Οι εκλογές του 1951 και η κυβέρνηση Πλαστήρα

Ο Πλαστήρας υποκύπτει στις πιέσεις των Ανακτόρων και των Αμερικανών και αναθέτει το υπουργείο Αμυνας στον ναύαρχο Σακελλαρίου, ακραίο αντιβενιζελικό

Από την επομένη των τελευταίων εκλογών και με βάση τις δημοσκοπήσεις πολλοί προβλέπουν το τέλος του «Δικομματισμού». Κάποιοι τον «ξορκίζουν» και καθημερινά διατυπώνονται σενάρια για τη «διαδοχή» του… με αποκλεισμό των συνεργα
σιών! Ο «Δικομματισμός», στον οποίο οφείλουμε την πολιτική σταθερότητα για 34 χρόνια- τη μακροβιότερη του κοινοβουλευτισμού από το 1844-,
έχει τη «δική του ιστορία». Η αφήγηση και η υπενθύμιση αυτής της ιστορίας με το ανάγνωσμα που δημοσιεύει «Το Βήμα» και το οποίο θα συνεχισθεί και τις επόμενες ημέρες προσφέρουν μιαν άλλη οπτική των πολιτικών εξελίξεων.

Ιδρύεται η ΕΔΑ, στην οποία εντάσσονται το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος (Ι. Πασαλίδης), ο Δημοκρατικός Συναγερμός (Δημ. Μαριόλης), το Κόμμα των Αριστερών Φιλελευθέρων (Στ. Χατζήμπεης) και το Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα (Μιχάλης Κύρκος). Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής εκλέγεται ο Ιωάννης Πασαλίδης. Οι Αλ. Σβώλος και Ηλίας Τσιριμώκος αρνούνται να μετάσχουν στην ΕΔΑ, φοβούμενοι τον έλεγχό της από το ΚΚΕ, το οποίο παραμένει εκτός νόμου και θα επιχειρήσει να καθοδηγεί και την πολιτική της ΕΔΑ. Ερχονται σε επαφή με τον Πλαστήρα, αλλά αυτός αρνείται τη συνεργασία τους, διότι τους θεωρεί «κουκουέδες»!

Στο Κέντρο παραμένει η διάσπαση. Αλλωστε δεν είχε γίνει και κάποια προσπάθεια ενοποίησης των πολιτικών δυνάμεων. Ησαν ακόμη νωπές οι αντιπαραθέσεις, αλληλοϋπονομεύσεις και αλληλοκατηγορίες μεταξύ των τριών ηγετών, Πλαστήρα- Βενιζέλου, Παπανδρέου. Στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 θα μετάσχουν εννέα (9) κόμματα έναντι 29 το 1950.

Τα αποτελέσματα:

Συναγερμός (Παπάγος) 36,53% 114 έδρες ΕΠΕΚ (Πλαστήρας) 23,49% 74 » Φιλελεύθεροι (Βενιζέλος) 19,04% 57 » ΕΔΑ 10,57% 10 » Λαϊκό (Τσαλδάρης) 6,66% 2 » Γ. Παπανδρέου 2,10%Αγροτών (Μπαλτατζής) 1,23% 1» ΕΛΔ (Σβώλος) 0,23%Σαφής η προτίμηση των πολιτών προς το Κέντρο. Παρά τη γενική απογοήτευση που είχαν προκαλέσει οι παλινωδίες, οι αντεγκλήσεις, οι προσωπικές αντιπαραθέσεις, οι πολιτικές διαφωνίες και η κυβερνητική αστάθεια με βασικούς υπευθύνους τους ηγέτες των κεντρώων κομμάτων, οι δυνάμεις των Φιλελευθέρων και της ΕΠΕΚ αυξήθηκαν και μόνο ο Παπανδρέου έμεινε εκτός Βουλής.

