Τους μισθούς τουλάχιστον 160 ευρωσκεπτικιστών θα κληθούν να πληρώνουν οι ευρωπαίοι πολίτες στη νέα Ευρωβουλή που θα προκύψει από τις εκλογές της 25ης Μαΐου. Περίπου τόσοι υπολογίζονται οι ευρωσκεπτικιστές ευρωβουλευτές που θα εκλεγούν (επί συνόλου 764). Ο ευρωσκεπτικισμός βρίσκεται σε άνοδο καθώς είναι ένα χαρτί που παίζουν πολλοί, από το ένα ως το άλλο άκρο του πολιτικού φάσματος: ακροδεξιοί, λαϊκιστές («συντηρητικοί» ή «προοδευτικοί») και ακροαριστεροί, διχασμένοι στις απόψεις τους αλλά ενωμένοι στο μένος τους για την ΕΕ, την οποία κατηγορούν για την οικονομική κρίση, τους μετανάστες και τον καπιταλισμό.
Από τους 160 ευρωσκεπτικιστές που θα υπονομεύουν την ΕΕ εκ των έσω οι 90 θα εκλεγούν με ακροδεξιά κόμματα, τα οποία όμως είναι διχασμένα και μεταξύ τους. Η Μαρίν Λεπέν του γαλλικού Εθνικού Μετώπου (FN, που έρχεται πρώτο στις δημοσκοπήσεις) έκανε μια αποτυχημένη προσπάθεια να τους ενώσει, έχοντας βλέψεις να ηγηθεί του ακροδεξιού μπλοκ. Αλλά βρήκε ανταπόκριση μόνο από τον Γκερτ Βίλντερς του ολλανδικού Κόμματος της Ελευθερίας (PVV) και ίσως από τους δανούς ευρωσκεπτικιστές του Λαϊκού Κόμματος, που λαμβάνουν 18% στις δημοσκοπήσεις για τις ευρωεκλογές.
Ο ευρωφοβικός Νάιτζελ Φάρατζ από το Κόμμα Ανεξαρτησίας της Βρετανίας (UKIP, εννοεί ανεξαρτησία από την ΕΕ) δεν θέλει ούτε να βλέπει τη Λεπέν. Συντάσσεται με το κόμμα των Πολωνών Αγροτών και τους λαϊκιστές Πραγματικούς Φινλανδούς του Τίμο Σόινι που θέλουν κατάργηση του ευρώ και μετατροπή της ΕΕ σε ζώνη ελεύθερου εμπορίου. Στους ακροδεξιούς υπάρχει και ένα τρίτο, πιο ακραίο παρακλάδι όπου ανήκουν η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή (με την οποία κανείς δεν επιθυμεί συμμαχία διότι γίνεται αυτόματα μη κυβερνήσιμος στη χώρα του) και το έντονα ρατσιστικό Γιόμπικ της Ουγγαρίας.
Οι υπόλοιποι 70 ευρωσκεπτικιστές βουλευτές θα προέλθουν κυρίως από κόμματα της Αριστεράς, με πρώτα το γαλλικό Αριστερό Μέτωπο του Ζαν-Λυκ Μελανσόν και το γερμανικό Die Linke, του οποίου τα μέλη βρίσκονται σήμερα στα μαχαίρια λόγω μιας διατύπωσης στο προεκλογικό μανιφέστο που χαρακτηρίζει την ΕΕ «μια νεοφιλελεύθερη, μιλιταριστική και εν πολλοίς μη δημοκρατική δύναμη».
Υπάρχουν και μερικοί ξέμπαρκοι ευρωσκεπτικιστές, όπως το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία, που ιδρύθηκε από καθηγητές οικονομολόγους οι οποίοι ζητούν (από τα δεξιά) έξοδο της χώρας τους από το ευρώ.
Αλλά επιπλέον υπάρχουν και οι «ανένταχτοι», που δεν ζητούν αποχώρηση από την ΕΕ αλλά έχουν ευρωσκεπτικιστικά στοιχεία και δεν προσμετρήθηκαν στους «160». Σε αυτούς ανήκει το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Ιταλού Μπέπε Γκρίλο που υπόσχεται δημοψήφισμα για την παραμονή της Ιταλίας στο ευρώ. Ή η γερμανική Χριστιανική Κοινωνική Ενωση (CSU), το βαυαρικό αδελφό κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών, που εκφράζεται κατά των μεταναστών αλλά και των γραφειοκρατών των Βρυξελλών.
Το παράδοξο με τον ευρωσκεπτικισμό είναι ότι κάνει θραύση σε δύο μέτωπα: τόσο στις καταχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου όσο και στους εύπορους δανειστές τους από τον ευρωπαϊκό Βορρά.

