπρας – κάτι ίσως σαν το βιβλίο του Μπαράκ Ομπάμα (Πόλις, 2007), ή να εμπνεύσουν οι υπόλοιποι σε κάποιον άλλον το λογοτεχνικό πορτρέτο τους, σαν αυτό του Νικολά Σαρκοζί στο Η αυγή, το εσπέρας ή η νύχτα από τη Γιασμινά Ρεζά (Flammarion, 2007, ελληνική έκδοση Εστία).

Ανδρέας, Μητσοτάκης

Η εικόνα προς το παρόν διαγράφεται ως εξής: Από τους νεότερους αρχηγούς κομμάτων μόνο στην περίπτωση του Γιώργου Παπανδρέου εκδόθηκε κάποια στιγμή μια βιογραφία με τίτλο Γιώργος Παπανδρέου από τη Μαρίνα Αννίνου και την Αθηνά Καλοκύρη (Ερμείας, 2004), αλλά δεν άφησε ισχυρή ανάμνηση σε κανέναν. Το ενδιαφέρον είχε μονοπωλήσει για άλλη μία φορά ένα βιβλίο για τον Ανδρέα Παπανδρέου, το Ανδρέας Παπανδρέου, Η ζωή σε πρώτο ενικό και η τέχνη της πολιτικής αφήγησης του Νίκου Παπανδρέου (Καστανιώτη, 2003), ενώ δεν ξέρουμε τι θα συμβεί με το νέο βιβλίο του Γιώργου Λακόπουλου Του μιλάνε τα κύματα… Ο Ανδρέας Παπανδρέου πριν μπει στην πολιτική, σύντομα από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Σαν να αναζητούμε ακόμη την ηδονή που είχε αφήσει το μπεστ σέλερ του παρελθόντος Το απόκρυφο ημερολόγιο στο Καστρί από τον διευθυντή της προσωπικής ασφάλειας του Ανδρέα Παπανδρέου Βασίλη Κεραμά (Παπαζήσης, 1989).

Η βιογραφία τού τότε πολιτικού αντιπάλου του Ανδρέα Παπανδρέου Κώστα Μητσοτάκη αναμένεται ακόμη να ολοκληρωθεί. Ξεκίνησε με το έργο Κώστας Μητσοτάκης. Πολιτική βιογραφία, πρώτος τόμος από τον Δημήτρη Δημητράκο και δεύτερος τόμος από τον Θανάση Διαμαντόπουλο το 1989, ενώ ο τρίτος τόμος αναμένει τώρα τον συγγραφέα του ώστε να ολοκληρωθεί στις εκδόσεις Παπαζήση. Ενδιαμέσως κυκλοφόρησε Η πολιτεία του Παύλου Μπακογιάννη σε επιμέλεια της κόρης του Αλεξίας το 1997 από τις εκδόσεις Παπαζήση – και αυτό το βιβλίο πήγε αρκετά καλά. Θα μπορούσαμε να περιμένουμε πια το πολιτικό μανιφέστο του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2004 από τη Ζωή Μητσοτάκη με τίτλο Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης. Στην αυγή της κρητικής ελευθερίας 1868-1898, έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», αναφέρεται στον παππού Μητσοτάκη. Η καινούργια βιογραφία του πατέρα Κωνσταντίνου Μητσοτάκη από τη Νίτσα Λουλέ στις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα (2000) δεν γνωρίζει ιδιαίτερη επιτυχία.