Τα τρία κόμματα στις εκλογές του 1950 είχαν συγκεντρώσει 44,35% και 136 έδρες. Στις εκλογές του 1951 το ποσοστό των ψήφων έφθασε στο 44,63% και οι έδρες τις 131, σε σύνολο 258. Να επισημανθεί ότι ο Παπάγος και ο Τσαλδάρης, με όλη την υποστήριξη του Στρατού, του παρακράτους και την κομμουνιστοφοβία, συγκέντρωσαν 43,19% και 116 έδρες. Σημαντική και η επιτυχία της ΕΔΑστο μετεμφυλιακό κλίμα- με 10,57% και 10 έδρες. Θα μείνουν εκτός Βουλής οι Γ. Παπανδρέου, Αλ. Σβώλος, Ηλίας Τσιριμώκος, Εμμ. Τσουδερός. Το Λαϊκό Κόμμα ουσιαστικά θα διαλυθεί. Θα μείνει με δύο βουλευτές. Ο Ελληνικός Συναγερμός του Παπάγου θα καλύψει τον χώρο της Δεξιάς. Θα τον ευνοήσει και το εκλογικό σύστημα. Με το 36,53% των ψήφων θα πάρει το 44,18% των εδρών, ενώ η ΕΔΑ με 10,57% των ψήφων θα λάβει μόνο το 3,87% των εδρών. Η ΕΔΑ όμως είχε και άλλο πρόβλημα. Οι περισσότεροι από τους 10 βουλευτές ήσαν φυλακισμένοι ή εξόριστοι. Ο πρόεδρος της Βουλής Δ. Γόντικας αποφασίζει, παρά τις αντιδράσεις του Παπάγου, να τους ορκίσει «αφού ανακηρύχθηκαν από τα Πρωτοδικεία».

Ολοι γνωστοί αγωνιστές της Αριστεράς: Ηλίας Ηλιού, Στέφανος Σαράφης (στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ), Κώστας Γαβριηλίδης, ο στρατηγός Χατζημιχάλης, Μανώλης Πρωιμάκης, Νίκος Τσόχας και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιάννης Ιμβριώτης.

Στις 8 Δεκεμβρίου το Εκλογοδικείο θα ακυρώσει την εκλογή τους. Θα αντικατασταθούν από τους: Μιχ. Κύρκο, Γ. Σπηλιόπουλο, Αντ. Μπριλλάκη, Β. Εφραιμίδη, Εμμ. Μάντακα, Π. Κυτερίνη, Ι. Πασαλίδη, Λ. Καραμαούνα, Γ. Βλαμόπουλο και Γ. Σίμο.

Το αποτέλεσμα των εκλογών δίνει άλλη μια ευκαιρία στους ηγέτες του Κέντρου, αλλά και στην ΕΔΑ, να διαχειρισθούν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα τη λαϊκή εντολή, ώστε να ανακοπεί ο δρόμος του Παπάγου προς την εξουσία.

Οι εξελίξεις θα διαψεύσουν τις ελπίδες και τις προσδοκίες της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών. (Με τις ψήφους της ΕΔΑ και του Αγροτικού Κόμματος του Μπαλτατζή οι αντιδεξιές πολιτικές δυνάμεις αντιπροσώπευαν το 56,43% των ψηφοφόρων και ήλεγχαν τις 143 από τις 258 έδρες της νέας Βουλής.)

Τα οριστικά αποτελέσματα θα ανακοινωθούν 16 ημέρες μετά τις εκλογές, λόγω της καθυστερημένης έκδοσης των αποτελεσμάτων των στρατιωτικών τμημάτων. Αρχίζει, τότε, ένα πρωτοφανές παρασκήνιο. Ηταν φανερό από τα αποτελέσματα ότι μόνο κυβέρνηση συνεργασίας θα μπορούσε να σταθεί στην πολυκομματική Βουλή. Ο βασιλιάς αρχίζει τις διαβουλεύσεις με τους πολιτικούς αρχηγούς με τη σειρά εκλογικής επιτυχίας. Αρχίζει με τον Παπάγο, στον οποίο προτείνει κυβέρνηση συνεργασίας με το Κέντρο και κυρίως με τους Φιλελευθέρους. Ο Παπάγος αρνείται και ζητεί να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας με δικαίωμα διάλυσης της Βουλής και προκήρυξης νέων εκλογών. Ακολουθεί ο Πλαστήρας. Αφήνει τον βασιλιά να επιλέξει μεταξύ των τριών εφικτών λύσεων: κυβέρνησης των τριών κομμάτων, ή ΕΠΕΚ- Φιλελευθέρων, ή Παπάγου- Βενιζέλου. Δηλώνει ότι είναι πρόθυμος να παράσχει την υποστήριξή του! Ο Βενιζέλος προτείνει τριμερή ή κυβέρνηση ΕΠΕΚ- Φιλελευθέρων.