«Ο ευρωσκεπτικισμός δεν είναι καινούργιο φαινόμενο» λέει στο «Βήμα» η Βιρζινί Γκιροντόν, διευθύντρια Ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) στη Γαλλία. «Η τάση υπήρχε ήδη από το 1990 και δεν μπορούσε να την αποκρύψει ούτε το Ευρωβαρόμετρο, το οποίο προσπαθεί να δημιουργήσει έναν ευρωπαϊκό λαό που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Αυτό σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι είχαν συνειδητοποιήσει πολύ προτού ενσκήψει η κρίση πως η ΕΕ δεν θα τους προσέφερε καμία προστασία, για παράδειγμα απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Επιπλέον δόθηκαν πολλές υποσχέσεις σχετικά με την Ευρώπη οι οποίες δεν τηρήθηκαν».
Η κυρία Γκιροντόν τονίζει ότι όταν μιλάμε για ευρωσκεπτικισμό πρέπει να εξετάζουμε κάθε κράτος-μέλος χωριστά. «Στη Γαλλία ο ευρωσκεπτικισμός πηγάζει από την Αριστερά, στην Ελλάδα από την οικονομική κρίση. Δεν πρέπει να γενικεύουμε, γιατί κάθε κράτος-μέλος έχει τον δικό του ευρωσκεπτικισμό και τη δική του ευρωφιλία» λέει.
Αναλύοντας τη γαλλική περίπτωση εξηγεί ότι «οι ευρωσκεπτικιστές της Δεξιάς είναι το FN και ένα μικροσκοπικό γκωλικό κόμμα. Οι υπόλοιποι, τα πραγματικά αντιευρωπαϊκά κινήματα, ανήκουν στην Αριστερά. Ευρωσκεπτικιστικά είναι όλα τα κινήματα της Αριστεράς στη Γαλλία και ένα μέρος του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ευρωσκεπτικιστές υπάρχουν ακόμη και στους κόλπους του δεξιού UMP. Για τη γαλλική Αριστερά ΕΕ σημαίνει απλώς απορρύθμιση (κατάργηση των κανόνων) και υποκρισία –λέμε για παράδειγμα ότι έχουν καταργηθεί τα σύνορα, ωστόσο ισχύουν για ορισμένους, όπως οι Ρομά. Μετά το «Οχι» στο δημοψήφισμα του 2005 οι αριστεροί προσπάθησαν να καλύψουν τον ευρωσκεπτικισμό τους λέγοντας για παράδειγμα ότι είναι υπέρ της Ευρώπης αλλά μιας άλλης Ευρώπης».
Ευρωσκεπτικιστές λοιπόν υπάρχουν και στα κεντρώα, μεγάλα μπλοκ του Ευρωκοινοβουλίου –το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές -, λιγότερο ή περισσότερο «μασκαρεμένοι». Στους πρώτους ανήκουν οι συντηρητικοί βρετανοί βουλευτές των Τόρις που επιχειρηματολογούν υπέρ του «Οχι» στο δημοψήφισμα που έχει υποσχεθεί ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ότι θα διοργανώσει το 2017 για την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ.

