Βαθύτερα οικονομικά μηνύματα, που υπερβαίνουν κατά πολύ τα σύνορα της Ιαπωνίας, κρύβει η παραίτηση της κυβέρνησης του Γιουνιχίρο Κοϊζούμι μετά την αποτυχημένη της προσπάθεια να ιδιωτικοποιήσει τα ταχυδρομεία της χώρας.


Ο Κοϊζούμι δεν είχε ουσιαστικά άλλη επιλογή από την προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών για τις 11 Σεπτεμβρίου, μετά την καθοριστική ήττα του στην Ανω Βουλή, όπου το νεοφιλελεύθερο νομοσχέδιο για τα ταχυδρομεία απορρίφθηκε με ψήφους 125-108. Και αυτό γιατί ο πρώην ιάπωνας πρωθυπουργός είχε ουσιαστικά εκβιάσει τους βουλευτές του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματός του, απειλώντας τους με διάλυση της Βουλής σε περίπτωση αποτυχίας: πράγματι, η Κάτω Βουλή υπερψήφισε το νομοσχέδιο τον Ιούλιο, έστω και μετά από πολύμηνες διαβουλεύσεις και με πέντε μόνο ψήφους διαφορά. Ωστόσο οι κυβερνητικοί εθνοπατέρες του LDP τον «τιμώρησαν», με τριάντα από αυτούς να καταψηφίζουν ανοιχτά το νομοσχέδιο ή απλώς να απέχουν. Και τώρα το κόμμα της Κεντροδεξιάς κινδυνεύει να βρεθεί εκτός εξουσίας για δεύτερη μόλις φορά σε πενήντα χρόνια: αν οι εσωτερικές αντιδράσεις στο LDP συνεχιστούν, τότε ο ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος (DJP) Κατσούγια Οκάντα θα αναλάβει την εξουσία στην οικονομική υπερδύναμη.


* Οι βαθύτεροι λόγοι


H αναμέτρηση είναι επιφανειακά μόνο πολιτική: ο καβγάς ως συνήθως γίνεται για το πάπλωμα – που στην περίπτωση αυτή είναι χρυσοκεντημένο, αφού το αντίστοιχο με το δικό μας Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, που προσφέρει τραπεζικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες σε όλη την ιαπωνική επικράτεια, ξεπερνά σε αξία τα 3 δισ. δολάρια. Τριάντα χρόνια τώρα αλλεπάλληλες κυβερνήσεις του LDP προσπάθησαν χωρίς επιτυχία να αποσπάσουν τον τραπεζικό βραχίονα από το Δημόσιο, με το κλασικό επιχείρημα ότι «τόσα χρήματα δεν πρέπει να κάθονται». H κοινή γνώμη όμως είναι σταθερά ενάντια σε μια τέτοια κίνηση – ιδιαίτερα στην επαρχία και σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου η χαμηλότοκη αυτή κρατική υπηρεσία είναι πολύ δημοφιλής, καθώς πολλές ιδιωτικές τράπεζες και ασφαλιστικοί οργανισμοί δεν πλησιάζουν. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση μόνο το 24% των Ιαπώνων δήλωσε υπέρ της ιδιωτικοποίησης. Ωστόσο ο Κοϊζούμι, γνωστός στη χώρα του για τον πολιτικό εγωισμό και τις «θατσερικές» αντιλήψεις του περί οικονομίας, επέμεινε μέχρι τέλους – και τώρα τρέχει στα προεκλογικά παράθυρα.


Πολλοί «γκουρού» της ιαπωνικής οικονομίας, με πρώτο τον Εϊσούκε Σακακιμπάρα, κατηγορούν τώρα τον Κοϊζούμι για κάκιστη αίσθηση του τάιμινγκ: «Υπάρχουν τόσα άλλα εγχώρια ζητήματα πολύ πιο πιεστικά από το Ταχυδρομείο» δήλωσε ο – καθηγητής πανεπιστημίου πια – Σακακιμπάρα. Αλλοι παρατηρούν ότι στην απεγνωσμένη του προσπάθεια να περάσει το νομοσχέδιο, ο Κοϊζούμι ουσιαστικά έπαιξε στα ζάρια το πολιτικό του μέλλον για μια ιδιωτικοποίηση που ουσιαστικά θα ολοκληρωνόταν το 2017, ακόμη και αν οι βουλευτές πειθαρχικά την υπερψήφιζαν! Ακόμη όμως και αν κερδίσει τις επερχόμενες εκλογές, οι «αντάρτες» θα παραμείνουν στην Ανω Βουλή, η σύνθεση της οποίας δεν αλλάζει ως το 2007 – οπότε τα 3 δισ. του Ταμιευτηρίου, για την ώρα τουλάχιστον, δεν πρόκειται να αλλάξουν διαχειριστή.