Ο Μιχάλης Κύρκος, εκ μέρους της ΕΔΑ, δηλώνει ότι θα υποστηρίξει κυβέρνηση ΕΠΕΚ- Φιλελευθέρων αν εφαρμόσει το πρόγραμμα ειρηνεύσεως της χώρας. Από τα Ανάκτορα ο Βενιζέλος επισκέπτεται τον Πιουριφόι στην αμερικανική πρεσβεία και ζητεί μεσολάβηση για να πεισθεί ο Παπάγος να δεχθεί την πρωθυπουργία τριμερούς κυβέρνησης. Το ίδιο βράδυ ο αμερικανός πρεσβευτής επισκέπτεται τον Παπάγο στην Εκάλη. Ο Στρατάρχης επιμένει στην άρνησή του. Θα γίνει ακόμη μια προσπάθεια από τον ίδιο τον βασιλιά. Θα καλέσει στα Ανάκτορα τους Πλαστήρα, Βενιζέλο και Παπάγο και θα τους απευθύνει έκκληση για σχηματισμό τριμερούς κυβέρνησης, επικαλούμενος τον κίνδυνο του διεθνούς κομμουνισμού και την οικονομική κατάσταση της χώρας. Στον Παπάγο στέλνει και προσωπική επιστολή, στην οποία επισημαίνεται ότι προκήρυξη νέων εκλογών θα οδηγήσει σε «διχασμό».

Ο Παπάγος θα παραμείνει αμετακίνητος στην άρνηση. Φοβάται τη φθορά και ελπίζει ότι η φθορά των άλλων θα ανοίξει διάπλατα τον δρόμο για αυτοδύναμη κυβέρνηση του Συναγερμού… Υστερα από πολλές συναντήσεις και διαπραγματεύσεις, με άμεση ανάμειξη του Πιουριφόι, Πλαστήρας και Βενιζέλος καταλήγουν σε συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης των δύο κομμάτων. Η κυβέρνηση Πλαστήρα, με αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών τον Βενιζέλο, θα ορκιστεί στις 27 Οκτωβρίου, 48 ημέρες μετά τις εκλογές!

Θα ξεκινήσει όμως με «κακούς οιωνούς». Ο Πλαστήρας υποκύπτει στις πιέσεις των Ανακτόρων και των Αμερικανών και αναθέτει το υπουργείο Αμυνας στον ναύαρχο Σακελλαρίου, ακραίο αντιβενιζελικό. (Μετά 11 χρόνια «η ιστορία θα επαναληφθεί». Ο Γεώργιος Παπανδρέου, με υπόδειξη των Ανακτόρων, θα αναθέσει το υπουργείο Αμυνας στον Πέτρο Γαρουφαλιά, «φίδι στον κόρφο του».)

Ο Σακελλαρίου ήταν πρωτεργάτης στην κατάπνιξη του κινήματος των δημοκρατικών αξιωματικών το 1935 και πρόεδρος του Στρατοδικείου που δίκασε τους δημοκρατικούς πολιτικούς. Καυστικό το σχόλιο του «Βήματος»: «Η παρουσία του ναυάρχου εις το Υπουργικό Συμβούλιο αποτελεί μείωσιν διά τον κ. Πλαστήρα και διά τον κ. Βενιζέλον, διά τα κόμματα των οποίων ηγούνται και διά την κοινοβουλευτικήν πλειοψηφίαν». Η κυβέρνηση Πλαστήρα- Βενιζέλου θα παραμείνει στην εξουσία έναν χρόνο. Ο βίος της δεν θα είναι ανθόσπαρτος. Θα υπονομεύεται συνεχώς από όλα τα κέντρα και τα παράκεντρα της εξουσίας. Από τα Ανάκτορα, τον ΙΔΕΑ, τους Αμερικανούς και το ΚΚΕ με την παράνομη δραστηριότητά του. Η καταδίκη, από το Στρατοδικείο, και η εκτέλεση των Μπελογιάννη, Μπάτση, Καλούμενου και Αργυριάδη και η περίφημη «δίκη των Αεροπόρων» με τη σκευωρία για δήθεν «κομμουνιστική συνωμοσία» στην Αεροπορία έχουν προκαλέσει σημαντική φθορά στην κυβέρνηση.

Το κλίμα της κρίσης επιβαρύνεται από την απόφαση της κυβέρνησης να αμνηστεύσει τους πρωταγωνιστέςμέλη του ΙΔΕΑ- του κινήματος των αξιωματικών της 30-31 Μαΐου 1951. Η κυβέρνηση παραπαίει. Η αμνήστευση του ΙΔΕΑ αποθρασύνει τον Παπάγο, ο οποίος την κατηγορεί ότι θέλει να διαλύσει τα ΤΕΑ για «να προετοιμάσει τον τέταρτο γύρο του κομμουνισμού» και την προκαλεί σε εκλογική αναμέτρηση.