«Σε πολλά κράτη-μέλη, ακόμη και αν ο ευρωσκεπτικισμός ανεβαίνει, η προσκόλληση στο ευρώ παραμένει πάντα μεγάλη» λέει στο «Βήμα» ο Ολιβιέ Ροζενμπέργκ από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Sciences Po στο Παρίσι. «Υπάρχει εδώ μια αντίφαση απέναντι στην Ευρώπη: από τη μια πλευρά επικρατεί δυσαρέσκεια επειδή η ΕΕ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την οικονομική κρίση και την ανεργία και από την άλλη η ίδια η κρίση κατά βάθος δικαιολογεί την ύπαρξη της ΕΕ στην οποία ο κόσμος στρέφεται για λύσεις. Μία από τις επιπτώσεις του ευρωσκεπτικισμού είναι ότι από το 2010 και μετά μειώθηκε ο αριθμός των νομοσχεδίων που ψηφίζει το Ευρωκοινοβούλιο».


Κρίση εμπιστοσύνης


Μία, δύο, τρεις, πολλές Βρετανίες

Το 2007 η Βρετανία, που εμφάνιζε -13% στην εμπιστοσύνη προς την ΕΕ, θεωρούνταν το άκρον άωτον του ευρωσκεπτικισμού. Σήμερα (σύμφωνα με το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο) οι τέσσερις μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης εμφανίζουν ακόμη χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης στην ΕΕ.
Επιφυλακτικοί οι 6 στους 10 Ελληνες

Μακράν τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη στην ΕΕ έχουν οι Ελληνες: από +25% το 2007 πέφτουν σήμερα κάτω από το -60%. Ακολουθεί η παραδοσιακά ευρωπαϊστική Ισπανία που από άνω του +40% εμπιστοσύνη το 2007 έπεσε σήμερα κάτω από το -50%.
Ο λόγος μας δεν πιάνει στην ΕΕ

Τα δύο τρίτα των Ευρωπαίων (66%) θεωρούν ότι η φωνή τους δεν εισακούγεται στην ΕΕ. Ελλάδα και Κύπρος κατέχουν τα πρωτεία με το 86% των πολιτών τους να πιστεύει ότι ο λόγος του δεν πιάνει στην ΕΕ.
Πρώτα η οικονομία, μετά η μετανάστευση

Οι Ευρωπαίοι θεωρούν ως το μεγαλύτερο πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο την οικονομική κατάσταση (48%) και την ανεργία (38%) και μόνο το 10% την μετανάστευση.

«Σωτήρες»: Βρυξέλλες, κυβερνήσεις, ΔΝΤ, G20

Στην ερώτηση ποιος μπορεί καλύτερα να αντιμετωπίσει την κρίση, κατ’ αρχάς υπάρχει ένας διχασμός: το 22% των Ευρωπαίων απαντά η ΕΕ ενώ το 21% οι εθνικές κυβερνήσεις. Το 13% απαντά το ΔΝΤ, ένα άλλο 13% το G20 ενώ το ποσοστό όσων επιλέγουν ως απάντηση το «δεν γνωρίζω» είναι 14%.

Ρενό Ντεούς
Η λύση είναι να δώσουμε τον λόγο στους πολίτες

«Δύο είναι οι αιτίες του ευρωσκεπτικισμού», λέει στο «Βήμα» ο Ρενό Ντεούς, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Sciences Po στο Παρίσι. «Πρώτον, εδώ και αρκετό καιρό μειώνεται η υποστήριξη προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση που ήταν πολύ υψηλή στη δεκαετία του ’80. Αρχισε να μειώνεται μετά το Μάαστριχτ (1992), που σημαίνει ότι επί μια εικοσαετία και πλέον η Ευρώπη παίρνει αποφάσεις και οι πολίτες αισθάνονται ότι δεν έχουν λόγο σε αυτές. Η δεύτερη αιτία του ευρωσκεπτικισμού είναι η κρίση η οποία επιδείνωσε αυτό το διαρθρωτικό πρόβλημα. Λόγω της κρίσης, λήφθηκαν εξαιρετικά σκληρές αποφάσεις οι οποίες επιβλήθηκαν στις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Δεν είναι όμως η Ευρώπη που επέβαλε τα μέτρα λιτότητας αλλά οι χώρες του Βορρά –η Γερμανία, η Ολλανδία, η Φινλανδία, η Αυστρία. Ωστόσο, οι αντιδράσεις προς την Ευρώπη εκδηλώνονται δυναμικά».

