Η πολυπλοκότητα της περιοχής ακυρώνει το μεγαλόπνοο σχέδιο του Νικολά Σαρκοζί
Παρά τα 50 χρόνια προσπαθειών κανείς δεν μπορεί να πει αν η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι μια οικονομική ζώνη ή μια εκκολαπτόμενη δύναμη. Αρχικά, έμοιαζε με ένα σύνολο χωρών με τον ίδιο πολιτισμό, με συγγενείς θρησκευτικές πεποιθήσεις και με συγκρίσιμα επίπεδα ανάπτυξης. Στο μεταξύ, όμως, θέτει σε κίνδυνο τις πολιτικές φιλοδοξίες που έτρεφαν για αυτήν οι ιδρυτές της. Είναι και αυτή μέρος της παγκοσμιοποίησης. Η ακμάζουσα γραφειοκρατία της εφευρίσκει, επί ματαίω, πεδία συνεργασίας. Ελλείψει αξιόλογης πολιτικής δράσης δεν πρόκειται να γίνει η νέου τύπου δύναμη που ονειρεύονταν κάποτε η γενιά μου και οι ίδιοι οι ιδρυτές της. Πώς, όμως, θα είναι η Μεσογειακή Ενωση; Πέρα από την ευρωπαϊκή προοπτική, η πολυσύνθετη πραγματικότητα της περιοχής καθιστά αστεία την ιδέα της Ενωσης για τη Μεσόγειο. Το Ισλάμ και η χριστιανοσύνη, οι αποικιστές και οι «αποικούμενοι», οι ανεπτυγμένοι και όσοι ελ πίζουν να αναπτυχθούν, οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες, η αστάθεια στη Μέση Ανατολή, η σύγκρουση Ισραήλ- Παλαιστίνης, οι ελληνοτουρκικές εντάσεις, η αβεβαιότητα και η αστάθεια στα ανατολικά της Αδριατικής.
Ολα αυτά τα προβλήματα και άλλες τόσες απειλές καθιστούν απαγορευτικό οποιοδήποτε όνειρο.
Από το ξεκίνημα ήδη τίθενται δύο ερωτήματα:
Ποια είναι τα ανατολικά σύνορα της Μεσογείου; Θα μπορούσαν να φθάσουν ως τη Μεσοποταμία; Σε περίπτωση που ο αριθμός των συμμετεχόντων κρατών είναι τελικά περιορισμένος μπορούμε να αποδεχτούμε την ανισορροπία που πιθανόν να προκύψει; Αντίθετα με την ΕΕ, η Ενωση για τη Μεσόγειο δεν έχει νόημα αν δε συμμετέχουν όλα τα μεσογειακά κράτη. Γνωρίζουμε, όμως, πολύ καλά ότι αυτό δεν θα συμβεί. Τα ζητήματα που οφείλει να θέσει η νεοϊδρυθείσα Ενωση στα ευρωπαϊκά κράτη είναι λεπτά: Ποιος θα διασφαλίσει τη συμβατότητα των ευρωπαϊκών και των μεσογειακών δεσμεύσεων; Ποιος θα αντιμετωπίσει πολιτικά τον πρωτεργάτη αυτής της ιδέας και τι προσδοκά αυτός; Ποια θα είναι η επίπτωση μιας αποτυχίας αυτής της πρωτοβουλίας στη γαλλική προεδρία της ΕΕ;
Καλύτερα να μην τα σκεφτόμαστε όλα αυτά. Ας ασχοληθούμε με όσα πρέπει να γίνουν στη Μεσόγειο. Για να επιτύχει αυτό το εγχείρημα πρέπει να αντιμετωπίσουμε κάθε πρόβλημα και κάθε τομέα ξεχωριστά, με τεχνοκρατική αντίληψη και χωρίς πολιτικές επιδιώξεις. Αν συνεργαστούμε όλοι, τότε οι διαφορετικοί πολιτισμοί, οι χώρες και οι λαοί θα έλθουν πιο κοντά και θα αναλογιστούν τα οφέλη μιας συνεργασίας σε τεχνικά ζητήματα δίχως δεύτερες- πολιτικές- σκέψεις.
Συμμετέχοντας τη δεκαετία του ΄60 σε μια σύνοδο που διοργανώθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα και συζητώντας με ορισμένους συναδέλφους διαπίστωνα με έκπληξη ότι δεν είχε δημιουργηθεί- ακόμη- μια «Μεσογειακή Τράπεζα». Δυστυχώς δεν μου δόθηκε ο χρόνος να αναπτύξω την ιδέα, καθώς κάποιος από τους συνομιλητές με διέκοψε με ένα «ποτέ!» χωρίς να αντιπροτείνει κάτι ή να δικαιολογηθεί. Επρόκειτο για κάποιον αμερικανό διπλωμάτη που δεν αστειευόταν καθόλου!
Ο κ. Εντγκαρ Πιζανί είναι πρώην υπουργός και πρώην πρόεδρος του Ινστιτούτου του Αραβικού Κόσμου.
