Νερό με… αρσενικό πίνουν οι κάτοικοι της Χαλκιδικής. Επικίνδυνες συγκεντρώσεις του επικίνδυνου αυτού δηλητηρίου, που ως τώρα νομίζαμε ότι έπιναν μόνο τα υποψήφια θύματα της αστυνομικής λογοτεχνίας, ανίχνευσαν έλληνες ερευνητές σε γεωτρήσεις του νομού της Κεντρικής Μακεδονίας. Μάλιστα σε ορισμένες γεωθερμικές πηγές, το νερό των οποίων επηρεάζει και γειτονικά υπόγεια ύδατα, η τοξική ουσία βρέθηκε ως και 184 φορές πάνω από το ανώτατο όριο! Οι νέες μετρήσεις του Εργαστηρίου Ελέγχου Περιβαλλοντικής Ρύπανσης του ΑΠΘ, οι οποίες δημοσιεύονται στο τελευταίο τεύχος της επιστημονικής επιθεώρησης «Journal of Hazardous Materials» (Μάρτιος 2007), αναδεικνύουν για άλλη μία φορά το μείζον πρόβλημα της ρύπανσης των πόσιμων και αρδευτικών υδάτων από αρσενικό – στοιχείο που ενοχοποιείται για την εμφάνιση καρκίνου και άλλων σοβαρών ασθενειών. Το ζήτημα απασχολεί εδώ και χρόνια τους πολίτες σε πολλές περιοχές της χώρας (Κορινθία, Εύβοια κ.α.). Εν τούτοις, παρά τις συνεχείς καταγγελίες – πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και τοπικών φορέων -, η ελληνική κυβέρνηση ποτέ δεν εφήρμοσε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αντιμετώπισης της ρύπανσης του πόσιμου νερού από αρσενικό και άλλα τοξικά στοιχεία. Ετσι το 2005 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα καθώς κανένα βήμα δεν είχε γίνει (από το 1999, οπότε είχε διαπιστωθεί το πρόβλημα) για τη βελτίωση του πόσιμου νερού σε 15 δήμους της χώρας. Οι πληροφορίες του «Βήματος» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρουν ότι η πορεία της υπόθεσης θα κριθεί τον Ιούνιο.
Το 65% των δειγμάτων υπόγειων νερών από την περιοχή της Χαλκιδικής βρέθηκε να έχει συγκεντρώσεις αρσενικού υψηλότερες από το μέγιστο όριο των 10 μg/L (μικρογραμμάρια ανά λίτρο) που προτείνεται για το πόσιμο νερό. Μάλιστα οι τιμές αρσενικού σε ορισμένες γεωτρήσεις φτάνουν ως και τα 1.840 μg/L. Το αρσενικό είναι ένα τοξικό στοιχείο το οποίο ενοχοποιείται για την εμφάνιση καρκίνου, κυρίως της ουροδόχου κύστεως. Η παρατεταμένη έκθεση σε μεγάλες συγκεντρώσεις συνδέεται ακόμη με ασθένειες του ήπατος, του πεπτικού συστήματος και του δέρματος. Γι’ αυτό ο αμερικανικός Οργανισμός για την Προστασία του Περιβάλλοντος (Environmental Protection Agency) και η Ευρωπαϊκή Ενωση (Οδηγία 98/83/ΕΚ) μείωσαν το επιτρεπόμενο μέγιστο επίπεδο ρύπανσης για το αρσενικό στο πόσιμο νερό από 50 μg/L σε 10 μg/L.
Στην Ελλάδα αρσενικό φυσικής προέλευσης απαντάται σε τοξικές συγκεντρώσεις σε περιοχές με ιζηματογενείς και ηφαιστειογενείς αποθέσεις, σε γεωθερμικά πεδία, σε ενεργές νεοτεκτονικές περιοχές κ.α. Ακόμη, αρσενικό ελευθερώνεται στα υπόγεια ύδατα και από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως είναι οι αγροτικές δραστηριότητες, η εξόρυξη μεταλλευμάτων, η χρήση βιομηχανικών προϊόντων και η διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων. Αυξημένα επίπεδα αρσενικού καταγράφονται συνήθως σε υπόγειους υδροφορείς που επηρεάζονται από τη γεωθερμία (π.χ., Ν. Τένεδος – Ν. Τρίγλια Χαλκιδικής) ή σχετίζονται με ιζήματα ποταμών (Δ. Χαλάστρας, Δ. Αξιού). Το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν μικροί δήμοι στην περιφέρεια, όπου τα υπόγεια νερά αποτελούν τη μοναδική πηγή πόσιμου νερού και δίνονται στην κατανάλωση χωρίς κάποια ιδιαίτερη επεξεργασία, εκτός από μια διαδικασία χλωρίωσης.