Πώς να αντιμετωπίσουμε τον ευρωσκεπτικισμό; τον ρωτάμε. «Αφού οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στο αίσθημα ότι η φωνή των πολιτών δεν ακούγεται στις Βρυξέλλες, η λύση είναι να δώσουμε τον λόγο στους πολίτες» απαντά.
Ο κ. Ντεούς τονίζει ότι στις ευρωεκλογές του Μαΐου «γίνεται πρώτη φορά η προσπάθεια να δοθεί ένας πολιτικός προσανατολισμός στην Επιτροπή. Κάθε πολιτική ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου επέλεξε τον υποψήφιό της για να διαδεχθεί τον Μανουέλ Μπαρόζο στην προεδρία της Επιτροπής –π.χ. υποψήφιος των Σοσιαλιστών είναι ο νυν πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς και της Ευρωπαϊκής Αριστεράς ο Αλέξης Τσίπρας. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει ποτέ στο παρελθόν. Θα το πάμε μέχρι το τέρμα; Θα μετρήσει η γνώμη των ευρωπαίων ψηφοφόρων στην επιλογή του νέου προέδρου της Επιτροπής; Αμφιβάλλω, γιατί υπάρχουν έντονες αντιστάσεις από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Αλλά κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση».
Ρωτάμε τον κ. Ντεούς πώς εξηγεί ότι η Γαλλία, άλλοτε ατμομηχανή της ΕΕ μαζί με τη Γερμανία, εμφανίζει σήμερα τόσο υψηλό ποσοστό ευρωσκεπτικιστών. «Η Γαλλία ατμομηχανή της ΕΕ; Αυτό δεν είναι ούτε ακριβώς αληθές ούτε ακριβώς ψευδές» απαντά. «Στη Γαλλία υπάρχει μια τάση έντονα ευρωπαϊστική που εκφράζεται από τους Ζαν Μονέ, Ρομπέρ Σουμάν και Ζακ Ντελόρ. Παράλληλα, υπάρχει ένα κίνημα έντονα ευρωσκεπτικιστικό. Εξαιτίας αυτού το 1954 η γαλλική Εθνοσυνέλευση απέρριψε τη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα, το 1965-66 ο Ντε Γκολ ακολούθησε την «πολιτική του κενού εδράνου» λόγω διαφωνιών σχετικά με τη χρηματοδότηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, και το 2005 ο γαλλικός λαός απέρριψε σε δημοψήφισμα το Ευρωσύνταγμα. Είναι μια εναλλαγή ευρωπαϊστικών και εθνικιστικών φάσεων. Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο προστέθηκε η κρίση. Σύμφωνα με τις μετρήσεις της κοινής γνώμης, οι Γάλλοι είναι ανάμεσα στους πιο απαισιόδοξους Ευρωπαίους για το μέλλον: φοβούνται την εξέλιξη της ΕΕ, δεν έχουν χωνέψει ακόμη τη διεύρυνση… Δεν θα έλεγα ότι είναι ακραία εχθρικοί προς την ΕΕ, απλώς έχουν κρυώσει απέναντι στο ευρωπαϊκό εγχείρημα».


Εμιλιανό Γκροσμάν
Το «αν εργαστείς καλά θα πετύχεις» αποδείχθηκε ψευδές

«Δεν νομίζω ότι οι ευρωσκεπτικιστές θα επηρεάσουν σημαντικά τη λήψη των αποφάσεων στο νέο Ευρωκοινοβούλιο» λέει στο «Βήμα» ο Εμιλιανό Γκροσμάν, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Sciences Po στο Παρίσι, ο οποίος δεν πιστεύει ότι το Ευρωκοινοβούλιο που θα προκύψει από τις εκλογές του Μαΐου θα είναι πολύ πιο ευρωσκεπτικιστικό από το σημερινό, «καθώς αυτό είναι ήδη αρκετά ευρωσκεπτικιστικό. Η όποια επίπτωση της εκλογής τους θα φανεί στο περιθώριο της πολιτικής διαδικασίας. Το Ευρωκοινοβούλιο λειτουργεί πολύ συναινετικά, μέσω μιας κεντρώας συμμαχίας.Το περισσότερο που θα καταφέρουν οι ευρωσκεπτιστές είναι να φρενάρουν ορισμένα νομοσχέδια».