Καραμανλής ο πρεσβύτερος

Κατά παρόμοιο τρόπο, τα βιβλία για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή αναφέρονται πάντα στον πρεσβύτερο Καραμανλή και έχουν φθίνουσα απήχηση. Προ δεκαετίας τα δύο βιβλία του Τάκη Λαμπρία Καραμανλής ο φίλος (Ποταμός, 1998) και Η Ευρώπη Φάντασμα (Ποταμός, 2000) έκαναν δύο και τρεις εκδόσεις. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όμως του Αντώνη Μακρυδημήτρη το 2007, πάλι από τις εκδόσεις Ποταμός, δεν κινήθηκε σχεδόν καθόλου. Στον χώρο της Αριστεράς τα βιβλία του Χρήστου Θεοχαράτου Χαρίλαος Φλωράκης και Λαϊκό Κίνημα Ι – Λόγος αιρετικός και Χαρίλαος Φλωράκης ΙΙ – Ο λαϊκός ηγέτης, στις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, πραγματοποίησαν σύμφωνα με εκτιμήσεις του εκδοτικού οίκου πάνω από 16 εκδόσεις από το 2001 ως σήμερα. Αλλά η πρόσφατη βιογραφία Χαρίλαος Φλωράκης της Νίτσας Λουλέ δεν έχει ξεπεράσει τα 100 αντίτυπα. Σε αυτές τις περιπτώσεις βέβαια οι πολιτικοί επαφίενται στην τέχνη του βιογράφου.

Τα νέα πρόσωπα της πολιτικής σκηνής δεν μοιάζουν να πείθουν ακόμη για το συγγραφικό τους εκτόπισμα. Το βιβλίο της Μαρίας Δαμανάκη Η επιστροφή της πολιτικής πούλησε από το 2001 ως σήμερα 1.100 αντίτυπα, ενώ το βιβλίο του Νίκου Μπίστη Ανήσυχη Αριστερά πούλησε από το 2004 ως σήμερα 500 – τα δύο τελευταία στις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Η εκδοτική τύχη των κυβερνητικών εκπροσώπων κρίνεται επίσης στο νήμα. Το Εκ βαθέων του Αρη Σπηλιωτόπουλου πρωτοκυκλοφόρησε το 2004 και έφθασε έως σήμερα στα 1.500 αντίτυπα, ενώ Το μετέωρο βήμα της Ελλάδας του νέου κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του ΠαΣοΚ Γιώργου Παπακωνσταντίνου μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαζήση και μπορεί ακόμη να στοχεύει σε κάτι καλύτερο.

Η γοητεία του παλαιού

Διαφορετική είναι η τύχη και η αναγνώριση όσων παλαιών πολιτικών κατέθεσαν οι ίδιοι τα βιώματά τους. Εδώ και πάλι τα παραδείγματα φθίνουν όσο προχωρούμε προς το σήμερα, με τελευταία συνεισφορά αυτήν του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Σημίτη. Η κατάθεση ζωής του με τίτλο Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα 1996-2004 από τις εκδόσεις Πόλις το 2005 είχε κατά γενική εκτίμηση εντυπωσιακά καλές πωλήσεις. Τα τρία βιβλία που ακολούθησαν, με πολιτικά του δοκίμια, είχαν φθίνουσα αγοραστική πορεία. Τις εντυπώσεις κέρδισαν εκ νέου παλαιοί πολιτικοί οι οποίοι έχαιραν πάντα εκτίμησης και έγραφαν χωρίς να φλυαρούν. Τέτοια περίπτωση είναι ο Γεώργιος Ράλλης, ο οποίος πήγε καλά αμέσως – και χωρίς να προσφέρει τίποτε αποκαλυπτικό – με το βιβλίο του Με ήσυχη τη συνείδηση από τις εκδόσεις Ποταμός το 2002, ο Γρηγόρης Φαράκος με το δίτομο έργο του ΕΛΑΣ και εξουσία, το οποίο έφθασε στις 7.000 αντίτυπα από το 2000 που πρωτοκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, και ο Λεωνίδας Κύρκος με το Στιγμές από την προσωπική μου διαδρομή στις εκδόσεις Εστία το 2007 με 6.000 πωλήσεις μέσε σε λίγους μήνες. Αναμένεται αυτές τις ημέρες και το Στιγμές Δύο.