Σύμφωνα με τη μελέτη του Εργαστηρίου Ελέγχου Περιβαλλοντικής Ρύπανσης του Τμήματος Χημείας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με τίτλο «Κατανομή αρσενικού στα υπόγεια νερά στην περιοχή της Χαλκιδικής, Βόρεια Ελλάδα» (επιστημονική υπεύθυνη κυρία Δέσποινα Βουτσά), τα δείγματα υπόγειων νερών από δημόσιες και ιδιωτικές γεωτρήσεις αναλύθηκαν όχι μόνο για αρσενικό αλλά και για άλλες ποιοτικές παραμέτρους (θερμοκρασία, pH, αγωγιμότητα, ασβέστιο, μαγνήσιο, νάτριο, κάλιο, χλωριούχα ιόντα, όξινα ανθρακικά, νιτρικά και θειικά ιόντα, βόριο, σίδηρο, μαγνήσιο). Οπως έδειξαν τα αποτελέσματα, οι υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού σχετίζονται με αντίστοιχα υψηλές τιμές καλίου, βορίου, όξινων ανθρακικών ιόντων, νατρίου, μαγγανίου και σιδήρου.
Στην περιοχή της Χαλκιδικής βρέθηκαν τρία διαφορετικά είδη υπόγειων νερών:
* Υπόγεια νερά με εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού (1.600-1.900 μg/L) και υψηλή θερμοκρασία (33-42 βαθμούς Κελσίου) από τις γεωθερμικές πηγές.
* Υπόγεια νερά με σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού (50 μg/L), χαμηλότερες θερμοκρασίες και σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις σημαντικών ιόντων, σιδήρου και μαγγανίου.
* Υπόγεια νερά με χαμηλές συγκεντρώσεις αρσενικού που εκπληρώνουν τα όρια για το πόσιμο νερό.
Αυτή την περίοδο, σύμφωνα με την κυρία Βουτσά, ολοκληρώνονται και οι μελέτες για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην απομάκρυνση του αρσενικού από τα πόσιμα νερά στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «Πυθαγόρας Ι».
Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΕΙ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Ενα βήμα πριν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο
Ηδη από το 1999 αναλύσεις του υπουργείου Υγείας έδειχναν ότι το πόσιμο νερό σε 15 μικρούς δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας (Χαλάστρα, Αξιός, Τρίγλια κ.ά.), της Κορινθίας και της Εύβοιας περιείχε υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού, νιτρικών, μαγγανίου και άλλων τοξικών ουσιών. Η κατάσταση ως το 2005 δεν είχε βελτιωθεί και οι δημότες συνέχιζαν να καταναλώνουν το επικίνδυνο νερό. Ετσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στηριζόμενη σε καταγγελίες πολιτών, έστειλε στη χώρα μας προειδοποιητική επιστολή. Σήμερα, δύο χρόνια μετά, η ποιότητα των πόσιμων υδάτων σε αρκετές περιοχές εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται στις κοινοτικές απαιτήσεις. Στις Βρυξέλλες εξετάζουν τις εκθέσεις όσων δήμων έχουν στείλει στοιχεία και, σύμφωνα με πληροφορίες, τον Ιούνιο θα κριθεί αν η Επιτροπή θα προχωρήσει τη διαδικασία παραπομπής της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Εν τω μεταξύ στον Νομό Κιλκίς νέες μετρήσεις που έγιναν τον περασμένο μήνα στο πόσιμο νερό οκτώ οικισμών του Δήμου Πολυκάστρου έδειξαν ότι περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις επικίνδυνων ουσιών, όπως αρσενικό, νιτρικά, κάδμιο, αντιμόνιο και νικέλιο. Οι κάτοικοι των χωριών Ασπρου, Αξιοχωρίου και Νέου Συρράκου ενημερώθηκαν στις αρχές Μαρτίου από τον νυν δήμαρχο Πολυκάστρου κ. Δ. Σμυδάκη και τον διευθυντή του Εργαστηρίου Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, καθηγητή κ. Κ. Φυτιάνο, ο οποίος πραγματοποίησε τις μετρήσεις, ότι εδώ και χρόνια καταναλώνουν επικίνδυνο νερό το οποίο δεν πρέπει να χρησιμοποιούν ούτε για μαγείρεμα. Ο Δήμος Πολυκάστρου και η Νομαρχία Κιλκίς, παρ’ ότι γνώριζαν από το 2004 ότι το νερό που προέρχεται τόσο από τις παλαιές όσο και από τις νέες γεωτρήσεις της περιοχής είναι ακατάλληλο, δεν είχαν ενημερώσει τους κατοίκους.
Σύμφωνα με τον κ. Φυτιάνο, οι κάτοικοι των συγκεκριμένων περιοχών δεν πρέπει να καταναλώνουν φρούτα και λαχανικά της περιοχής καθώς οι τοξικές ουσίες είναι πολύ πιθανόν να έχουν περάσει στην τροφική αλυσίδα. Προσωρινά, ώσπου να βρεθεί λύση, η υδροδότηση θα γίνεται με υδροφόρες. Σύμφωνα με τον καθηγητή, παρ’ ότι δεν υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες, τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των κρουσμάτων καρκίνου έχει αυξηθεί στις συγκεκριμένες περιοχές.
Ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού ανίχνευσε προ τριετίας στον Λουδία, στον Αξιό και στον Πηνειό και η ερευνητική ομάδα της Μονάδας Μικροβιολογίας και Υγιεινής Τροφίμων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με υπεύθυνη την επίκουρη καθηγήτρια Μικροβιολογίας κυρία Χρυσάνθη Παπαδοπούλου, σε συνεργασία με το Τμήμα Πυρηνικής Φυσικής του ιδίου πανεπιστημίου.