Ο κ. Γκροσμάν τονίζει ότι οι ευρωσκεπτικιστές έχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους. Για παράδειγμα, η Χρυσή Αυγή δεν έχει καμία σχέση με τους δανούς ευρωσκεπτικιστές, που δεν είναι μεν αντισημίτες αλλά τάσσονται κατά των μεταναστών. «Οι ευρωσκεπτικιστές είναι πολύ διχασμένοι σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πάει καιρός που προσπαθούν να συμμαχήσουν χωρίς αποτέλεσμα. Ενας από τους διχασμούς είναι ότι στη μια πλευρά υπάρχουν τα κόμματα που έχουν βλέψεις να κυβερνήσουν –Βίλντερς, Λεπέν, Δανία –και στην άλλη κόμματα τα οποία δεν αποτελούν πιθανούς εταίρους τους, όπως η Χρυσή Αυγή».

Πού οφείλεται ο ευρωσκεπτικισμός; τον ρωτάμε. «Ο ευρωσκεπτικισμός αποτελεί ένα κανάλι για να εκφραστεί μια γενικότερη δυσφορία και απογοήτευση. Οφείλεται εν μέρει στις εθνικές πολιτικές των κρατών-μελών που ρίχνουν στην Ευρώπη τις λιγότερο δημοφιλείς αποφάσεις τους» απαντάει. «Ευρωσκεπτικιστές είναι οι άνεργοι, όσοι δεν επωφελήθηκαν από την Ευρώπη με τον έναν ή τον άλλο τρόπο (π.χ. Εrasmus), τα θύματα της κρίσης. Ολοι αυτοί μπορούν να εκφράσουν ευκολότερα τη δυσαρέσκειά τους στην Ευρώπη». «Η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στις κοινωνίες δύο ταχυτήτων, τις οποίες όμως δεν δημιούργησε η ΕΕ. Απλώς η ΕΕ έχει ελάχιστα να πει επ’ αυτού. Οι Ευρωπαίοι βλέπουν το κοινωνικό κράτος να καταρρέει, τα πρώην δωρεάν πανεπιστήμια να επιβάλλουν δίδακτρα… Οι ψήφοι προς τα άκρα τρέφονται από την απογοήτευση. Οι δεξιοί ευρωσκεπτικιστές έχουν στην μπούκα τους μετανάστες, οι αριστεροί τούς καπιταλιστές, αλλά οι αιτίες του ευρωσκεπτικισμού τους είναι παρόμοιες: όλοι άκουγαν ότι «αν εργαστείς καλά θα πετύχεις», αλλά αυτό αποδείχθηκε ψευδές. Για να πετύχουν έπρεπε να έχουν σπουδάσει, να μιλούν ξένες γλώσσες, να έχουν ταξιδέψει -πράγματα στα οποία δεν έχει πρόσβαση όλος ο κόσμος». Πώς θα καταπολεμηθεί ο ευρωσκεπτικισμός; τον ρωτάμε. «Δεν είναι εύκολο. Αλλωστε και η ΕΕ συχνά δεν βοηθάει καθώς είναι πληκτική μέχρι θανάτου, ασχολείται π.χ. με την κτηνιατρική ασφάλεια. Τα περισσότερα ζητήματα που χειρίζεται η ΕΕ είναι εξαιρετικά τεχνικά και πληκτικά. Σπανίως καταπιάνεται με εκείνα που απασχολούν έντονα τους Ευρωπαίους» απαντά ο κ. Γκροσμάν, ο οποίος προβλέπει ότι ο ευρωσκεπτικισμός θα συνεχίσει να αυξάνεται και θα διευρυνθεί το χάσμα με τους ευρωπαϊστές.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