H παραίτηση του Κοϊζούμι, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση μεταξύ των οικονομικών αναλυτών – και όχι μόνο στην Ιαπωνία. Για παράδειγμα, το περιοδικό «Business Week» έχει τίτλο στο κύριο άρθρο του «Πλήγμα στην παγκόσμια ανάπτυξη από την Ιαπωνία» και επιχειρηματολογεί: «Σε μια στιγμή που η άνοδος των αμερικανικών επιτοκίων λειτουργεί περιοριστικά για τη μελλοντική ανάπτυξη, υπήρχαν ενδείξεις ότι η οικονομική ανάκαμψη σε Ευρώπη και Ιαπωνία θα αντιστάθμιζε εν μέρει την αδυναμία των ΗΠΑ. Οι ελπίδες αυτές μοιάζουν τώρα να έχουν συντριβεί». Και αυτό γιατί, όπως συμπληρώνει ο ειδικός αναλυτής του περιοδικού Κλάιβ Μακ Ντόνελ, η κατάρρευση της κυβέρνησης Κοϊζούμι θα έχει επιπτώσεις στην παγκόσμια επενδυτική εμπιστοσύνη, αφού θα επηρεάσει τον ρυθμό ανάπτυξης της χώρας του, που ήδη έχει φρενάρει σε σχέση με το πιο αισιόδοξο πρώτο τρίμηνο. Αυτό με τη σειρά του θα επηρεάσει πιθανότατα τις κινεζικές εξαγωγές, αλλά και τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, όπου εσχάτως αρκετοί επενδυτές ποντάρουν σε μια «ροζ» εικόνα για την παγκόσμια οικονομία, μετά και την πρόσφατη πρόβλεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για ανάπτυξή της κατά 4,4% το 2006.


* Ανησυχία σε ΗΠΑ και Ευρώπη


Προς τι όμως τόση ανησυχία στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη για τα πολιτικά βάσανα του Κοϊζούμι; Οσο και αν η κατάσταση παρουσιάζεται ως απειλητική για την ιαπωνική και την παγκόσμια οικονομία, στην πραγματικότητα οι Ιάπωνες φημίζονται για την ευκολία με την οποία «προστατεύουν» τις business τους από τις πολιτικές κρίσεις. Κινδυνολογικές αναλύσεις όπως η παραπάνω κρύβουν λοιπόν από πίσω τους βαθύτερους προβληματισμούς των δυτικών ελίτ για την αυξανόμενη αντίσταση σε προσπάθειες για μαζική αποκρατικοποίηση δημόσιων υπηρεσιών – αντίσταση που πολλοί (και στη χώρα μας) θεωρούν εκ προοιμίου καταδικασμένη, αλλά που για μια ακόμη φορά ανατρέπει τα σχέδια ισχυρών κυβερνήσεων σαν του Κοϊζούμι. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους, με τον οποίον ο Κοϊζούμι έχει πολύ καλές σχέσεις, αντιμετωπίζει αυτόν τον καιρό μεγάλους πονοκεφάλους από τις αντιδράσεις για το σχέδιο ιδιωτικοποίησης του ασφαλιστικού συστήματος – ένα σχέδιο-ιστορία που εξελίσσεται σε… πολιτικό Ιράκ, αφού έχουν ξεσπάσει μάχες χαρακωμάτων ακόμη και μεταξύ των Ρεπουμπλικανών!


Ο ιάπωνας πρώην πρωθυπουργός δεν είναι πάντως κανένας τυχαίος: αφιέρωσε την ως τώρα θητεία του σε ένα φιλελεύθερο ξεκαθάρισμα του επιχειρηματικού τοπίου, και ιδιαίτερα του τραπεζικού τομέα, ενώ ψαλίδιζε τους συμπληρωματικούς προϋπολογισμούς – ενέσεις ρευστού του κράτους προς την ευρύτερη οικονομία και ανέτρεπε ουσιαστικά την πολιτική σκόπιμης αποδυνάμωσης του γεν, ακολουθώντας πιστά τις προσταγές της αμερικανικής Fed. Τέτοιες ενέργειες τον έχουν καταστήσει ιδιαίτερα δημοφιλή μεταξύ των γκουρού των αγορών των ΗΠΑ και της Ευρώπης, αλλά και στην επιχειρηματική ελίτ της πατρίδας του.